Robot

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Industrijska robotska ruka.
Humanoidni robot ASIMO, Honda.
Beogradska šaka iz 1963.'
Rumba, robot-usisivač.

Robot (češ.[1] rob, robot — „prinudan rad”, „rabota”) jeste elektro-mehanička jedinica koja je u stanju da autonomno, po nekom programu, ili pod kontrolom čoveka izvodi određene zadatke. Roboti se koriste za izvođenje zadataka opasnih, teških ili napornih za ljude. Na primer sakupljanje nuklearnog otpada ili slaganje velikog broja žica prema boji, kao i repetitivne poslove gde se zahteva istrajnost i preciznost, kao što je sklapanje motora i šasije automobila.

Roboti koji imaju oblik ljudskog tela se još zovu humanoidni roboti. Ako je uz ovo još i svrha da se po njihovim ostalim karakteristikama, kao što su kretanje, govor, gestikulacije itd, što više približe ljudskim bićima, radi se o androidima. Ovaj termin se ipak češće sreće u naučnoj fantastici.

Inteligenciju koju robot poseduje čini u stvari program ili sistem programa, koji određuje sposobnost robota da prepozna određene situacije i da se u njima snađe ili ih rešava, ponašajući se na pravi način ili čak iz sopstvenog iskustva uči kako da se snalazi u novim situacijama i rešava nove probleme. Ova vrsta inteligencije se zove još i veštačka inteligencija i predstavlja zasebnu granu nauke. Izraz „robot“ se prvi put pominje u drami čehoslovačkoga pisca Karela Čapeka „R. U. R.“.[2] Za termin robot zaslužan je njegov brat Josef Čapek.[3][4] Reč je nastala na čehoslovačkom jeziku pa se onda proširila na ceo svet.[1]

Roboti mogu da budu autonomni ili poluautonomni i u opsegu su od humanoidnih kao što je Hondin Napredni korak u inovativnoj mobilnosti (ASIMO) i TOSY-jev TOSY robot koji igra ping pong (TOPIO) do industrijskih robota, medicinskih operativnih robota, onih koji pomažu pacijentima, robota za pseću terapiju, kolektivno programiranih rojskih robota, bespilotnih letelica kao što je MQ-1 predator, i mikroskopskih nano robota. Putem oponašanja izgleda živih bića ili automacije pokreta, robot može da pruži osećaj inteligencije ili sopstvenog razmišljanja. Očekuje se da će doći do proliferacije autonomnih predmeta u narednim dekadama,[5] pri čemu su kućna robotika i autonomna kola među vodećim oblastima primene.[6]

Grana tehnologije koja se bavi dizajnom, konstrukcijom, operacijom, i primenom robota,[7] kao i računarskih sistema za njihovu kontrolu, obradu senzornih povratnih informacija, i opštu obradu informacija je robotika. Ove tehnologije se bave automatizovanom mašinama koje mogu da zamene ljude u hazardnim okruženjima ili proizvodnim procesima, ili koji podsećaju na ljude po izgledu, ophođenju, i/ili spoznaji. Mnogi današnji roboti su inspirisani prirodom i razvijeni su u okviru bioinspirisane robotike. Rad na ovim robotima je isto tako doveo do kreiranja nove grane robotike: mekane robotike.

Od vremena drevnih civilizacija postojali su mnogi primeri automatizovanih uređaja koje su korisnici mogli da konfigurišu, pa čak i automata koji su podsećali na životinje i ljude. Oni su bili dizajnirani pre svega kao zabava. Kao mehaničke tehnike razvijene kroz industrijsko doba, pojavile su se i praktične primene, kao što su automatizovane mašine koje su daljinski i bežično kontrolisane.

Elektronika je evoluirala u pokretačku snagu razvoja s pojavom prvih elektronskih autonomnih robota koje je kreirao Vilijam Grej Volter u Bristolu u Engleskoj 1948. godine, kao kompjutersko numerički kontrolisanih (CNC) mašinskih alata u kasnim 1940-tim koje su razvili Džon T. Parson i Frank L. Stulen. Prvog komercijalnog, digitalnog i programabilnog robota je izgradio Džordž Devol 1954. godine i bio je nazvan Unimat. Njega je otkupila kompanija Dženeral motors 1961. godine, gde je korišten za podizanje komada toplog metala sa mašina za mlazno livenje u Inland Fišer fabrici u Zapadno Trentonskoj sekciji Juinga u Nju Džerziju.[8]

Roboti su zamenili ljude[9] u obavljanju ponavljajućih i opasnih zadataka koje ljudi preferiraju da ne rade, ili nisu u mogućnosti da izvršavaju zbog ograničene veličine, ili koji se odvijaju u ekstremnim okruženjima kao što su svemir ili dno mora. Postoji zabrinutost zbog sve veće upotrebe robota i njihove uloge u društvu. Roboti se okrivljuju za rastuću nezaposlenost, jer zamenjuju radnike na sve većem broju funkcija.[10] Upotreba robota u vojnim sukobima stvara etičke probleme. Mogućnost robotske autonomije i potencijalnih reperkusija su česta tema fikcije, mada to može postati realni problem u budućnosti.

Kratki pregled[uredi | uredi izvor]

KITT (fikcioni robot) je mentalno antropomorfan.
iCub je fizički antropomorfan.

Reč robot se može odnositi na fizičke robote kao i na virtualne softverske aktere, mada se ovi kasniji obično nazivaju botovima.[11] Nema konsenzusa o tome koje mašine se kvalifikuju kao roboti, ali postoji generalni dogovor između stručnjaka i javnosti da roboti imaju neke ili sve sledeće mogućnosti i funkcije: prihvataju elektronsko programiranje, obrađuju ili poseduju elektroniku za fizičku percepciju, deluju autonomno do nekog stepena, kreću se, upravljaju svojim fizičkim delovima ili fizičkim procesima, poprimaju i manipulišu svoje okruženje, i pokazuju inteligentno ponašanje, posebno ponašanje koje oponaša ljude ili druge životinje.[12][13] Blisko srodna s konceptom „robota” je polje sintetičke biologije, koja istražuje entitete čija je priroda više uporediva sa bićem nego sa mašinama.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Istorija robota

Ideja automata potiče iz mitologije mnogih kultura širom sveta. Inženjeri i pronalazači iz drevnih civilizacija, uključujući antičku Kinu,[14] antičku Grčku, i Ptolemejski Egipat,[15] su pokušali da izgrade samooperativne mašine, neke od kojih su nalikovale na životinje i ljude. Rani opisi automata obuhvataju veštačke golubove Arhite,[16] veštačke ptice Mo-cija i Lu Bana,[17] robote koji „govore” Herona iz Aleksandrije, automate za pranje Filona iz Vizantije, i robote s ljudskim izgledom koje je opisao Ljeci.[14]

Rani počeci[uredi | uredi izvor]

Mnoge drevne mitologije, i većina modernih religija sadrži veštačke ljude, poput mehaničkih sluga koje je izgradio grčki bog Hefest[18] (Vulkan kod Rimljana), glinenog Golema iz jevrejske legende, glinenog giganta iz norveške legende, i Galateu, mitsku statuu Pigmaliona koja je oživela. Od oko 400. p. n. e., mitovi Krita obuhvatali su Tala, čoveka od bronze koji je čuvao ostvo od pirata.

U drevnoj Grčkoj, grčki inženjer Ktesibije (c. 270. p. n. e.) „primenio je poznavanje pneumatike i hidraulike kako bi proizveo prve organske i vodene satove sa pokretnim figurama”.[19][20] U 4. veku p. n. e., grčki matematičar Arhita iz Taranta postulirao je mehaničku parom pokretanu pticu koju je on nazivao „Golubom”. Heron (10–70 AD), grčki matematičar i izumitelj, kreirao je brojne automatske uređaje koji se mogu konfigurisati, i opisao je mašine na vazdušni, parni i vodeni pogon.[21]

Al-Džazari - muzička igračka

Lokapanati iz 11. veka priča kako su Budine relikvije bile zaštićene mehaničkim robotima (bhuta vahana yanta), iz kraljevstva Roma visaja (Rome); dok ih nije razoružao kralj Ašoka. [22] [23]

U drevnoj Kini, Ljeci daje u tekstu iz 3. veka prikaz humanoidnog automata, dok opisuje susret od pre više vekova ranije između kineskog vladara kralja Mua od Džoua i mašinskog inženjera poznat kao Jen Ši, zanatlijskog majstora. Jen Ši je ponosno predstavio kralju mehaničku figuru u obliku čoveka životne veličine ručno izrađenu od kože, drveta i veštačkih organa.[14] Postoje isto tako i zapisi o letećim automatima u radu Han Fej Ci i drugim tekstovima, koji se pripisuju mociznom filozofu Mo-ciu iz 5. veka p. n. e., a njegovom savremeniku Lu Banu izum veštačkih drvenih ptica (ma juen) koje mogu da lete.[17]

Su Songov astronomski satni toranj sadrži mehaničke figure koje su zvučala sate.

Godine 1066, kineski izumitelj Su Song je izumeo vodeni časovnik u obliku tornja koji sadrži mehaničke figure koje su obeležavaju sate.[24][25][26] Njegov mehanizam je imao programibilni bubanj sa klinovima koji su udarali u male poluge koji su upravljali izvršnim instrumentima. Bubanj se mogao podesiti da svira različite ritmove i različite paterne pomerajući klinove na različite lokacije.[26]

Samarangana Sutradara, rasprava koju je napisao Bhodžina u sanskritu u 11. veku, sadrži poglavlje o izgradnji mehaničkih izuma (automata), uključujući mehaničke pčele i ptice, fontane u obliku ljudi i životinja, i muške i ženske lutke koje dopunjavaju uljne lampe, plešu, sviraju instrumente, i oponašaju scene iz hinduske mitologije.[27][28][29]

Model Leonardovog robota sa unutrašnjim mehanizmom. Pretpostavnja se da ga je Leonardo da Vinči konstruisao oko 1495. godine.[30]

U renesansnoj Italiji, Leonardo da Vinči (1452–1519) skicirao je planove za humanoidnog robota oko 1495. godine. Da Vinčijeve beležnice, ponovo otkrivene tokom 1950-ih, sadrže detaljne crteže mehaničkog viteza koji je sad poznat kao Leonardov robot. On može da sedne, maše rukama, i da pokreće svoju glavu i vilicu.[31] Ovaj dizajn je verovatno bio baziran na anatomskim istraživanjima zapisanim u njegovom radu Vitruvijev čovek.[32][33] Nije poznato da li je pokušao da ga izgradi.

U Japanu, kompleksni životinjski i ljudski automati su bili izgrađeni između 17. i 19. veka, mnogi od kojih su opisani u radu iz 18. veka pod naslovom Karakuri zui (Ilustrovana mašinerija, 1796). Jedan od takvih automata je bio karakuri-nindža, mehanizovani lutak.[34] Postoje različite varijacije karakurija: Butaj karakuri, koji su korišteni u pozorištu, Zašiki karakuri, koji su bili mali i korišteni su privatnim domovima, i Daši karakuri koji su korišteni u religioznim festivalima, gde su luci korišteni za izvođenje oponašanje tradicionalnih mitova i legendi.

U Francuskoj, između 1738. i 1739. godine, Žak de Vokanson je izložio nekoliko automata veličine čoveka: svirača flaute, svirača frule i patku. Mehanička patka je mogla da zamahne krilima, ispravi vrat, i proguta hranu iz ruke posetioca, i davala je iluziju varenja hrane putem izlučivanja materije uskladištene u skrivenom odeljku.[35]

Daljinski kontrolisani sistemi[uredi | uredi izvor]

Brenanov torpedo, jedan od najranijih 'vođenih projektila'

Daljinski vođena vozila su bila demonstrirana krajem 19. veka u obliku nekoliko tipova daljinski kontrolisanih torpeda. Tokom ranih 1870-ih su se pojavila daljinski kontrolisana torpeda Džona Eriksona (pneumatička), Džon Luis Lajova vođena električnom žicom, kao i Viktor fon Šelihova takođe vođena električnom žicom.[36]

Brenanov torpedo koji je izumeo Luis Brenan 1877. godine, su pokretala dva kontra rotirajuća propelera koja su se okretala usled brzog povlačenja žice sa bubnjeva, namotane unutar torpeda. Diferencijalna brzina na žicama povezanim sa obalskom stanicom omogućavala je da se torpedo usmeri ka svojoj meti, što ga je činilo „prvim u svetu praktično vođenim projektilom”.[37] Godine 1897. je britanskom izumitelju Ernestu Vilsonu bio odobren patent za torpedo koji je daljinski kontrolisan putem „Hercovih” (radio) talasa[38][39] i 1898. godine je Nikola Tesla javno demonstrirao bežično kontrolisani torpedo koji je nameravao da proda Američkoj ratnoj mornarici.[40][41]

Arčibald Lou, poznat je kao „otac radio navodećih sistema” zbog njegovog pionirskog rada na vođenim raketama i avionima tokom Prvog svetskog rata. Godine 1917, on je demonstrirao daljinski kontrolisani avion Kraljevskom vazduhoplovnom korpusu i iste godine izgradio je prvu žicom vođenu raketu.

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Beogradska šaka
    Beogradska šaka
  • Beogradska kolena proteza
    Beogradska kolena proteza
  • Beogradska kolena proteza
    Beogradska kolena proteza
  • Edukacioni robot Teleoptik, 1985-1986.
    Edukacioni robot Teleoptik, 1985-1986.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Rill, Igor. „Robot, prvo stoleće”. National Geographic Srbija. 167: 114. 
  2. ^ Mala školska enciklopedija. ISBN 978-86-331-2950-3. str. 246.
  3. ^ Science Diction: The Origin Of The Word 'Robot'
  4. ^ Kurfess, Thomas R. (2005). Robotics and Automation Handbook. Taylor & Francis. Pristupljeno 5. 7. 2016. 
  5. ^ https://www.conres.com/it-products-solutions/news-events/top-10-tech-trends-autonomous-agents-things/ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. april 2017) retrieved April 18, 2017
  6. ^ http://www.driverless-future.com/?page_id=384 retrieved April 18, 2017
  7. ^ „robotics”. Oxford Dictionaries. Arhivirano iz originala 18. 05. 2011. g. Pristupljeno 4. 2. 2011. 
  8. ^ Pearce, Jeremy. "George C. Devol, Inventor of Robot Arm, Dies at 99", The New York Times, August 15, 2011. Pristupljeno February 7, 2012. "In 1961, General Motors put the first Unimate arm on an assembly line at the company's plant in Ewing Township, N.J., a suburb of Trenton. The device was used to lift and stack die-cast metal parts taken hot from their molds."
  9. ^ Akins, Crystal. „5 jobs being replaced by robots”. Excelle. Monster. Arhivirano iz originala 24. 4. 2013. g. Pristupljeno 15. 4. 2013. 
  10. ^ Hoy, Greg (28. 5. 2014). „Robots could cost Australian economy 5 million jobs, experts warn, as companies look to cut costs”. ABC News. Australian Broadcasting Corporation. Pristupljeno 29. 5. 2014. 
  11. ^ „Telecom glossary "bot"”. Alliance for Telecommunications Solutions. 28. 2. 2001. Arhivirano iz originala 2. 2. 2007. g. Pristupljeno 5. 9. 2007. 
  12. ^ Polk, Igor (16. 11. 2005). „RoboNexus 2005 robot exhibition virtual tour”. Robonexus Exhibition 2005. Pristupljeno 10. 9. 2007. 
  13. ^ Harris, Tom. „How Robots Work”. How Stuff Works. Pristupljeno 10. 9. 2007. 
  14. ^ a b v Needham, Joseph (1991). Science and Civilisation in China: Volume 2, History of Scientific Thought. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-05800-1. 
  15. ^ Currie, Adam (1999). „The History of Robotics”. Arhivirano iz originala 18. 7. 2006. g. Pristupljeno 10. 9. 2007. 
  16. ^ Noct. Att. L. 10
  17. ^ a b Needham, Volume 2, 54.
  18. ^ Gera, Deborah Levine (2003). Ancient Greek Ideas on Speech, Language, and Civilization. Oxford University Press. str. 114. ISBN 978-0-19-925616-7. 
  19. ^ Rosheim, Mark E. (1994). Robot Evolution: The Development of Anthrobotics. John Wiley & Sons. str. 2. ISBN 978-0-471-02622-8. 
  20. ^ "Robots then and now". BBC.
  21. ^ O'Connor, J.J.; E.F. Robertson. „Heron biography”. The MacTutor History of Mathematics archive. Pristupljeno 5. 9. 2008. 
  22. ^ Strong 2007, str. 143.
  23. ^ Strong 2007, str. 133-134.
  24. ^ Fowler, Charles B. (oktobar 1967). „The Museum of Music: A History of Mechanical Instruments”. Music Educators Journal. MENC_ The National Association for Music Education. 54 (2): 45—49. JSTOR 3391092. doi:10.2307/3391092. 
  25. ^ „Earliest Clocks”. A Walk Through Time. NIST Physics Laboratory. Arhivirano iz originala 31. 5. 2008. g. Pristupljeno 11. 8. 2008. 
  26. ^ a b „The programmable robot of ancient Greece”. New Scientist. IPC Magazines: 32—35. 6. 7. 2007. 
  27. ^ Varadpande, Manohar Laxman (1987). History of Indian Theatre, Volume 1. str. 68. 
  28. ^ Wujastyk, Dominik (2003). The Roots of Ayurveda: Selections from Sanskrit Medical Writings. str. 222. 
  29. ^ Needham, Joseph (1965). Science and Civilisation in China: Volume 4, Physics and Physical Technology Part 2, Mechanical Engineering. str. 164. 
  30. ^ „The da Vinci robot”. J. Endourol. 20 (12): 986—90. decembar 2006. PMID 17206888. doi:10.1089/end.2006.20.986. „... the date of the design and possible construction of this robot was 1495. .. Beginning in the 1950s, investigators at the University of California began to ponder the significance of some of da Vinci's markings on what appeared to be technical drawings ... It is now known that da Vinci's robot would have had the outer appearance of a Germanic knight.” 
  31. ^ „Leonardo da Vinci's Robots”. Leonardo3.net. Pristupljeno 25. 9. 2008. 
  32. ^ „The Vitruvian man”. Leonardodavinci.stanford.edu. Pristupljeno 20. 8. 2010. 
  33. ^ „Da Vinci's Code”. Witcombe.sbc.edu. Arhivirano iz originala 19. 04. 2020. g. Pristupljeno 20. 8. 2010. 
  34. ^ Jane Marie Law (1997). Puppets of Nostalgia – The Life, Death and Rebirth of the Japanese Awaji Ningyo Tradition. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-02894-1. 
  35. ^ Wood, Gabby. "Living Dolls: A Magical History Of The Quest For Mechanical Life", The Guardian, 2002-02-16.
  36. ^ Edwyn Gray, Nineteenth-century torpedoes and their inventors. str. 18.
  37. ^ Gray, Edwyn (2004). Nineteenth-Century Torpedoes and Their Inventors. Naval Institute Press. ISBN 978-1-59114-341-3. 
  38. ^ Seifer, Marc (1998). Wizard: The Life And Times Of Nikola Tesla. Citadel. ISBN 978-0-8065-3556-2. 
  39. ^ Benjamin Franklin Miessner, Radiodynamics: The Wireless Control of Torpedoes and Other Mechanisms, D. Van Nostrand Company. (1916). str. 83.
  40. ^ US 613809 
  41. ^ „Tesla – Master of Lightning”. PBS.org. Pristupljeno 24. 9. 2008. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Robot na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Робот&oldid=27552290”