Tomas Kun

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Tomas Kun
Tomas Samjuel Kun
Datum rođenja(1922-07-18)18. jul 1922.
Mesto rođenjaSinsinati (Ohajo)
 SAD
Datum smrti17. jun 1996.(1996-06-17) (73 god.)
Mesto smrtiKembridž (Masačusets)
 SAD
Državljanstvoameričko
ObrazovanjeUniverzitet Harvard
Zanimanjefilozov
Radovi
StilAnalitički
Historical turn[3]
Historiographical externalism[4]

Tomas Samjuel Kun (engl. Тhomas Samuel Kuhn; Sinsinati, 18. jul 1922 — Kembridž, 17. jun 1996) bio je jedan od najuticajnijih intelektualaca, istoričara i filozofa nauke XX veka.[5] Svojom knjigom Struktura naučnih revolucija iz 1962. godine, uticao je na akademske krugove, ali i na popularizaciju nauke. Četiri decenije nakon objavljivanja, teme Kunovog dela i dalje nisu iscrpljene. Preminuo je od raka u 73. godini života.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Tomas Kun, sin iženjera Samjuela Kuna i Minete Strok Kun, rođen je u Sinsinatiju, u državi Ohajo, 18. jula 1922. godine.[6] Završio je školu u Vatertaunu 1940. godine, dobivši nagradu za posebnu zainteresovanost i angažovanost u oblasti matematike i fizike.[7] Diplomirao je na Harvardu 1943. godine, a kasnije na istom univerzitetu i doktorira. Predavao je na velikim svetskim univerzitetima, poput Harvarda, Berklija i Prinstona. Tokom rada na Berkliju napisao je i svoje najpoznatije delo Struktura naučnih revolucija.[8] Bio je oženjen dva puta i imao troje dece. 1994. godine dijagnostikovan mu je rak pluća, od čega dve godine kasnije i umire.

Karijera[uredi | uredi izvor]

Kun je predavao kurs istorije nauke na Harvardu od 1948. do 1956. godine, na predlog predsednika univerziteta Džejmsa Konanta. Nakon što je napustio Harvard, Kun je predavao na Kalifornijskom univerzitetu u Berkliju, na odseku za filozofiju i na odseku za istoriju, a 1961. godine imenovan je za profesora istorije nauke. Kun je intervjuisao i snimio danskog fizičara Nielsa Bora dan pre Borove smrti.[9] Na Berkliju je napisao i objavio (1962) svoje najpoznatije i najuticajnije delo:[10] Struktura naučnih revolucija. Godine 1964. pridružio se Univerzitetu Prinston kao M. Tejlor Pajnov profesor filozofije i istorije nauke. Bio je predsednik Društva za istoriju nauke od 1969. do 1970. godine.[11] Godine 1979, pridružio se Masačusetskom tehnološkom institutu (MIT) kao Lorans K. Rokfelerov profesor filozofije, i ostao tamo do 1991. godine.

Kunovo delo[uredi | uredi izvor]

Kun svoj akademski život započinje kao fizičar. Zatim se opredeljuje za istoriju nauke, da bi ga kasnije zainteresovala i filozofija nauke. Napisao je tri knjige, Kopernikova revolucija (engl. The Copernican Revolution), Struktura naučnih revolucija i treću u kojoj je istakao svoja najvažnija istraživanja (engl. The Essential Tension). [12] U prvoj knjizi, objavljenoj 1957. godine, Tomas Kun proučava razvoj teorije o Heliocentričnom sistemu. Istoričar nauke, po njemu, ima dva neambiciozna zadatka - da otkrije ko je i kada otkrio neku teoriju ili zakon i da objasni kako je došlo do poteškoća ili eventualnih grešaka. Pisana istorija nauke na taj način predstavlja loše napisan turistički vodič, tvrdi Kun, jer je pretpostavljala da se unapred zna šta je relevantno, a šta ne. Istoričar bira neku od ponuđenih alternativa, što dovodi do intelektualne stagnacije. To je preduslov za novi radikalni početak. Ova tema je obrađena u njegovom najpoznatijem delu, u kojem iznosi ideju da je naučni razvoj zasnovan na paradigmama. [13]

Struktura naučnih revolucija[uredi | uredi izvor]

Struktura naučnih revolucija[14] (engl. The Structure of Scientific Revolutions) objavljena je prvobitno kao članak u Internacionalnoj enciklopediji sjedinjenih nauka (engl. International Encyclopedia of Unified Science) od strane filozofa Bečkog kruga. Oslikava razvoj nauka na način koji do tada nije prikazan. Naučno istraživanje sastoji se od paradigmi koju čini formalna teorija, klasični eksperiment i proveren metod. Naučnici, prirodno, prihvataju trenutno dominantnu teoriju i pokušavaju da je prošire dodatno objašnjavajući teorije, zbunjujuće podatke i uspostavljajući preciznije mere standarda i pojava.[15] To može dovesti do nerešivih teoretskih ili eksperimentalnih problema koji ističu nedostatke same paradigme. Jedino rešenje tada predstavlja uvođenje nove paradigme. Kopernikov heliocentrični sistem i zamena Njutnove mehanike kvantnom mehanikom i opštom teorijom relativnosti pravi su primeri smene dve paradigme. Dovodi u pitanje tradicionalni koncept naučnog napretka, kao postepeno, kumulativno sticanje znanja, koje se zasniva na racionalno izabranim eksperimentalnim okvirima. Kun tvrdi da upravo paradigma određuje tip eksperimenta koji će naučnik koristiti, pitanja koja će postaviti kao i probleme koje će smatrati bitnim. Smena paradigmi ujedno i inspiriše naučnike da drugačije usmere svoja istraživanja.

Koncept Kunovih paradigmi pronašao je široku primenu u oblastima poput političkih nauka, ekonomije, sociologije i menadžmenta.

Bibliografija[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Bird, Alexander (2004). „Thomas Kuhn”. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford University — preko plato.stanford.edu.  "Not all the achievements of the preceding period of normal science are preserved in a revolution, and indeed a later period of science may find itself without an explanation for a phenomenon that in an earlier period was held to be successfully explained. This feature of scientific revolutions has become known as 'Kuhn-loss'". The term was coined by Heinz R. Post in Post, H. R. (1971), "Correspondence, Invariance and Heuristics," Studies in History and Philosophy of Science, 2, 213–255.
  2. ^ "Transcendental nominalism" is a position ascribed to Kuhn by Ian Hacking (see D. Ginev, Robert S. Cohen (eds.), Issues and Images in the Philosophy of Science: Scientific and Philosophical Essays in Honour of Azarya Polikarov, Springer, 2012, p. 313).
  3. ^ K. Brad Wray, Kuhn's Evolutionary Social Epistemology, Cambridge University Press, 2011, p. 87.
  4. ^ Alexander Bird, "Kuhn and the Historiography of Science" in Alisa Bokulich and William J. Devlin (eds.), Kuhn's Structure of Scientific Revolutions: 50 Years On, Springer, 2015.
  5. ^ Alexander Bird (2004), Thomas Kuhn, Stanford Encyclopedia of Philosophy http://plato.stanford.edu/entries/thomas-kuhn/
  6. ^ „Jewish Philosophers and Thinkers”. jinfo.org. 
  7. ^ „Thomas Kuhn - Biography, Facts and Pictures”. famousscientists.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2019-11-30. 
  8. ^ Kuhn, Thomas . The Essential Tension: Selected Studies in Scientific Tradition and Change. University of Chicago Press.. (1977). str. 320–39
  9. ^ Thomas S. Kuhn; et al. (17. 11. 1962). „Last interview with Niels Bohr by Thomas S. Kuhn, Leon Rosenfeld, Aage Petersen, and Erik Rudinger”. Oral History Transcript – Niels Bohr. Professor Bohr's Office, Carlsberg, Copenhagen, Denmark: Center for History of Physics. Pristupljeno 5. 10. 2015. 
  10. ^ Bird, Alexander (2004). „Thomas Kuhn”. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford University — preko plato.stanford.edu. 
  11. ^ „Past Presidents of the History of Science Society”. hssonline.org. The History of Science Society. Arhivirano iz originala 12. 12. 2013. g. Pristupljeno 4. 12. 2013. 
  12. ^ The History of Science Society "The Society: Past Presidents of the History of Science Society", accessed 4 December 2013
  13. ^ "Last interview with Niels Bohr by Thomas S. Kuhn, Leon Rosenfeld, Aage Petersen, and Erik Rudinger at Professor Bohr's Office, Carlsberg, Copenhagen, Denmark Saturday morning, November 17, 1962". Oral History Transcript — Niels Bohr. Center for History of Physics. 1962-11-17. Pristupljeno 2015-10-05.
  14. ^ Kuhn, Thomas . The Structure of Scientific Revolutions. The University of Chicago Press.. (2000). str. 24–25
  15. ^ Quoted in Thomas Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions (1970 ed.) pp. 150.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Tomas Kun na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Томас_Кун&oldid=27673089”