Bitka kod Siska
| Bitka kod Siska | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Dugog rata | |||||||
 Sisački Stari grad, tvrđava na ušću Kupe u Savu, pod kojom se odigrala bitka. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Sveto rimsko carstvo |
 Osmansko carstvo | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
vojvoda Rupreht Egenberg ban Toma Bakač-Erdedi general Andrija Aueršperg | Hasan-paša Predojević † | ||||||
| Jačina | |||||||
| 5.800[1] | 12.000[1] | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| 400-500[1] | 8.000[1] | ||||||
Bitka kod Siska 1593. je bila važna pobeda hrišćanskih snaga nad otomanskom vojskom. Bitka se odigrala kod Siska, u današnjoj centralnoj Hrvatskoj. Hasan-paša Predojević je predvodio otomansku vojsku, dok je snage Svetog rimskog carstva predvodio austrijski general Rupreht Egenberg.
U junu 1593. Hasan-paša se ponovo zaputio sa svojom vojskom na Sisak, sa ciljem da nakon njegovog osvajanja napadne i Zagreb i osvoji ostatke Slavonije. Grad je branilo 300 vojnika s Blažem Đurakom na čelu. Zbog neuspeha na bojištu, na čelo hrišćanske vojske je postavljena Rupreht Egenberg. Na teritoriji između Zagreba i Siska se juna 1593. sakupila hrićanska vojska sa Tomom Erdedijem, koji je komandovao mađarskim odredima, Ruprehtom Egenbergom na čelu nemačkih odreda i Andrejem Turjaškim koji je komandovao slovenačkim odredima, sve ukupno oko 5.000 ljudi. Samu tvrđavu Sisak je branilo 800 vojnika.
Opsada Sisak je počela utvrđivanjem položaja turske vojske, koja je brojala približno 12.000 vojnika, na desnoj obali Kupe 15. juna 1593. Grad se uspeo održati dok nije stigla pomoć bana Erdedija s hrvatskom vojskom. Hasan-paša je zato glavninu svoje vojske premestio na levu obalu Kupe. 22. juna je započela odlučujuća bitka. Nakon početnih napada austrijskih odreda, Andrej Turjaški je sa svojim strelcima zaustavio turski protivnapad i potisnuo ih prema Kupi. Posada iz grada je zauzela most preko reke i tako presekla put turskom povlačenju. U turskoj vojsci je nastala panika, pa je većina vojnika bežala u nabujalu Kupu i tako se utopila. Utopio se i Hasan-paša i još nekoliko sandžak-begova. Pobeda pod Siskom odeknula je u čitavoj hrišćanskoj Evropi. Ta odbrana bila je presudna za odbranu preostale Austrije, ali i Evrope.
Bitka je povratila ravnotežu snaga i zaustavila širenje Osmanskog carstva u srednjoj Evropi[2] i omogućila vojvodstvima Kranjske, Koruške i Štajerske (tada zajedno znane kao Unutrašnja Austrija) i Hrvatskoj da ostanu slobodne od turske kontrole, dok su Habzburgovci ojačavali svoj položaj u tim teritorijama.
Uvod[uredi | uredi izvor]
Nakon što je turski sultan Murat III 1590. sklopio mir sa Persijom, nakon godina zatišja, turski upadi su ponovo počeli odigravati. Car Rudolf II je zato na turski dvor u Carigrad poslao pregovorače, koji su 29. novembra postigli primirje, koje bi trebalo da traje osam godina.
Godine 1591. na čelo u Bosanskom pašaluku, pod pritiskom vojnih krugova na Muratovm, je došao Hasan-paša Predojević, lični prijatelj velikog vezira Sinan-paše. On je započeo trogodišnje ratovanje za preostali deo Pounja i Pokuplja, kao i za Sisak. Napadima je nastojao prekinuti primirje koje su sklopili sultan i car Rudolf. Predojević je zato s jakom vojskom u avgustu 1591. opseo Sisak, ali je već nakon četiri dana bio prisiljen da odustane od opsade i vrati se nazad. Za njim je krenuo mladi mađarski plemić i hrvatsko-slavonsko-dalmatinski ban Toma Bakač-Erdedi, koji je tom prilikom oslobodio svoj rodni grad Moslavinu. Za osvetu je Hasan popalio krajeve oko Božjakovine i Vrbovca. Nakon ovog napada se sastao Hrvatski sabor i doneo odluku o sveopštem zemaljskom ustanku na odbranu domovine i o dovozu hrane vojsci. Tim zaključkom je odlučeno da se u slučaju rata na poziv bana moraju u rat krenuti svi plemići hrvatskog kraljevstva, sve duhovne osobe, građani i kmetovi (od svakog dima po 2 pešaka i svakih 10 po 1 konjanik).[a]
U proleće 1592. Hasan-paša je krenuo u novi napad. Pre toga je naredio da se izgradi grad Jeni Hisar (Petrinja) kao početna tačka za dalja osvajanja. Zatim je opseo grad Bihać koji mu se nakon 9 dana opsade predao. Bihać je bez borbe predao kapetan Lamberg na zahtev građana kojima je paša obećao slobodu. Padom Bihaća linija odbrane tekla je linijom od Ogulina kroz Karlovac uz Kupu do Siska. Pošto je zauzeo Bihać i kod Bresta potukao štajerske i hrvatske banske trupe, Hasan-paša je 24. jula napao Sisak koji su branili kanonik Mikac i njegova dva druga, ali je posle petodnevnog bombardovanja ponovo digao opsadu.[1]
Suprotstavljene snage[uredi | uredi izvor]
Osmanlije[uredi | uredi izvor]
Početkom juna 1593. Hasan-paša je po treći put krenuo na Sisak. Velike topove i komoru nosilo je 29 šajki Savom od Gradiške. Drenčinu je zauzeo 14. juna. Idućeg dana stigao je pod Sisak i utaborio se na desnoj obali Kupe. Imao je oko 12.000 boraca: janičara, azapa, spahija, akindžija. Samo mali deo je mogao biti naoružan vatrenim oružjem. U pohodu su učestvovali sandžak-begovi zvornički, kliško-livanjski, krčko-lički, hercegovački, cerničko-pakrački, požeški i orahovački, bihaćki i vučitrnski i kapetani Petrinje i Gradiške, a verovatno i trupe osječkog i krčkog sandžaka.[1]
Hrišćani[uredi | uredi izvor]
Kada je stigla vest da je Hasan-paša krenuo na Sisak, kod Svete Klare (blizu Zagreba) prikupilo se oko 5.000 ljudi: ban Toma Erdedi sa banskom četom i zemaljskim (feudalnim) pozivom (1.240 ljudi); pukovnik Rupreht Egenberg (Ruprecht Eggenberg) sa Rajtenauovim carskim pukom od 3 čete (oko 1.500 ljudi); pukovnik Andrija Aueršperg Turjaški, vrhovni kapetan Hrvatske krajine sa 300 karlovačkih arkebuzira (konjanika-oklopnika), 100 koruških arkebuzira pod kapetanom Krištofom Obručanom, 200 kranjskih konjanika feudalnog poziva pod kapetanom Adamom Raubenom i 160 karlovačkih i koruških musketara pod kapetanima Georgom i Sigismundom Paradajzerom (Georg/Sigismund Paradeiser); pukovnik Melhior Redern (Melchior Redern) sa 500 šleskih konjanika-strelaca; potpukovnik Grasvajn, kapetan Slavonske krajine sa 400 vojnika; Petar Erdedi, uskočki kapetan sa oko 500 uskoka; Martin Pičnik sa oko 100 konjanika Montekukolijevog puka. Tome se može dodati još koja stotina lakih konjanika (husara) ili neredovnih pešaka (naoružanih kmetova). Hrvatsko-nemačke snage raspolagale su sa 1.760 arkebuzira ili musketara, što će biti jedan od odlučujućih faktora pobede. U taj broj nisu uračunati musketari, kojih je moralo biti i u ostalim trupama.[1]
Turska vojska bila je brojno jača, dok su hrišćani imali prednost u vatrenoj moći i disciplini.[1]
Sisak su branili kanonici zagrebačke biskupije, Blaž Đurak i Matija Fintić. Posadu je činilo 300 vojnika. Uz njih oko 100 Egenbergovih momaka iz Slovenije, i nešto regrutovanih mladića i dobrovoljaca iz okoline, u svemu oko 800 ljudi.[1]
Bitka[uredi | uredi izvor]
Pošto je podigao most, Hasan-paša je postavio svoje topove na levu obalu Kupe i počeo da bombarduje gradska vrata i kulu do Kupe,[1] gde je uskoro porušen deo zida. Juriš lestvicama je odbijen, ali je borbeni duh posade počeo da opada.[2]
Za to vreme, pošto je razbila jedan turski odred od 300 ljudi, hrišćanska vojska krenula je ka Sisku 19. juna i 21. juna stigla do Novigrada na Savi. Na savetovanju 22. juna, odlučeno je da bitka odmah počne i da se deblokira Sisak.[1]
Na putu od Novigrada za Sisak Auersperg je postavio hrišćane u dvoredni borbeni poredak, na način koji je bio uobičajen u carskoj (nemačkoj) vojsci. U prvi red došli su hrvatski vojnici, laki konjanici (husari), pešaci i Auerspergove trupe, a u drugi Redernovi i Montekukolijevi konjanici i Rajtenauovi pešaci. U tom poretku nastavljen je pokret za Sisak.[2]
Pošto se prebacio na desnu obalu Save, Hasan-paša im je krenuo u susret sa oko 10.000 ljudi. Do Odre, na levom krilu, bili su pešaci-strelci, u centru i na desnom krilu konjanici. Oko 12 časova došlo je do sudara. Prvi su napali Hrvati (konjanici) pod Erdedijem. Kada su odbijeni, stupili su u akciju arkebuziri, a zatim druge trupe naoružane vatrenim oružjem. Jednog trenutka turska konjica zapretila je obuhvatom, ali su hrišćanski konjanici iz drugog borbenog reda zaustavili tu akciju. Pod pritiskom vatre Turci su odbačeni. Posada je izvršila ispad iz grada. Kada su zauzeli most na Kupi, karlovački arkebuziri su presekli su Turcima odstupnicu. Samo se nekoliko stotina Turaka spaslo preko reke; ostali su se udavili u Kupi i Odri ili su zarobljeni. Bitka je trajala nepun sat.[2]
Posledice[uredi | uredi izvor]
Hrišćani su imali samo 40-50 poginulih, a Turci oko 8.000, među njima Hasan-paša i 4 sandžak-bega. Turci koji su bili ostali na desnoj obali Kupe zapalili su svoj logor i pobegli. Put za Petrinju bio je otvoren, ali Egenberg nije smeo da napadne tursku tvrđavu bez careve dozvole.[2]
Bitka kod Siska je bila prekretnica u odnosu snaga između hrišćana i Osmanlija. Jačanjem centralne vlasti i privrede, hrišćanske države postajale su sve jače. Njihove regularne trupe, naoružane vatrenim oružjem, bile su sada bolje od najboljih osmanlijskih snaga, janičara i spahija.[2]
Pobeda nad Turcima kod Siska radosno je odjeknula u Evropi, kao retka pobeda u doba turske premoći, a bolno je primljena u Turskoj. Narod u Carigradu tražio je osvetu. Turska je već 17. jula 1593. objavila rat caru Rudolfu II. Na samom početku rata, novi bosanski beglerbeg Mustafa-paša, uz pomoć rumelijskog beglerbega Hasan-paše Sokolovića, zauzeo je Sisak 28. avgusta 1593, ali kada su 1. avgusta 1594. austro-hrvatske snage zauzele Petrinju, turska se posada povukla iz Siska.[2]
Napomene[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
| Normativna kontrola: Državne |
|---|
