Јединство (novine)
 | |
 Jedinstvo | |
| Tip | Nedeljne novine |
|---|---|
| Vlasnik | Ustanova za novinsko-izdavačku delatnost „Panorama” |
| Redakcija | Oslobođenje 1, Kosovska Mitrovica |
| Glavni urednik | Rada Komazec |
| Osnivanje | 1944. |
| Jezik | srpski |
| Sedište | Krunska 44, Beograd |
| ISSN | 0021-5775 |
| OCLC broj | 234319400 |
| Veb-sajt | www |
Jedinstvo je srpski nedeljni list pokrenut u Prizrenu kao glasilo Oblasnog odbora Narodnog fronta Autonomne Kosovsko-Metohijske Oblasti. Prvi broj je izašao 25. decembra 1944. godine.[1] U Prizrenu izlazi povremeno, a od 1946. godine izlazi u Prištini, najpre kao nedeljnik, a onda dva puta nedeljno — ponedeljkom i četvrtkom. Potom je organ Socijalističkog saveza radnog naroda Kosova do njegovog ujedinjenja sa Savezom komunista Srbije u Socijalističku partiju Srbije 16. jula 1990. godine. Od tada izdavač Jedinstva je Ustanova za novinsko-izdavačku delatnost Panorama.
Razvoj[uredi | uredi izvor]
Jedinstvo je od početka oko sebe okupljalo srpske kulturne stvaraoce, pisce, književne kritičare, slikare, likovne umetnike s Kosova i Metohije, a objavljivalo je i književne prevode albanskih i turskih autora. U okviru lista, 1960. godine, počinje da izlazi časopis Stremljenja (prvi glavni urednik Rade M. Nikolić, potom Vukašin Vuk Filipović), a gotovo u isto vreme štampa i prve knjige. Iz te aktivnosti 1979. godine nastaje Izdavačka delatnost Jedinstva (prvi glavni urednik Milenko Jevtović), koja je krajem osamdesetih godina nazvana Grigorije Božović. Godine 1978. pokreće i časopis za nauku i društvena pitanja Obeležja (prvi glavni urednik Dragoljub Moračić)[2].
Godine 1977. Jedinstvo, dnevni list na albanskom Rilindja, i list na turskom jeziku Tan, sele se u Dom štampe, monumentalnu betonsku građevinu namenjenu sredstvima informisanja, gde je Jedinstvo dobilo tri sprata, Rilindja devet, Tan jedan, a na ostalima su bili Zavod za udžbenike i nastavna sredstva SAP Kosova i Komunist – izdanje za Kosovo. U prizemlju je u ogromnom prostoru bila smeštena nova štamparija za knjige i novine sa dve rotacije, u to vreme najmodernija na Balkanu.
Od 25. maja 1977. godine Jedinstvo izlazi kao dnevni list sve do juna 1999. godine, do završetka bombardovanja SR Jugoslavije i potpisivanja Kumanovskog sporazuma. Od ulaska NATO trupa na Kosovo i Metohiju list izlazi povremeno u Kosovskoj Mitrovici, časopis Stremljenja, takođe povremeno, u Beogradu, a Obeležja se gase.[1] Izdavačka delatnost je redukovana i održava se u skladu s trenutnom materijalnom situacijom NIJP „Panorame”. Iz Doma štampe u Prištini 1999. godine od imovine i bogate dokumentacije novinarima Jedinstva nije ništa dozvoljeno da iznesu.
Posle 2000. godine, u rasejanju, NIJP „Panorama” se donekle stabilizuje. Zahvaljujući naporima direktora Svetozara Vlahovića i njegovog zamenika Rade Komazec, list Jedinstvo nastavlja da izlazi sedmično, a časopis Stremljenja četiri puta godišnje. U tom periodu očuvana je i izdavačka delatnost knjiga, kao i tradicionalni Susreti pisaca Lazar Vučković, na kojima se dodeljuje i književna nagrada koja nosi ime pesnika Lazara Vučkovića. Početkom 2016. godine, Panorama postaje ustanova za novinsko-izdavačku delatnost sa sedištem u Beogradu i Kosovskoj Mitrovici.
Kulturna misija[uredi | uredi izvor]
Jedinstvo je od svog pokretanja pažnju poklanjalo kulturi. Tako već 5. oktobra 1945. godine javlja da je u prizrenskom Domu kulture održano književno veče na kome su učestvovali: Fadilj Hodža (narodni heroj), Esad Mekuli, Mišo Popović, Mitar Radusinović (narodni heroj), Dušan Tomović, Džafer Vokši, Veličko Zogović i Mikelj Marku.
U drugoj polovini 1953. godine uvodi rubriku za književnost „Naši mladi“, a s njom i „Pionirsko Jedinstvo”, namenjeno mladima, a od 1. januara 1956. godine uveden je i humoristički dodatak. Nova rubrika „Književni prilog“ pokrenuta je 13. februara, 1956. godine i objavljivana jednom mesečno. Nju je potom zamenio „Književni dodatak“, koji je, između ostalog, imao i rubriku „Mladi šiptarski pripovedači“, radi prezentovanja kosovske albanske proze široj jugoslovenskoj čitalačkoj publici.
Od 1970. godine Jedinstvo organizuje književne Susrete „Lazar Vučković“[3][4], u znak sećanja na svog novinara i pesnika Lazara Vučkovića koji se utopio u Ohridskom jezeru, učestvujući na Struškim večerima poezije.
U okviru Jedinstva, duže od deceniju, do 1990. godine izlazio je mesečni časopis za decu Đurđevak (glavni urednik Mošo Odalović“), Auto moto revija (urednik Aco Rakočević), Prosvetni list, kao i listovi radnih kolektiva - Amortizera i Binačke Morave. Iz kulturne rubrike Jedinstva, 1987. godine, nastaje kulturni dodatak „Panorama” koji izlazi do 1993. godine.
Kulturna rubrika Jedinstva je okupljala veliki broj stvaralaca - u njoj su radili književnici Rade M. Nikolić, Lazar Vučković, Milivoje Lučić, Radoslav Zlatanović, Darinka Jevrić, Dragoljub Zbiljić, Mošo Odalović, Radosav Stojanović, Slobodan Kostić, Dragomir Kostić, Ismet Marković, Mirko Žarić i slikari Petar Đuza, Zoran Furunović i Šaban Abdula. Od 1960. godine u listu je likovni saradnik-ilustrator Trajko Stojanović Kosovac. Povremeno svoje tekstove i vinjete je objavljivao i Vuk Filipović. 1990. godine Jedinstvo je objavilo reviju „Tri veka seobe Srba“ sa tekstovima poznatih naučnih radnika, u tiražu od sto hiljada primeraka. Jedinstvo je imalo najstariji konkurs za novinsku priču u ondašnjoj Jugoslaviji.
U vreme bujanja albanskog nacionalizma i separatizma, kao informativno i kulturno glasilo, Jedinstvo je imalo nezamenljivu ulogu u informisanju građana i razotkrivanju raznih pseudonaučnih i velikoalbanskih teorija na Kosovu i Metohiji.
Skupština Republike Srbije 1990. godine donosi Zakon o NIJP „Panorami“ kojim je, u okviru te novinsko-izdavačke kuće na Kosovu, uvela list Jedinstvo, list na turskom jeziku Tan, list na albanskom Rilindju i štampariju Gračanica, koja se do tada zvala Rilindja. Rilindja je odbila da bude u okviru „Panorame“ i prestala da izlazi. Umesto nje, izvan „Panorame“, štampan je dnevni list na albanskom Bujku.
Izdavanje knjiga[uredi | uredi izvor]
Odmah po oslobođenju, na Kosovu i Metohiji osnovana su dva izdavačka preduzeća „Mustafa Bakija“ i „Miladin Popović“ koja pomažu razvoj književnosti, naročito albanske. Kao prva poratna knjiga pojavljuje se zbornik poezije i proze „Kosmet piše i peva“, u izdanju Oblasnog komiteta narodne omladine Srbije za Kosovo i Metohiju, u posebnim izdanjima na srpskom i albanskom jeziku, u Prištini, 1951. godine[3]. Urednici su Esad Mekuli, Slobodan Marković i Veljo Tadić. Svoje priloge objavljuju: Esad Mekuli (Metohijo, Na putu, I mi smo ljudi, Na Bledu, Šćiptar peva, Slobodo, nismo te poznavali), Slobodan Marković, Alija Džogović, Rade M. Nikolić, Bora Vasić, Veljo Tadić, Momčilo Lazić, Remzije Cara, Miomir Ristić, Mark Krasnići, Hivzi Sulejmani, Kosta Kostić, Fadilj Hodža, Danilo Nikolić (Dim nad Stogovnjačom), Bora Gorkić, Vuk Filipović (Ujupove brazde) i Sitki Imami.
Izdavačka delatnost Jedinstva započinje 1960. godine[5] Prvi glavni urednik u izdavačkoj delatnosti bio je Dragoljub Stojadinović, novinar Radio Prištine i književni kritičar.
Izdavaštvo je započelo objavljivanjem knjige Mite Miljkovića „Znani i neznani“ i Rada M. Nikolića „Galebovi u suton“ (priče)[3], a kao četvrta knjiga naredne godine biće štampan roman Vuka Filipovića „Strma obala“, da bi 1962. bili objavljeni eseji Vladete Vukovića „Na međi vremena“ i zajednička zbirka pesama Radoslava Zlatanovića, Lazara Vučkovića i Božidara Milidragovića „Dodir leta 1962“. Do 1966. godine objavljeno je osam knjiga kosovsko-metohijskih autora, među njima i antologija „Novija šiptarska poezija“, koju je priredio Milivoje M. Lučić. No, izdavanje knjiga intenzivnije kreće od 1970. godine, kad se oko Jedinstva već okupila grupa kreativnih ljudi, kako iz lista, tako i sa Univeriteta u Prištini, pa i drugih kosovsko-metohijskih gradova. 1980. godine objavljena je „Narodna književnost Srba na Kosovu“, u devet knjiga, koje je priredio dr Vladimir Bovan.
U vremenu između 1980. i 1995. godine objavljivaće prosečno po dvadesetak knjiga godišnje, a u suizdavaštvu još desetak. Izdavačka delatnost Jedinstva će 1994. godine promeniti naziv u Grigorije Božović i biće pod tim nazivom sve do 1999. godine. Posle izgona s Kosova i Metohije, uz list Jedinstvo obnavlja se i izdavanje knjiga, ali pod imenom NIJP „Panorama“.
Jedinstvo je, objavljujući godišnje bar po jednu knjigu albanskog pisca ne samo s Kosova i Metohije, doprinosilo njihovoj afirmaciji. Nema iole poznatijeg albanskog književnika kome nije objavljena bar jedna knjiga u ovoj kući počev od Ismaila Kadarea i Redžepa Ćosje do Agima Malje i Abdulaha Konjuševcija[5].
Do 1995. godine objaviće ovaj izdavač 667 naslova u nekoliko profilisanih biblioteka: „Jedinstvo“, „Obeležja“, „Nauka“ i „Božuri“.
Urednici izdavačke delatnosti Jedinstva bili su: Milenko Jevtović, Radoslav Zlatanović, Petar Sarić, Jordan Ristić, Aco Rakočević i Radomir Stojanović. Trenutni glavni i odgovorni urednik lista Jedinstva je Rada Komazec.
Odlikovanja[uredi | uredi izvor]
Ukazima predsednika SFRJ Josipa Broza Tita, Jedinstvo je odlikovano Ordenom bratstva i jedinstva sa srebrnim vencem i Ordenom bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- List Jedinstvo,
- Radomir Ivanović: Književno stvaralaštvo Kosova na srpskohrvatskom jeziku, Priština, 1971,
- Aleksandar B. Dučić: Bibliografija knjiga izdavačke kuće "Grigorije Božović" 1960 - 1995, Grigorije Božović - Narodna i univerzitetska biblioteka, Priština, 1998.
- Radosav Stojanović: Srpska knjiga na Kosovu i Metohiji 1945-2020, Alma, Beograd, 2023.
- Radosav Stojanović: Kosovska hronika ili letopis "Jedinstva" 1944-2004, Alma, Beograd, 2023.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b 71 godina lista "Jedinstvo"
- ^ Radosav Stojanović: Kosovska hronika ili letopis "Jedinstva" 1944-2004, Alma, Beograd, 2023.
- ^ a b v Radosav Stojanović: "Srpska knjiga na Kosovu i Metohiji 1945-2020"
- ^ KiM: Kulturom protiv terora | Kultura | Novosti.rs
- ^ a b Aleksandar B. Dučić, Bibliografija knjiga izdavačke kuće "Grigorije Božović" 1960-1995, Grigorije Božović - Narodna i univerzitetska biblioteka, Priština, 1998.