Vojna bolnica na Vračaru

Vojna bolnica na Vračaru
Vojna bolnica na Vračaru
	Zgrada vojne bolnice na Vračaru
Opšte informacije
Mesto	Beograd
Opština	Savski venac
Država	Srbija
Vreme nastanka	1904-1909.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
	beogradskonasledje.rs

Vojna bolnica na Vračaru se nalazi u Beogradu, na teritoriji gradske opštine Savski Venac, građena je u periodu od 1904. do 1909. godine. Predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.^[1]

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Dr Roman Sondermajer^[2] došao je u Srbiju iz Poljske 1889. i u svojoj autobiografiji napisao je „bolnica i prilike kakve sam tamo našao načinile su strašan utisak“^[3]. Iste 1889. dr Sondermajer je inicirao izgradnju nove bolnice, a radovi su započeti tek 1903. Tada je Beogradska opština ponudila vojsci zemljište na „Zapadnom Vračaru“^[4] u zamenu za zemljište na kome se nalazila Palilulska kasarna. U svom prvobitnom obliku novoizgrađena Bolnica je opstala uprkos bombardovnju u Prvom svetskom ratu, bez zabeleženih većih oštećenja. Tokom druge polovine dvadesetih godina 20. veka na ime ratnih reparacija iz Nemačke je stigla nova oprema, tako da se i rekonstrukcija i dogradnja postojećih bolničkih paviljona ukazala nužnom. Rekonstrukcija kompleksa je završena 1930. godine i tada je Vojna bolnica na Vračaru po drugi put svečano otvorena. Prva rekonstrukcija nije poremetila ni funkcionalni sklop ni njen izgled. Druga obimna i stilski nekoherentna rekonstrukcija kompleksa izvršena je u posleratnom periodu, naročito početkom šezdesetih godina 20. veka. Tada su neki paviljoni potpuno prepravljeni, a neki dograđeni. Među zgradama koje nisu oštećene u ratnim razaranjima niti kasnijim dogradnjama jeste centralna zgrada Uprave zajedno sa ansamblom glavnog ulaza. Zgrada Uprave je delimično prizemni, a delimično spratni objekat (u središnjem rizalitu), sa centralnom dvospratnom kulom. Nekadašnji središnji ulaz je zazidan, a unutrašnji raspored prostora u ovom centralnomm delu preuređen, tako da se danas u objekat ulazi preko krilnih traktova.

Arhitektura[uredi | uredi izvor]

Urbanistički razvoj Kliničko-bolničkog centra Srbije^[5] započet je sredinom 19. veka na zemljištu koje je sa zapadne i južne strane bilo uokvireno pojasom zelenila, a sa istočne strane slobodnim prostorom, na kome su posle Prvog svetskog rata izgrađene klinike Medicinskog fakulteta. U sastavu bolničkog kruga nalazio se znatan deo prostora koji je zasađen i parkovski rešen. Izgradnja kompleksa Vojne bolnice na prostoru od oko 8 hektara, poverena je arhitekti Danilu Vladisavljeviću^[6], koji se tada nalazio na službi u Ministarstvu vojnom. predstavljao je primer savremenog arhitektonskog koncepta bolnice paviljonskog tipa i prvu celinski ostvarenu prostornu kompoziciju zasnovanu na dvostrukom simetričnom rasporedu zgrada i arhitektonski rešenom glavnom ulazu, postavljenom u osovinu ulice Svetozara Markovića. Time je došlo do promena i u regulacionom planu Beograda: ukidanje produženja ulica Resavske, Svetozara Markovića, Kralja Milutina i Višegradske i stvaranje novih pet blokova na prostoru bolnice. Položaj Upravne zgrade Vojne bolnice markirao je i dao upačatljivu siluetu Zapadnog Vračara. Kompleks obuhvata 12 objekata i kao jedinstveni ansambl predstavlja primer uspelog arhitektonskog ostvarenja i sa aspekta utilitarnosti i arhitektonske estetike, kome je određeno posebno mesto u istoriji urbanizma Beograda. Pod uticajem nemačke škole Vladisavljević je primenio romanički stil, koji je u Nemačkoj bio karakterističan za ovakav tip građevina. Pored toga zapaža se i primena svedenih dekorativnih elemenata. U poređenju sa sličnim ustanovama u svetu, Vojna bolnica je u vreme kada je podignuta bila reprezent najmodernijeg stilskog izraza. Funkcionalnost unutrašnjeg prostora maksimalno je zadovoljila najviše zahteve sanitetske službe sa početka prošlog veka, a ni do danas dobro smišljena rešenja i usklađenost arhitekture sa namenom nisu u celini prevaziđena. U doba nastanka ovaj kompleks dobijao je visoka priznanja domaćih i stranih stručnjaka i smatran je za najmoderniju bolnicu na Balkanu.

Značaj[uredi | uredi izvor]

Sve zgrade, a naročito upravna zgrada bolnice oblikovane su stilski jedinstveno sledeći metode neoromantizma. Istorijski značaj ovog kompleksa, višestruk je, kao reprezenta dometa svoga vremena i društva, do njenog značaja u balkanskim i Prvom svetskom ratu. Kao medicinski centar, ne samo vojni, već od značaja i za razvoj saniteta Srbije i Beograda, Vojna bolnica je osposobljavala najbolje kadrove, a kao obrazovni centar ona je bila jezgro iz koga se razvio Medicinski fakultet Beogradskog univerziteta.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spisak spomenika kulture u Beogradu

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda/Vojna bolnica na Vračaru
^ Beogradski stranci, Priča o kosmopolitizmu i energiji grada koji traje, Beograd 2009.
^ Dosije spomenika kulture „Vojna bolnica na Vračaru“, isečci iz literature– Dokumentacija Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda; Mali Žurnal, 6.12.1909; Srpski Arhiv za celokupno lekarstvo, ured. Dr Jovan Danić, Beograd 1906.
^ Opština Savski venac
^ V.Stanojević, Organizatori zdravstvene službe i istaknuti bolnički lekari Starog Beograda, GGB IX –X, 1962-1963.
^ S. G.Bogunović, Arhitektonska enciklopedija Beograda XIX i XX veka, Arhitekti, Beograd 2005

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda/Vojna bolnica na Vračaru

[2] Beogradski stranci, Priča o kosmopolitizmu i energiji grada koji traje, Beograd 2009.

[3] Dosije spomenika kulture „Vojna bolnica na Vračaru“, isečci iz literature– Dokumentacija Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda; Mali Žurnal, 6.12.1909; Srpski Arhiv za celokupno lekarstvo, ured. Dr Jovan Danić, Beograd 1906.

[4] Opština Savski venac

[5] V.Stanojević, Organizatori zdravstvene službe i istaknuti bolnički lekari Starog Beograda, GGB IX –X, 1962-1963.

[6] S. G.Bogunović, Arhitektonska enciklopedija Beograda XIX i XX veka, Arhitekti, Beograd 2005

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

p r u Nepokretna kulturna dobra u gradu Beogradu
Barajevo	Kuća porodice Jeftić Crkva brvnara u Vraniću Zgrada škole u Vraniću Nadgrobni spomenik Milisava Čamdžije Stara škola, Boždarevac Stara mehana u Barajevu Kuća porodice Stevanović Crkva Svetog arhanđela Mihaila u Beljini Crkva Svete Trojice u Baćevcu
Voždovac	Rodna kuća vojvode Stepe Stepanovića u Kumodražu Stara kuća porodice Živković Mitrovićev dom na Avali Banjički logor Spomenik Neznanom junaku na Avali Hotel „Avala“ u Beogradu Crkva Svete Trojice u Ripnju
Vračar	Kuća vojvode Petra Bojovića Zgrada Treće beogradske gimnazije Zgrada Državne hemijske laboratorije u Beogradu Dom braće Krstić Kuća braće Nikolić Socijalistički narodni dom Kafana „Tri lista duvana“ Kuća vajara Đorđa Jovanovića Dom Društva za ulepšavanje Vračara Vozarev krst Muzička škola „Stanković“ Genčićeva kuća Spomenik Vasi Pelagiću Narodna biblioteka Srbije Kuća arhitekte Milana Zlokovića Kuća arhitekte Momira Korunovića Kuća Popovića Kuća Bogdana Gavrilovića Dom Udruženja novinara Srbije Kuća Mihaila Popovića Kuća Flašar u Beogradu Kuća pukovnika Elezovića u Beogradu Zgrada Tehničkog fakulteta u Beogradu Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu Spomenik Karađorđu u Beogradu Zgrada auto servisa „Fiat” u Beogradu Kuća Josifa Šojata u Beogradu Kuća Petronijevića
Grocka	Rimska grobnica u Brestoviku Rimska grobnica na lokalitetu Dubočaj Rančićeva kuća Mitrovićeva kuća Karapešićeva kuća Vlajkovićeva kuća Cincarska kuća u Grockoj Teomirovićeva kuća Panićeva kuća Topalovićeva kuća Popovićeva kuća Smiljanićeva kuća Markovićeva kuća Božićeva kuća u Grockoj Manastir Rajinovac Spomenik i spomen kosturnica u Ritopeku
Zvezdara	Spomenik Vuku Karadžiću Novo groblje (Beograd) Astronomska opservatorija u Beogradu Crkva Sv. Nikole u Višnjici Hram Pokrova Presvete Bogorodice u Beogradu Studentski dom kralj Aleksandar I u Beogradu Crkva Svetog Antuna Padovanskog u Beogradu
Zemun	Zemunska tvrđava Nikolajevska crkva u Zemunu Kuća porodice Karamata Kuća u kojoj se rodio Dimitrije Davidović Kuća Afrodite Bialo Kuća sa sunčanim satom Crkva Sv. Trojice u Zemunu Kuća u Ul. Glavnoj 7 Špirtina kuća Magistrat u Zemunu Zgrada carinarnice u Zemunu Markovićeva kuća u Grockoj Ičkova kuća Kontumacka kapela Svetih arhanđela Mihaila i Gavrila Kontumacka kapela Svetog Roka Livnica Pantelić Kuća Burovca na Gardošu Crkva Sv. Dimitrija (Hariševa kapela) Crkva Svetih Arhanđela Mihaila i Gavrila u Batajnici Bogorodičina crkva (Zemun) Dom srpske pravoslavne crkvene opštine Zemun Zemunsko groblje na Gardošu Zemunska gimnazija Kuća inženjera Pavla Horvata Kuća dr Save Nedeljkovića Srpska škola u Gornjoj varoši u Zemunu Zemunska pošta Evangelistička crkva (Zemun) Zgrada komande vazduhoplovstva Zgrada Dečjeg doma kraljice Marije Osnovna škola Kraljica Marija Binderova kuća u Zemunu Stara kapetanija u Zemunu Zgrada Vodne zajednice u Zemunu Stara zgrada Poljoprivrednog fakulteta u Zemunu Srpska škola u Batajnici Crkva Uznesenja Blažene djevice Marije
Lazarevac	Spomen crkva u Lazarevcu Spomenik knezu Stanoju Nadgrobni spomenik knezu Aksentiju Miladinoviću Čaršijska kuća porodice Vasić Kuća porodice Dimitrijević Kuća porodice Đurđić Kuća porodice Miletić Kuća porodice Perlić Kuća porodice Krdžalić Crkva Svetog Velikomučenika Dimitrija
Mladenovac	Manastir Pavlovac Spomenik despotu Stefanu Lazareviću (Crkvine) Spomen česma „Crkvenac“ Spomenik palim ratnicima 1912—1918. Kuća porodice Badžak Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Jagnjilu sa sobrašicama
Novi Beograd	Staro sajmište Muzej savremene umetnosti Crkva Svetog Georgija u Bežaniji Palata Srbije Hangar Starog aerodroma Zgrada Stare osnovne škole u Bežaniji Sava centar Zapadna kapija Beograda
Obrenovac	Kuća u selu Draževcu Kuća u kojoj se rodio narodni heroj Vlada Aksentijević Crkva brvnara u Orašcu Stara mehana u Ušću Mehana Uzun Mirka Apostolovića Stara Osnovna škola Dom porodice Mihajlović Crkva u Obrenovcu Stara varoška kuća Spomenik streljanim taocima Stara zadružna kuća Rankovića Manastir Grabovac Crkva Svetog Vaznesenja u Drenu Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Bariču Sokolski dom (Obrenovac)
Palilula	Memorijalni muzej Nadežde i Rastka Petrovića Crkva Svetog Marka u Beogradu Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“ Zgrada Arhiva Srbije Groblje oslobodilaca Beograda Poslovno-stambena zgrada Petra Jankovića Hotel „Metropol“ Kuća Milutina Milankovića Crkva Svetog cara Konstantina i carice Jelene u Ovči Zgrada Seizmološkog zavoda Zgrada Pravnog fakulteta u Beogradu Palata Glavne pošte Zgrada Vojnogeografskog instituta u Beogradu Kuća Nevene Zaborski u Beogradu Vila Prendić u Beogradu Stara mehana u Velikom Selu
Rakovica	Manastir Rakovica
Savski venac	Konak kneza Miloša u Topčideru Topčiderska crkva (Crkva Sv. Apostola Petra i Pavla) Crkveni konak u Topčideru Amam kneza Miloša Muzej Tome Rosandića Manakova kuća Porodična kuća Nikole Nestorovića Skulptura „Žetelica“ Muzej 4. jula Ilegalna štamparija CK KPJ na Banjičkom vencu Obelisk u Topčiderskom parku Spomenik Arčibaldu Rajsu Doktorova kula u Beogradu Zgrada Oficirske zadruge Vaznesenjska crkva Kuća porodice Veljković Kuća Branislava Nušića Zgrada prve srpske opservatorije Zaostavština Dragomira Glišića Kuća porodice Popović-Predić Abadžijske kuće Beogradska nadbiskupija Železnička stanica Beograd–Glavna Kuća dr Arčibalda Rajsa Kuća Isidore Sekulić Kuća porodice Najdanović Zgrada Oficirskog doma Stara zgrada Generalštaba Zgrada „Manježa“ Kuća dr Aleksandra Belića Dom sirote dece Parni mlin u Beogradu Krst sa Male pijace Hotel „Bristol“ Vojna bolnica na Vračaru Zgrada državne štamparije Univerzitetska dečja klinika Kasarna 7. puka Kuća kralja Petra I Karađorđevića Kuća Vukićevića Vučina kuća na Savi Kuća Dragoljuba Gošića Palata Ministarstva finansija Kraljevine Jugoslavije Vila Dušana Tomića Vila Olge Mos Palata Ministarstva šuma i ruda i Ministarstva poljoprivrede i voda Zgrade Generalštaba vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane Manastir Vavedenje Presvete Bogorodice u Beogradu Crkva Svetog arhangela Gavrila u Beogradu Zgrada Sokolskog doma „Matica“ Zgrada Arhiva Jugoslavije Kuća trgovca Dušana Lazića u Beogradu Vila Stevke Milićević u Beogradu Zgrada Ministarstva saobraćaja u Beogradu Hala 1 Beogradskog sajma Dvorski kompleks na Dedinju u Beogradu Fabrika hartije Milana Vape Vila Rajh u Beogradu Zgrada Socijalnog osiguranja u Beogradu Vila Lazića i Mitrovića u Beogradu Vila glumice Marice Popović u Beogradu Zgrada Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja u Beogradu Kuća arhitekte Jovana Ilkića u Beogradu Dom Radničke komore u Beogradu Vila Šterić u Beogradu
Sopot	Crkva Sv. Nikole u Sibnici Sopotski han Stara kuća porodice Žujović Han Radosavljevića Han Pantića Osnovna škola u Malom Popoviću Manastir Kastaljan Nadgrobni spomenik vojvodi Pavlu Cukiću Stara kuća porodice Žmurić Crkva Svetog Marka u Stojniku
Stari grad	Dositejev licej Konak kneginje Ljubice Beogradska tvrđava Božićeva kuća Terazijska česma Turbe Šeih Mustafe Kafana "?" Spomenik knezu Mihailu Kapetan Mišino zdanje Bajrakli džamija u Beogradu Kuća slikara Đorđa Krstića Dom Jevrema Grujića Zgrada zadužbine Nikole Spasića Dom Jovana Cvijića Krsmanovićeva kuća na Terazijama Prva varoška bolnica Zgrada Uprave fondova u Beogradu Zgrada Realke u Beogradu Spomenik zahvalnosti Francuskoj Čukur česma Stara kuća na Varoš kapiji Zgrada Ministarstva pravde Zgrada Smederevske banke Zgrada Narodne banke Srbije u Ulici kralja Petra Osnovna škola Kralj Petar Prvi Dorćolska osnovna škola Palilulska osnovna škola Kuća Jovana Smederevca Građanske kuće u Ul. Knez Mihailovoj br. 46, 48 i 50 Dom Mike Alasa Zgrada Beogradske zadruge Zgrada Ministarstva prosvete Zgrada trgovca Stamenkovića Robni magazin Spomenik Dositeju Obradoviću Spomenik Josifu Pančiću Saborna crkva u Beogradu Palata „Anker“ Palata „Atina“ Zgrada stare telefonske centrale Zgrada hotela „Moskva“ Dom porodice Pavlović Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“ Kuća Branislava Kojića Igumanova palata Zgrada „Srpska kruna“ Zgrada u Ul. Kralja Milana 1 Zgrada u Ul. Kralja Milana 3 Zgrada Narodnog pozorišta u Beogradu Crkva Aleksandra Nevskog Dom Svetog Save Kuća Stevana Mokranjca u Beogradu Zgrada Beogradske opštine Zgrada Starog dvora Zgrada Novog dvora Grobnica narodnih heroja na Kalemegdanu Hotel „Nacional” Zgrada umetničke škole Zgrada Narodne skupštine Palata „Albanija“ Kuća Nikole Pašića Bioskop „Balkan“ Kuća Filipa Filipovića Kuća Nikole Predića Zanatski dom Dom vojske u Beogradu Zgrada Patrijaršije Zgrada PRIZAD-a (TANJUG) Zgrada Prometne banke Kuća Bete i Riste Vukanovića Kuća Jovana Skerlića Kuća porodice Ribar Kuća Milana Piroćanca Zgrada Velike škole Zgrada Kolarčevog narodnog univerzizeta Etnografski muzej Kuća Laze Pačua Zgrada Agrarne banke Kuća dr Stanoja Stanojevića Dom društva Crvenog krsta Atelje Uroša Predića Kuća u Ul. Cara Dušana 10 Kuća Stevana Kaćanskog Spomenik Moši Pijade Kuća Dimitrija Krsmanovića Kuća vajara Dragomira Arambašića Kafana „Ruski car“ Zgrada Ekonomske škole Zgrada Prve beogradske gimnazije Spomenik Pobedniku Kuća Miladina Pećinara Palata SANU Zgrada Druge ženske gimnazije (Škola „Nikola Tesla“) Zgrada Trgovačke akademije Fotografski atelje Milana Jovanovića Kuća porodice Hristić-Mijušković Kuća Milana A. Pavlovića Moderna garaža u Beogradu Hotel „Mažestik“ Kuća Leone Panajot Kuća Mihaila Đurića Kuća porodice Milovanović Kuća Radisava Jovanovića Zgrada Društva svetog Save Kuća Dimitrija Živadinovića Kuća Andre Đorđevića Parno kupatilo braće Krsmanović Kuća Zdravka Đurića Zgrada Ljubomira Miladinovića Kuća trgovca Crvenčanina Zgrada Josifa Šojata Kuća Milorada Pavlovića Zgrada Jakova Čelebonovića Spomen dom vajara Radete Stankovića Botanička bašta Jevremovac Zgrada Ministarstva pošta Kompleks radničkih stanova Palata penzionog fonda Zgrada Aero kluba Dom vračarske štedionice u Beogradu Zgrada Penzionog fonda Beočinske fabrike cementa u Beogradu Kuća izdavača i knjižara Gece Kona u Beogradu Dom sindikata (Beograd) Bitef teatar Beogradska sinagoga Kuća knjižara Marka Markovića Termoelektrana „Snaga i svetlost“ Zgrada Klasne lutrije u Beogradu Hotel „Prag” u Beogradu Umetnička livnica „Plastika“ u Beogradu Spomenik vojvodi Vuku Kuća građevinara Karla Knola u Beogradu Zgrada sa slikarskim ateljeima i galerijom Salona Muzeja savremene umetnosti u Beogradu Dom Saveza nabavljačkih zadruga državnih službenika u Beogradu Spomenik Vasi Čarapiću u Beogradu Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva u Beogradu Zgrada „Progresa” u Beogradu Zgrada Doma štampe Zgrada Hempro Zgrada Službe društvenog knjigovodstva Jugoslavije
Surčin	Crkva Sv. Paraskeve u Boljevcima Crkva Svetog Vaznesenja u Jakovu Crkva Sv. Nikole u Dobanovcima Manastir Fenek Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Progaru Stara porodična kuća Aćimovića Crkva Svete Petke u Surčinu Crkva Svetog Save u Bečmenu Crkva Svetog Jovana Preteče u Petrovčiću Muzej vazduhoplovstva u Beogradu Crkva Svetog velikomučenika Georgija u Ugrinovcima
Čukarica	Zgrada škole u Žarkovu Osnovna škola „Ljuba Nenadović“ Crkva Svetog Nikole u Ostružnici Janićevi dućani u Ostružnici Janićeva kafana u Ostružnici Zgrada u Ul. Turgenjevljevoj 1 Fabrika šećera Zgrada Kovnice novca Crkva Rođenja Bogorodice sa Boračkim grobljem