Stevan Tontić
| Stevan Tontić | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 30. decembar 1946. |
| Mjesto rođenja | Grdanovci, FNR Jugoslavija |
| Datum smrti | 12. februar 2022. (75 god.) |
| Mjesto smrti | Novi Sad, Srbija |
| Zanimanje | književnik, prevodilac |
Stevan Tontić (Grdanovci, 30. decembar 1946 — Novi Sad, 12. februar 2022) bio je srpski književnik.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Osnovnu školu pohađao je u rodnom selu i Lušci Palanci, srednju u Sanskom Mostu i Prijedoru, studije filozofije sa sociologijom završio na Filozofskom fakultetu u Sarajevu. Poezijom i kritičkim tekstovima počinje da se bavi sredinom šezdesetih godina. Učestvovao je u studentskim protestima 1968.
Početkom 1969. godine postao je glavni urednik studentskog lista Naši dani, da bi već treći broj lista bio sudski zabranjen a redakcija raspuštena. Prvu zbirku poezije objavio je 1970. godine, a ona je nagrađena saveznom nagradom lista Mladost. Nakon toga zaposlio se u kulturnoj redakciji Televizije Sarajevo, a obavljao i dužnost sekretara Udruženja književnika BiH. Bio je član redakcije lista književne omladine Lica.
U drugoj polovini sedamdesetih godina počeo je da radi kao urednik za književnost u izdavačkoj kući Svjetlost, u kojoj kasnije uređuje i časopis Život. Tokom 1992. i 1993. piše pesme o ratnim strahotama, objavljene u zbirci Sarajevski rukopis (Beograd 1993) koja je prevedena na više jezika. Posle ilegalnog izlaska iz grada, Tontić u proleće 1993. odlazi u Nemačku (Berlin), gde je kao izbeglica ostao osam godina i osam meseci. Kao egzilant bez zaposlenja, živeo je od socijalne pomoći, honorara, književnih nagrada i povremenih stipendija, tako je uz podršku fondacija proveo u kući nobelovca Hajnriha Bela devet meseci.
U Nemačkoj su objavljeni prevodi njegovih dela, nastupa u mnogim nemačkim gradovima. Godine 1995. učestvao je na pesničkom festivalu u Jerusalimu, a pet godina kasnije na velikoj šestonedeljnoj turneji evropskih pisaca „Literarnim ekspresom“ po Evropi, od Lisabona preko Madrida i Pariza do Petrograda, Moskve, Varšave i Berlina. Na Univerzitetu u Inzbruku držao je nekoliko puta predavanja studentima slavistike. Učestvao je na književnim susretima u Poljskoj, Austriji, Francuskoj, Italiji i drugim zemljama.
Za vreme pesnikovog egzila u Nemačkoj,[1] njegova supruga provodi s majkom u izbegličkom statusu u Beogradu. Posle povraćaja okupiranog stana u Sarajevu, iz kojeg je s piščevom bibliotekom nestalo i sve drugo, bračni par se 2001. vraća u taj grad, u čemu će videti neku vrstu „obrnutog egzila“. Tontić tu živi kao slobodni pisac, da bi se u maju 2014. nastanio u Novom Sadu.
Tontićeve knjige prevedene su na više stranih jezika (sedam naslova na nemački, po dva na rumunski, poljski i makedonski, po jedan na češki, bugarski i francuski), a mnoge pesme (uz poneki esej i prozu) objavljene su u velikom broju zemalja. Zastupljen je u brojnim antologijama srpske poezije i na stranim jezicima.
Tontić je pisao poeziju, prozu, eseje, književnu kritiku i prevodi s nemačkog jezika. Sastavio je nekoliko antologija poezije i priredio izdanja dela većeg broja pisaca (P. Kočić, B. Ćopić, N. Šop, D. Maksimović, M. Dizdar, V. Popa, S. Raičković, D. Trifunović, D. Kolundžija i dr.) Bio je tri godine član NIN-ovog žirija kritike za roman godine. Član je Srpskog i Nemačkog PEN-centra, Srpskog književnog društva i Udruženja književnih prevodilaca Srbije. Collegium Europaeum Jenense (Jena) izabrao ga je za svog člana, što je „priznanje za izvanredan rad na razumevanju među narodima.“
Preminuo je 12. februara 2022. godine u Novom Sadu.[2][3][4][5]
Prevodilački rad[uredi | uredi izvor]
S nemačkog na srpski preveo je, između ostalog, knjige Petera Huhela (nagrada „Miloš N. Đurić“), Gintera Ajha, Kriste Volf, Gintera Kunerta, Kristofa Mekela, Riharda Pitrasa, Saida, Uvea Kolbea, Žužane Gaze, Jirgena Izraela, Petera Felkera, Andre Šinkela, Jana Vagnera, Nikolasa Borna, Tomasa Rozenlehera.
Na nemački je, zajedno sa V. Kalinkeom, preveo Liriku Itake M. Crnjanskog (dvojezično izdanje, Leipziger Literaturverlag, Lajpcig 2008.)
Nagrade[uredi | uredi izvor]
- Nagrada lista „Mladost”, za najbolju prvu knjigu, 1971.
- Brankova nagrada Matice srpske, za esej „Tragično u poeziji Branka Miljkovića”, 1971.
- Nagrada „Aleksa Šantić”, za knjigu Crna je mati nedjelja, 1985.
- Nagrada izdavačke kuće „Svjetlost”, za knjigu Prag, 1986.
- Šestoaprilska nagrada grada Sarajeva, za knjigu Prag, 1987.
- Nagrada „Milan Rakić”, za knjigu Sarajevski rukopis, 1994.
- Zmajeva nagrada, za knjigu Sarajevski rukopis, 1994.
- Nagrada „Horst Binek” (Horst-Bienek-Förderpreis) Bavarske akademije lepih umetnosti, 2000.
- Nagrada „Književnost u egzilu” (Literatur im Exil) grada Hajdelberga , 2001.
- Nagrada „Pečat varoši sremskokarlovačke”, za knjigu pesama Olujno jato, 2001.
- Češka književna nagrada s medaljom Jozefa Liboslava Ziglera, 2006.
- Međunarodna nagrada Sarajevskih dana poezije „Bosanski stećak”, 2007.
- Kočićeva nagrada, Banja Luka, 2009.[6]
- Nagrada „Miroslav Antić”, za knjigu pesama Sveto i prokleto, 2010.
- Nagrada „Midhat Begić” PEN-centra u BiH i časopisa „Novi Izraz”, za knjigu eseja Po nalozima poezije, 2011.
- Nagrada Balkanskog pesničkog festivala u Braili, Rumunija, 2013.
- Nagrada „Dušan Vasiljev”, za knjigu Svakodnevni smak svijeta, 2014.
- Nagrada „Šušnjar”, za celokupno književno delo, 2016 (dodeljuje se u znak sećanja na ustaški pokolj Srba Sanskog Mosta o Ilindanu 1941).
- Nagrada „Miloš N. Đurić”, za najbolji prevod pesničke knjige na srpski jezik, 2016.[7]
- Nagrada „Statueta Branka Radičevića”, za celokupno pesničko delo, 2017.
- Nagrada „Žička hrisovulja”, za 2018.[8]
- Nagrada „Kočićevo pero”, 2018.[9]
- Nagrada „Ljubomir P. Nenadović”, za knjigu putopisa Ta mjesta, 2018.
- Nagrada „Rajner Kunce” (Reiner-Kunze-Preis), za 2018/2019.[10]
- Velika bazjaška povelja, 2019.
- Disova nagrada, 2021.
- Nagrada „Đura Jakšić”, za knjigu Opsada moga Ja, 2022 (posthumno).[11]
Dela[uredi | uredi izvor]
- Nauka o duši i druge vesele priče, pesme, V. Masleša, Sarajevo 1970.
- Tajna prepiska, pesme, Svjetlost, Sarajevo 1976.
- Naše gore vuk, pesme, R. Ćirpanov, Novi Sad 1976.
- Hulim i posvećujem, pesme, BIGZ, Rad i Narodna knjiga, Beograd 1977.
- Crna je mati nedjelja, pesme, Nolit, Beograd 1983[12].
- Tajna prepiska i druge pjesme, Svjetlost, Sarajevo 1984/85.
- Prag, pesme, Svjetlost, Sarajevo 1986.
- Ring, pesme, BIGZ, Beograd 1987.
- Izabrane pjesme, V. Masleša, Sarajevo 1988.[13]
- Ruža vjetrova – iz savremenog pjesništva Bosne i Hercegovine, antologija, Smederevska pesnička jesen, Smederevo 1988. Novije pjesništvo Bosne i Hercegovine, antologija, Svjetlost, Sarajevo 1990.
- Novije pjesništvo Bosne i Hercegovine, antologija, Svjetlost, Sarajevo, 1990.
- Moderno srpsko pjesništvo – velika knjiga moderne srpske poezije od Kostića i Ilića do danas, antologija, Svjetlost, Sarajevo 1991.[13]
- Sarajevski rukopis, pesme, Vreme knjige, Beograd 1993; 2. dopunjeno izdanje, Stubovi kulture, Beograd 1998.
- Lirika, izabrane pesme, Dnevnik, Novi Sad 1995.
- Moj psalam /Mein Psalm, pesme i zapisi, Edition Neue Wege, Berlin 1997[14].
- Tvoje srce, zeko, roman, Filip Višnjić, Beograd 1998[15].
- Olujno jato, izabrane pesme, Glas srpski, Banja Luka 2000.
- Blagoslov izgnanstva, Glas srpski, Banja Luka 2001[16].
- Sveto i prokleto, pesme, Izdavački centar Matice srpske, Novi Sad 2009.
- Izabrana djela u 4 toma: 1. Poezija, 2. Tvoje srce, zeko, 3. Po nalozima poezije, eseji, i 4. Jezik i neizrecivo, pjesnički portreti, Zalihica, Sarajevo 2009.
- Sjaj i mrak, izabrane i nove pesme, Naklada Zoro, Zagreb – Sarajevo 2010.
- Anđeo mi banu kroz rešetke, izabrane pesme, Kulturni centar Novog Sada, Novi Sad 2010.
- Vjerna zvijezda / Vernata svezda, pesme,Matica makedonska, Skopje & Arka, Smederevo 2012.
- Svakodnevni smak svijeta, Treći Trg, Beograd 2013; 2. izdanje Kuća poezije, Banja Luka 2017.
- Bezumni plamen, izabrane i nove ljubavne pesme, SPKD Prosvjeta, Sarajevo 2015.
- Hristova luda, pesme, Arhipelag, Beograd 2017.
- Ta mjesta (putopisi), Agora, Zrenjanin 2018.
- Kočićeva i srpska trauma (esej), Zadužbina „Petar Kočić“, Banja Luka – Beograd 2018.
- Zvuk sudbine, zvuk progonstva, izabrane pesme, Gradska biblioteka "Vladislav Petković Dis", Čačak 2021.
- U pjesničkim svjetovima, eseji, Službeni glasnik, Beograd 2021.
- Opsada moga Ja, pesme, Arhipelag, Beograd 2021.
- Odbrana poezije, eseji, govori i razgovori, KOV, Vršac 2021.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Grujičić, Nenad, ur. (2015). Prognani Orfeji. Sremski Karlovci: Brankovo Kolo. str. 22.
- ^ Preminuo književnik Stevan Tontić, Pristupljeno 12. 2. 2022.
- ^ „TUŽNE VIJESTI ZA KNjIŽEVNOST: Preminuo Stevan Tontić”. Večernje novosti. 12. 2. 2022. Pristupljeno 12. 2. 2022.
- ^ „Preminuo Stevan Tontić”. B92. 12. 2. 2022. Pristupljeno 13. 2. 2022.
- ^ „Odlazak Stevana Tontića”. Politika. 13. 2. 2022. Pristupljeno 16. 2. 2022.
- ^ „Stevan Tontić: Nemam namjeru da se udvaram bilo kome”. www.nezavisne.com. Pristupljeno 16. 1. 2020.
- ^ „NAJBOLJI KNJIŽEVNI PREVODI ZA 2016: Stevan Tontić, Tamina Šop i Tatjana Đurin”. Blic. 16. 12. 2016. Pristupljeno 16. 1. 2020.
- ^ Hamović, Dragan (24. 8. 2018). „Pesnik i jagnje žrtveno Stevan Tontić, dobitnik „Žičke hrisovulje“ za 2018. godinu”. Pečat. Pristupljeno 16. 1. 2020.
- ^ „STEVAN TONTIĆ DOBITNIK NAGRADE “KOČIĆEVO PERO” ZA 2018. GODINU”. www.vojvodjanske.rs. Pristupljeno 16. 1. 2020.
- ^ „Stevan Tontić - u „obrnutom“ egzilu”. www.dw.com. Pristupljeno 16. 1. 2020.
- ^ „Nagrada "Đura Jakšić" Stevanu Tontiću”. RTV. 21. 5. 2022. Pristupljeno 1. 1. 2023.
- ^ Tontić, Stevan (1983). Crna je mati nedelja. Beograd: Nolit. Arhivirano iz originala 16. 01. 2020. g. Pristupljeno 16. 1. 2020.
- ^ a b Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Na vest o smrti Stevana Tontića: U osvit velikih praznika”. www.rts.rs. Pristupljeno 13. 2. 2022.
- ^ Tontić, Stevan (1997). Mein Psalm : Paraphrase zum 90. Psalm. Berlin: Edition Neue Wege. ISBN 978-3-88348-141-8. Arhivirano iz originala 16. 01. 2020. g. Pristupljeno 16. 1. 2020.
- ^ Tontić, Stevan (1998). Tvoje srce, zeko : (priče raskomadanog romana). Beograd: "Filip Višnjić". Arhivirano iz originala 16. 01. 2020. g. Pristupljeno 16. 1. 2020.
- ^ Tontić, Stevan (2001). Blagoslov izgnanstva. Banja Luka: Glas srpski. ISBN 978-86-7119-217-0. Arhivirano iz originala 16. 01. 2020. g. Pristupljeno 16. 01. 2020.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Izgubljena duša istorije (pismo Žiriju Zmajeve nagrade i Matici srpskoj), Vreme od 21. februara 1994.
- Iskustvo sa poezijom, esej, Sarajevske sveske, br. 15-16, 2007.
- Evropa u slojevima moga identiteta, esej, NIN od 20. marta 2008.
- Poezija i izazovi budućnosti, odgovori na anketna pitanja, Letopis Matice srpske, jul-avgust 2016.
- Novica Petković, „Nov poetski horizont“, Književne novine, od 24. 4. i 8. 5. 1971.
- Srba Ignjatović, „Trijumf ludičkog duha“, Politika, 7. 4. 1977.
- Marko Vešović, „Mileševski anđeo u Berlinu“, Izraz, br. 7-8, 1988.
- Mihajlo Pantić, „Glas sa ruba“, prikaz pesničke zbirke Sarajevski rukopis, Politika, 16. 10. 1993.
- Ljiljana Šop, „Svedočenje iz pakla“, osvrt na roman Tvoje srce, zeko, Srpska reč, br. 200, 16. 4. 1998.
- Marko Paovica, „Tragično iskustvo čovečnosti“, osvrt na roman Tvoje srce, zeko, Književne novine, br. 996, 1. 9. 1999.
- Mihajlo Pantić, „Pesnik tamne slutnje“, Polja, br. 455, 2009.
- Miljenko Jergović, „Stevan Tontić: U plitkoj Evropi, u dubokoj Aziji“,
- https://www.jergovic.com/ajfelov-most/antologija1/.
- Marko Paovica, „Pesnički luk Stevana Tontića“, Letopis Matice srpske, januar-februar 2010; isto u knjizi Orfej na stolu, Beograd 2011.
- Svetozar Koljević, „Bezumni plamen Stevana Tontića“, Letopis Matice srpske, jun 2016.
- Vasa Pavković, „Šta sa ljubavlju? – uz Bezumni palmen, izabrane i nove ljubavne pesme Stevana Tontića“, Književni magazin, br. 175-180, 2016.
- Ranko Risojević, „S one strane ogledala“, pogovor pesničkoj zbirci Svakodnevni smak svijeta, 2. izdanje, Kuća poezije, Banja Luka 2017.
- Slavko Gordić, „U kojoj ćemo veri umreti? – o Stevanu Tontiću, prvotnom i potonjem“, Letopis Matice srpske, april 2018.
- Dragan Hamović, „Pesnik i jagnje žrtveno“, Pečat, 24. 8. 2018.
- Radivoje Mikić, „Užas istorije i pojedinac ili putopis kao slika jednog vremena“, Književni magazin, br. 199-202, 2018.
- Julijan Tamaš, „Odbrana vrline“, osvrt na poetsku zbirku Hristova luda, Danas, 17. 11. 2018.
- Lutz Rathenow, „Raum vom Blutgier“, Lutherische Monatshefte, 6, 1998.
- Hans-Georg Soldat, „Stevan Tontić erweist sich als Lyriker von seltenem Rang“, Berliner Morgenpost, 12. juli 1998.
- Peter Mosler, „Der Krieg war für mich eine bis dahin unbeaknnte Apokalypse des Lebens und der Geschichte“, Kommune, 7, 1999.
- Jörg Drews, „Laudatio auf Stevan Tontić“, Jahrbuch 15, Bayerische Akademie der Schönen Künste, 2001.
- Vesna Cidilko, „Zur Rezeption der Dichtung von Stevan Tontić / O recepciji pesništva Stevana Tontića“, u zborniku Serben und Deutsche / Srbi i Nemci, Zweiter Band / Knjiga druga, Collegium Europaeum Jenense an der Friedrich-Schiller-Univesität Jena, Hrsg. Gabriella Schubert, 2006.
- Dragoslav Dedović, „Glanz der Lyrik in dreckigen Zeiten / Sjaj lirike u prljavim vremenima“, pogovor knjizi izabranih pesama Der tägliche Weltuntergang / Svakodnevni smak svijeta, Drava Verlag, Klagenfurt 2015.
- Karl-Markus Gauss, „Durch Zufall am Leben“, http:/www:sueddeutsche. de/kultur, 15. juli 2015.
- Jezik poezije je nepotkupljiv /razgovarala Ljubinka Milinčić/, Književni magazin, br. 1, juli 2001.
- Košmar koji traje /razgovarala Mirjana Milošević-Vitman/, NIN, 5. 7. 2001.
- Poezija ne sme da laže /razgovarao Zoran Radisavljević/, Politika, 6. 10. 2001.
- Bio sam dvostruko osumnjičen /razgovarao Mile Stojić/, Dani, 22. 2. 2002.
- U paklu se pesme obično ne pišu /razgovarao Zoran Radisavljević/, Politika, 15. 1. 2011.
- Ujam od prodaje duše /razgovarao Đorđe Krajišnik/, Dani, 1. 1. 2016.
- Poezija kao zaštitna povelja /razgovarao Vujica Ognjenović/, Vijesti (podlistak Art), 26. 5. 2018.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- PREPOZNATLjIV I SAMOSVOJAN PESNIČKI GLAS: "Disova nagrada" pripala Stevanu Tontiću („Večernje novosti”, 17. mart 2021)
- BEG IZ PLIĆAKA DUHA: Stevan Tontić, dobitnik Disove nagrade („Večernje novosti”, 23. mart 2021)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
