RTSH

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Albanska radio-televizija
(alb. Radio Televizioni Shqiptar)
TipJavni medijski servis
Zemlja Albanija
Datum prvog
emitovanja		28. novembar 1938. god.; pre 85 godina (1938-11-28) (radio)
29. april 1960. god.; pre 64 godine (1960-04-29) (televizija)
DostupnostAlbanija (a i delovi Grčke, Severne Makedonije, Kosova i Crne Gore; svetski kroz Tibo, Digitalb i Tring)
SedišteUlica Ismail Kemali 11, 1010, Tirana, Albanija
VlasnikPredsednik Albanije
Ključni ljudiMartin Leka (generalni direktor)
Veb-kastListen Live

Albanska radio-televizija (alb. Radio Televizioni Shqiptar; RTSH) je nacionalna javna radiodifuzna kompanija Albanije. Osnovan 1938. godine i upravlja sa nekoliko radio i televizijskih kanala, preko domaće mreže predajnika, kao i preko satelita. Međunarodni televizijski servis preko satelita RTSH Sat (bivši TVSH Sat) pokrenut je 1993. godine i namenjen je zajednicama koje govore albanski na Kosovu, Srbiji, Severnoj Makedoniji, Crnoj Gori i severnoj Grčkoj, kao i albanskoj dijaspori u ostatku Evrope. RTSH se finansira kombinacijom komercijalnog oglašavanja, godišnje naknade za licencu od oko 1000 dinara,[1] i subvencija albanske vlade.

U prvom multiplekseru ima 12 TV kanala i 11 radio kanala. RTSH takođe održava satelitski multiplekser sa 7 kanala. RTSH 1 je vodeći generalistički kanal. RTSH 2 je posvećena nišnim zajednicama, uključujući kulturne i etničke manjine, koje emituju vesti na grčkom, crnogorskom i arumunskom jeziku. RTSH 3 je posvećen Albancima koji žive u inostranstvu. RTSH takođe ima namenske kanale, za vesti (RTSH-24), sport, muziku, decu itd. Pored toga, četiri regionalne radio i TV stanice opslužuju lokalne oblasti u Đirokastru, Korči, Skadru i Kukesu .

Međunarodni radio servis emituje radio programe na albanskom i sedam drugih jezika putem internet radija, radija na satelitu i na OTT-u sa aplikacijom za iOS i Android. Srednjotalasna (AM) i kratkotalasna (SW) emitovanja su isključena 2017. godine.[2]

Emiter je aktivan član Evropske radiodifuzne unije.[3] Organizuje muzičko takmičenje Festivali i Këngës, koje se emituje svake godine od 1962. godine. Od 2003, na Festivali i Këngës se takođe određuje predstavnik Albanije na Pesmi Evrovizije.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Rani razvoj[uredi | uredi izvor]

Kralj Zog i kraljica Džeraldina Aponji pokrenuli su Radio Tiranu 1938. godine

Počeci RTSH datiraju od nastanka Radio Tirane 28. novembra 1938. godine. Prvu albansku radio stanicu pokrenuli su kralj Zog I (1895–1961) i kraljica Džeraldina Aponji (1915–2002) na svečanosti u bivšoj zgradi Opštine Tirana.

Godinu dana ranije, kratkotalasni predajnik snage 3 kB na 40 metara je pušten u rad u Lapraki (Tirani) i namenjen uglavnom za komunikaciju, ali je takođe korišćen za emitovanje 3 sata programa dnevno. Prva emisija se sastojala od horskog pevanja, gde su Jorđi Truja i Marije Kraja otpevali uvodni komad, a zatim je usledio jedinstveni tembar glasa Kaliopi Nuši koja je izgovorila sledeću frazu: „Mirëdita, kjo është Radio Tirana“ (prev. Dobar dan, ovo je Radio Tirana). Ovo je zvanično označilo prvo emitovanje Radio Tirane. Godine 1987. emitovano je 66 sati programa na 20 stranih jezika svakog dana.[4]

Godine 1959. tadašnji direktor Radio Tirane, Petro Kita, osnovao je prvi Eksperimentalni televizijski centar koji je bio osnova za potonju albansku televiziju, TVSH. Prvi testni program održan je 29. aprila 1960. godine u 18.00 časova, a predstavio ga je novinar Stoli Beli. Zvanično lansiranje je bilo zakazano za 1. maj 1960. godine. Emitovani su dečji filmovi, a zatim i programi za odrasle, tri puta nedeljno po oko sat vremena.[5] Televizijski programi su redovno pokretani do 1971. godine.[6] Emitovanje u boji počelo je 1981. godine, a postalo je redovno 1982. godine. U 2002. TVSH je bio na drugom mestu sa udelom publike od 17,1%. Drugi kanal, TVSH 2, počeo je sa eksperimentalnim emitovanjem 2003. godine. TVSH je 2012. godine pokrenuo nekoliko ekskluzivno digitalnih kanala.

Komunistički period[uredi | uredi izvor]

Uprkos maloj veličini zemlje i izolacionističkoj politici, Radio Tirana je tokom Hladnog rata bila prilično veliki međunarodni emiter. Njegovi programi su imali reputaciju kao jedva više od dosadne propagande.

Tokom savezništva Albanije sa Kinom 1960-ih i 1970-ih, Radio Tirana je morala da ide tankom linijom između toga da bude antizapadna i istovremeno antisovjetska. Kao takva, Radio Tirana je držala blizu zvanične politike Narodne Republike Kine, koja je istovremeno bila i antizapadna i antisovjetska, ali je i dalje bila socijalistička. Nakon raskida odnosa sa Kinom, programiranje je i dalje ostalo marksističko-lenjinističkog karaktera.

Poljski komunista Kazimierz Mijal (1910–2010) emitovao je svoja radikalna mišljenja na poljskom jeziku 1966–1978.

Značka, kasne 1980-te

Tokom 1970-ih, emitovanja stanice za Evropu je vršeno na frekvenciji 1214 kHz, uzrokujući smetnje za britanski BBC Radio One na istoj frekvenciji. Tokom 1980-ih i ranih 1990-ih međunarodno emitovanje je vršeno na 1395. kHz (zajedno sa raznim kratkotalasnim frekvencijama) i primljen je širom Evrope tokom večeri i tokom noći. Radio Tirana je takođe uznemirila mnoge radio-amatere u Evropi koristeći predajnike u 7 MHz (40 metara) amaterskom opsegu.

Godine 1985. emitovao je samo 2,5 sata dnevno. Program je počinjao u 20:00 i završavan u 22:30. Kasnije, 1986. godine, emitovala je svakog dana po 4 sata, od 17:00 do 18:30 i od 20:00 do 22:30. Većina programa tokom komunističke ere sastojala se od propagandnih i informativnih programa.

Tokom ovog perioda preovladavalo je politički program. Karakteristične emisije su bile Marksizam-lenjinizam – uvek mlada i naučna doktrina i Socijalizam i omladina. Prilog Prelistavanje marksističko-lenjinističke štampe recenzirani su časopisi stranih komunističkih partija povezanih sa Albanskom partijom rada. Ostali programi uključivali su Upoznavanje sa Albanijom, Listanje pisama naših slušalaca, Kultura i umetnost u socijalističkoj Albaniji i Pesma našeg života. Radio Tirana je takođe prezentovala neredovne programe revolucionarne muzike iz celog sveta, dok je program Šta smo videli u socijalističkoj Albaniji ponudio intervjue sa stranim posetiocima Albanije.

Intervalni signal Radio Tirane tokom ovog perioda bio je prvih nekoliko taktova albanske revolucionarne pesme Në njërën dorë kazmën në tjetrën pushkën (prev. Sa pijukom u jednoj ruci i puškom u drugoj). Ova pesma je takođe služila kao prepoznatljiva melodija u emisijama Radio Tirane na stranim jezicima. Pijuk i puška su bili deo logoa Albanske radio-televizije tokom ovog perioda i mogu se videti na gornjoj fotografiji.

Tokom poslednjih meseci socijalističke ere, otvoreno politički program je drastično smanjen, a napuštena je davno uspostavljena praksa puštanja Internacionale na kraju svakog emitovanja.[7]

Slična ideološka bitka odigrala se i na televizijskom spektru. Posebno su pogođeni susedni TV signali italijanske RAI i jugoslovenske RTV Titograd. Tokom 1960-ih, RAI je primljen u Tirani u pristojnom kvalitetu. Kako je vreme prolazilo, RTSH je pojačavao signal na lokaciji predajnika na planini Dajti samo za emitovanje glavnog dnevnog biltena vesti (TG1), filmova i programa za decu. Primećeno je da su u informativnom programu, izveštaji koji su sadržali muzičke koncerte i papske aktivnosti, ili čak redovni komercijalni spotovi bili blokirani. Slična pojava se desila i sa frekvencijama RTV Titograd.

Nakon pada komunističkog sistema, albanske TV frekvencije su počeli da popunjavaju razni zapadni emiteri: od RAI do CNN International. 2002. godine, ova praksa je delimično prekinuta pošto je parlament usvojio zakon kojim su navedene mere zaštite za albansku radiodifuznu industriju.

Nekadašnji prostor sedišta Radio Tirane

Radio Tirana je široko viđen kao simbol koji predstavlja albansku kulturu u svetu. Kroz svoje obrazovne, kulturne i informativne programe emitovane na nacionalnom i međunarodnom nivou, Radio Tirana je odigrala važnu ulogu u prenošenju kulturnih vrednosti albanskog naroda. Stanica je služila kao prva akademija albanskog bukvalnog jezika jer se u njenoj arhivi mogu naći zanimljivi istorijski artefakti poput govora Fan Stilijana Nolija ili glasa albanskog ambasadora umetnosti Aleksandra Moisija. Štaviše, služio je kao mesto na kome su novi albanski umetnici najpre pokazali svoje talente koji su kasnije postali ikone. U studijima ove stanice prvi put su se čuli glasovi Tefte Taško-Koče, Marije Kraje, Kristaka Koče, Viktori Džačke i mnogih drugih. Pored toga, albanske ličnosti kao što su poznati glumac Rešat Arbana, pevačica Vače Zela i dr Sulčebeg vodili su najpopularnije programe.

Savremeni[uredi | uredi izvor]

RTSH je dominirao albanskim radiodifuznim poljem do sredine 1990-ih, perioda kada su privatne radio i televizijske stanice počele da zauzimaju ogromne prazne albanske frekvencije što je rezultiralo postepenim odlivom mozgova. Privučeni većim platama i drugim pogodnostima, brojni iskusni novinari i zaposleni napustili su emiter za mesto u novim medijima. Na primer, aktuelne popularne političke tok emisije u Albaniji kao što je Opinion Blendija Fevzijua, ranije E Diela Debat, ili Fokus Roberta Pape, mogu pratiti njihove početke na RTSH. Uprkos odlivu mozgova, institucija je zauzela vodeću poziciju u proizvodnji programa iz oblasti građanskog, obrazovanja i nauke.

Klasični logo albanske televizije (TVSH) od 1990-ih je zamenjen RTSH 1 HD u februaru 2017.
logo tvsh 1990
TVSH tokom 1989 - 1992. godine. Logo je ostao na glavnom ulazu u zgradu do 1998. godine

Jedan od postkomunističkih programa koji je ostavio trajan utisak bio je onaj talentovanog šoumena Adija Kraste, pod nazivom Rreth Fatit për 12-Javë. Emisija je bila ugrađena u nacionalnu lutriju, nešto što se ranije nije videlo u Albaniji, i prikazivala se na državnoj televiziji u udarnom terminu oko pet sati bez prestanka, pored toga što je nudila melodije poznatih američkih pesničkih balada kao što je I've Had The Time Of My Life Bil Medlija i Dženifer Vorns i hit pesma Auberge Krisa Rija. Pored toga, američki glumac albanskog porekla Džejms Beluši u emisiji je putem ekskluzivnog intervjua uputio pozdrave albanskom narodu iz Sjedinjenih Država. Drugi impresivni programi uključivali su 12 vallzime pa nje te shtune, Mis Albanije i muzičke produkcije Leonarda Bombaja.

Emiter je poznat po produkciji visokokvalitetnih dokumentarnih filmova o temama albanskog nacionalnog nasleđa, kao što su važne ličnosti, pregledi albanskih istorijskih regiona i geografski pejzaži. Segment pozorišta na platnu prikazuje pozorišne predstave proteklih godina kako u žanru drame tako iu komediji. Još jedna poznata produkcija je Hapesire e Blerte, poljoprivredna emisija, dugotrajan program u potpunosti posvećen albanskoj poljoprivrednoj sceni i selu. Još jedan važan naglasak je svečani koncertni šou na kraju godine, godišnji televizijski program koji je stilizovan kao proslava nove godine u kojem talentovane komičarske trupe iz cele Albanije diriguju raznovrsnim humorističnim skečevima.

Do ranih 2000-ih, novinarsko polje su predstavljale iskusne ikone ličnosti kao što su voditelji vesti Tefta Radi, Roland Roši, Arben Kamberi, Rejz Čičo i Arben Mevlani. Emiter takođe ima ekskluzivno pokrivanje dnevnih i posebnih zasedanja Parlamenta Albanije.

Godine 1997. u Albaniji su obrazovne ustanove privremeno zatvorene zbog građanskih nemira . Kao rezultat toga, RTSH je emitovao nastavne programe za barikadiranu omladinu, što je predstavljalo zamenu za redovnu nastavu. RTSH je poznat i po velikom broju emisija za decu i adolescente koje se proizvode svake godine.

Novinari RTV Prištine su 1999. godine morali da napuste Prištinu jer je situacija na Kosovu eskalirala. Oni su se privremeno sklonili u RTSH tako što su radili specifične biltene vesti o situaciji u svom regionu.

RTSH poseduje i upravlja velikim brojem predajnika širom zemlje, kao što su stanice Fushe Dajt i Dajt na 1613m na planini Dajt na periferiji Tirane. Kao takvi, određeni broj zapadnih radio i TV emitera iznajmljuje sajtove da emituju sopstvene kanale od 1990-ih.

RTSH je 6. maja 2016. imenovao Toma Gelcija za generalnog direktora pošto je mesto bilo upražnjeno godinama.[8] Međutim, Gelčija je pritvorio Albanskog specijalnog sud za korupciju i organizovani kriminal zbog navodne korupcije u procesima nabavki.

Istraga Balkan Insight-a pokazala je da je emiter, uprkos svojoj zakonskoj obavezi da bude nepristrasan, u stvari davao neproporcionalno izveštavanje o Socijalističkoj partiji Albanije tokom kampanje za parlamentarne izbore u Albaniji 2021. godine.[9]

Radiodifuzne kuće[uredi | uredi izvor]

Televizija[uredi | uredi izvor]

Logo Kanal Kanal (prevod) HD Prenos Opis
RTSH 1 RTSH 1 Digitalna zemaljska televizija Opšti program
RTSH 2 RTSH 2 Digitalna zemaljska televizija Opšti program prvenstveno fokusiran na manjine
RTSH 3 RTSH 3 Digitalna zemaljska televizija i satelit Opšti program prvenstveno usmeren na dijasporu
RTSH Film RTSH Film Digitalna zemaljska televizija Međunarodni filmovi i serije
RTSH Muzikë RTSH Muzika Digitalna zemaljska televizija i satelit Albanska i međunarodna muzika, kultura, emisije
RTSH Shqip RTSH Albanski Digitalna zemaljska televizija i satelit Albanski filmovi, kultura i emisije
RTSH Shkollë RTSH Škola Digitalna zemaljska televizija i satelit Albanski i međunarodni programi za decu i tinejdžere
RTSH Fëmijë RTSH Dete Digitalna zemaljska televizija Albanski i međunarodni programi za decu
RTSH Sport RTSH Sport Digitalna zemaljska televizija sportske
RTSH Plus RTSH Plus Digitalna zemaljska televizija i satelit Albanska kultura, emisije, muzika
RTSH 24 RTSH 24 Digitalna zemaljska televizija i satelit vesti
RTSH Agro RTSH Agro Digitalna zemaljska televizija Poljoprivreda, putovanja i turizam
RTSH Satelit RTSH Satelit Satelit Zamena za RTSH 1
RTSH Kuvend RTSH Skupština Digitalna zemaljska televizija Prenosi sednice parlamenta
RTSH Gjirokastra RTSH Đirokastra Digitalna zemaljska televizija Lokalna televizija koja pokriva oblast Đirokastre i okolinu
RTSH Korça RTSH Korča Digitalna zemaljska televizija Lokalna televizija koja pokriva oblast Korče i okolinu
RTSH Kukësi RTSH Kukesi Digitalna zemaljska televizija lokalna televizija koja pokriva područje Kukeša i okolinu
RTSH Shkodra RTSH Skadar Digitalna zemaljska televizija lokalna televizija koja pokriva oblast Skadra i okolinu

Radio[uredi | uredi izvor]

  • Radio Tirana (takođe, Radio Tirana 1) je naziv prvog albanskog radio programa, koji se koncentriše na vesti, razgovore i priloge
  • Radio Tirana 2 je drugi radio program namenjen mladima koji emituje uglavnom muziku
  • Radio Tirana 3 je treći radio program posvećen svim žanrovima albanske muzike
  • Radio Tirana Internašonal je naziv međunarodnog servisa koji emituje program na albanskom, engleskom, francuskom. grčki, nemački, italijanski, srpski i turski
  • Radio Tirana Klasik je radio stanica koja emituje program u Tirani na 101.2 MHz posvećen uglavnom klasičnoj muzici
  • Radio Tirana Džez je radio stanica posvećena džez klasicima koja emituje samo digitalno, ne kroz FM.
  • Radio Tirana Dete je radio stanica posvećena albanskoj deci
  • Radio Korča u Korči, Albanija
  • Radio Đirokastra u Đirokastru, Albanija
  • Radio Skadar u Skadru, Albanija
  • Radio Kukesi u Kukesu, Albanija

RTSH Tani[uredi | uredi izvor]

RTSH je 2017. godine pokrenuo aplikaciju „RTSH Tani“ koja korisnicima Android i iOS uređaja omogućava da gledaju sve kanale sa digitalne platforme RTSH uključujući i regionalne kanale kao što je TV Korča. Pored toga, aplikacija omogućava korisnicima da gledaju u nazad TV sadržaj iz poslednjih 7 dana za svih 9 kanala.[10]

Logo[uredi | uredi izvor]

Prethodni logo RTSH od 2017. do 2020. godine

Predstavljanje novog logotipa RTSH održano je na otvaranju 56. nacionalnog muzičkog takmičenja Festivali i Kenges 21. decembra 2017. godine. Logo se sastoji od pravougaonih oblika koji predstavljaju princip racionalnosti i fokus objektiva kamere. U međuvremenu, 2 obojena pravougaona oblika predstavljaju crvenu i crnu boju albanske zastave. Neki kritičari su tvrdili da logotip veoma liči na hrvatski javni servis HRT.

Godine 2020. godine, logo je modifikovan tako što su dva kvadratna oblika gotovo preklopljena jedan preko drugog, što ga u velikoj meri razlikuje od HRT-a.

Poboljšanja emitovanja[uredi | uredi izvor]

Planina Dajt sa pogledom na Tiranu. TV i radio predajnici su postavljeni u ravnici Polje Dajti i na najvišem vrhu na nadmorskoj visini od 1613 metara.

Kvalitet emitovanja Radio Tirane postepeno se poboljšavao tokom godina. Posle Drugog svetskog rata primećena su primetna poboljšanja u pokrivenosti Albanije signalom. Poboljšanja su takođe primećena u eksternoj službi, pošto je u novembru 1961. godine otvoren radio centar Šijak (Drač) opremljen sa 3 predajnika, 2 kratkotalasna namenjena spoljnoj službi.

U decembru 1965. godine svečano je otvorena nova zgrada Radio Tirane. Tokom narednih godina, instalirano je ukupno 18 srednjih i kratkih talasnih predajnika, od kojih je deo dugi niz godina prenosio spoljne servisne programe Radio Tirane.

Godine 2003. stvoren je atraktivan studio za TV vesti i pojačan je TV (TVSH) signal na VFH opsegu u Tirani. TVSH je postao dostupan i na UHF i započeto je eksperimentalno emitovanje drugog TV kanala TVSH 2. Kasnije je grafika na ekranu doživela ekstremnu preobrazbu. FM kanal u glavnom gradu na 99,5 MHz je stavljen na Stereo, a drugi radio program je proširen na 24 sata dnevno.

RTSH predajnici na 1613m nadmorske visine na planini Dajti

RTSH je 2007. godine pokrenuo svoju zvaničnu veb stranicu sa dnevnim vestima i raznim informacijama o svojim uslugama. Internet strim Radio Tirane 3 pokrenut je 28. novembra 2008. od strane nemačkog tima Radija 700, dok je Radio Tirana 1 striming pokrenut u januaru 2009. godine.

RTSH je 2011. godine pokrenuo direktan prenos 50. izdanja Festivali i Kenges, što je verovatno prvi put da je RTSH pokrenuo onlajn video servis za striming u svojoj istoriji.

2012. RTSH je počeo da emituje u HD formatu. 2013. RTSH je pokrenuo četiri specijalna kanala uključujući: RTSH HD, RTSH Muzike, RTSH Umetnost i RTSH Sport. RTSH sa velikom marginom drži monopol u ruralnim oblastima gde njegov signal dominira u etru.

RTSH je 2017. godine pokrenuo tri dodatna kanala, uključujući: RTSH Deca i RTSH Parlament i RTSH 24.

Poslednjih godina RTSH je unapredio TV studije i opremu za emitovanje, pokrenuo veliki broj digitalnih TV kanala, dodao TV i radio stream uživo na mreži i postavio TV programe na YouTube.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ About RTSH - rtsh.sil.at Arhivirano 2005-12-19 na sajtu Wayback Machine
  2. ^ Radio Tirana's Broadcasting Schedule as of 2007 - RadioTirana.org Arhivirano 2009-11-17 na sajtu Wayback Machine
  3. ^ „EBUMembers”. European Broadcasting Union (EBU). 28. 2. 2019. Arhivirano iz originala 1. 11. 2020. g. Pristupljeno 1. 11. 2020. 
  4. ^ History of Radio Tirana's Transmitters – DX LISTENING DIGEST 6-150 October 8, 2006
  5. ^ „Faqe nga historia e Televizionit Shqiptar”. Koha Jonë. 2005-06-03. Arhivirano iz originala 28. 02. 2021. g. Pristupljeno 2008-06-26. 
  6. ^ Wells, Alan (1996). World Broadcasting: a comparative view. Greenwood Publishing Group. str. 107. ISBN 1-56750-245-8. 
  7. ^ „Alleged political pressure at public broadcaster Radio Televizioni Shqiptar”. IFEX. 30. 4. 2010. 
  8. ^ Union (EBU), European Broadcasting (2016-05-06). „Albania public service broadcaster Radio Televizioni Shqiptar elects new Director General”. www.ebu.ch (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-11-01. 
  9. ^ Likmeta, Besar (2021-06-02). „Albanian Election Commissioner Turns Blind Eye to Broadcast Bias”. Balkan Insight. Pristupljeno 2. 6. 2021. 
  10. ^ „"RTSH Tani" në telefonat e zgjuar”. RTSH-Radio Televizioni Shqiptar (na jeziku: albanski). 2018-01-02. Arhivirano iz originala 09. 05. 2019. g. Pristupljeno 2018-08-13. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=RTSH&oldid=26781802”