Dujakovci
Dujakovci | |
|---|---|
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Grad | Banja Luka |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  125 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 34′ S; 16° 59′ I / 44.56° S; 16.98° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 27,62 km2 |
  Dujakovci Dujakovci na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 78208 |
| Pozivni broj | 051 |
Dujakovci su naseljeno mesto na području grada Banje Luke, Republika Srpska, BiH. Pripadaju mesnoj zajednici Stričići. Prema rezultatima popisa stanovništva 2013. godine, u ovom naseljenom mestu je živelo 125 stanovnika.[1]
Geografija[uredi | uredi izvor]
Dujakovci su smešteni jugozapadno od planine Manjače (1.236 м) u okruženju niskih i srednjih planina — Previje (1.038 м), Tiričevice (1.022 м), Popovače (859 м), Batoša (890 м), Kika (1.091 м), Crnog vrha (839 м) i Metle (963 м). Od Banje Luke su udaljeni 37 км jugozapadno, sa kojom su povezani regionalnim putem Banja Luka—Čađavica—Mrkonjić Grad. Pripadaju jednici lokalne samouprave grad Banja Luka, koja prostorno objedinjuje i funkcionalno povezuje 54 naselja. Deo su manje predeone celine Zmijanje, u sklopu Banjalučke regije na zapadu Republike Srpske.[2] Naselje se prostire na nadmorskoj visini od 760 м (zaselak Božići) do 980 м (zaselak Gornji Sladojevići).
Atar[uredi | uredi izvor]
Površina atara je 2.762 hektara, od čega obradivo zemljište zauzima 998 hektara, poljoprivredno 1.505 hektara, produktivno 2.733 a neplodno zemljište 29 hektara. Preovladavaju šume koje zauzimaju 44,5% površine atara, pašnjaci sa 18,3%, livade sa 18,1% i oranice i bašte sa 17,8% površine. U državnom vlasništvu je 1.385 hektara zemljišta.
Listopadne šume su rasprostranjene na potesima Kika, Obarska česta, Kičelj, Malo brdo, Babića dolina, a četinarske (zasadi borovine pošumljavanjem 1951. godine) na Ljiljanovcu (953 м). Pašnjaci su u Riđuši, Ravnim njivama, Deblcu, Razvolama, Koluniću, Gredaru, Lipovici, Kolištima, Mustapin dolu, Lazinama, na Previji, Batošu, Popovači, Metli itd. Livade se nalaze na Ledinjaku, Krčevinama, Dugim njivama, Rasadnici, Okruglim njivama, Uvali, Brankovoj ravni. Bašte su uglavnom oko seoskih kuća, u sklopu dvorišta, kao i oranice, kojih ima i u drugim delovima atara (Ledinjak, Ravne njive, Duge njive, Okrugle njive itd.).
U ataru ima više površinskih (vrtače, uvale) i podzemnih kraških oblika reljefa, od kojih su najpoznatije pećine — Pećurina, na lokalitetu Kućišta, Svodnica u podnožju Kika i u Obarskoj česti, i jame — Tairovica i Zviždina jama u zaseoku Gatarići, jama u Kućištima i u Srnetici, u zaseoku Delići.[3]
Fizionomija i uređenost[uredi | uredi izvor]
Dujakovci su naselje razbijenog tipa, povezuje ih osam zaselaka koji predstavljaju grupe rodovskih (srodničkih) kuća. Zaseoci su Delići (na nekim kartama pogrešno upisani kao Delijići), Gornji Sladojevići (Sladojevići i Vulini), Radanovići, Vranješi, Gatarići, Vulini, Božići i Donji Milićevići ili Milićevići (na nekim kartama pogrešno upisani kao Milanovići). Zaselak Donji Milićevići je danas bez stalnih stanovnika. Tokom svog postojanja zaseoci su menjali svoje lokacije. Radanovići su prvo bili na mestu Kućišta, Vranješi na Klancu, Božići na potesu Kućerine, Vulini u Srnećim dolinama, Gatarići na Previji, zatim na lokalitetu Špagaruša, gde i danas postoje ostaci četiri kamena na kojima je stajao ambar za žito.
Krajem 19. i sredinom 20. veka u ataru je bilo mnogo zgrada za stoku, koje su nazivane nasloni, kolibe i stojbine, građenih na senokosima u Dubici, Bataruši, Babusama, Riđuši, Popovači. U prošlosti zbog nedostatka stočne hrane za vreme zime, mesni stočari su odlazili u niže krajeve, uglavnom u Lijevče polje. Kasnije su prelazili reku Savu i boravili u Slavoniji. Sredinom 20. veka dolazi do smanjenja naslona, da bi 2003. godine u Dujakovcima ostao samo jedan naslon.[4]
Vodom za piće meštani se snabdevaju iz kopanih bunara u kojima se sakuplja kišnica. Vodu za napajanje stoke koriste iz obližnjih lokvi, kao što su Delića lokva, Sladojevića lokva, Danića lokva, lokva u Razvolama i lokva na Poljanku.
Selo je dobilo struju sredinom sedamdesetih godina 20. veka. Makadamski put, priključak na lokalni put Stričići—Lokvari, urađen je krajem sedamdesetih godina 20. veka. Isti put, koji nosi naziv Goranov put, asfaltiran je 2001. godine do zaseoka Božići. Od 2003. godine selo je preko mobilne telefonije, priključeno na telefonsku mrežu.
Na lokalitetu Prodole nalazi se zajedničko groblje pet zaselaka (Božići, Gatarići, Radanovići, Vranješi i Donji Milićevići), dok Delići i Vulini imaju svoje groblje. Takođe, pored nekih seoskih kuća ima i pojedinačnih grobova.[5]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Tragovi ranije naseljenosti su mnogobrojni i raznovrsni po kulturno-hronološkom redosledu, što upućuje na znatnu starost naselja. Zdenko Žeravica pominje da se na brdu Ljiljanovcu nalaze ostaci praistorijske gradine, što je lokalnim meštanima nepoznato. Postoje nagoveštaji da naselje Ljiljanovac, koje se popinje u turskom katastarskom popisu iz 1541. godine, koje broji 10 kuća, predstavlja preteču današnjih Dujakovaca. U seoskom ataru se nalazi niska planina Ljiljanovac, čije ime čuva uspomenu na staro selo. Po predanju, Dujakovci su staro srpsko selo koje je postojalo pre turske okupacije.
Na lokalitetu Mramorje, sačuvano je pet starih kamenih ploča za koje meštani veruju da su iz rimskog perioda. Na mestu Vignjište, prema predanju, gde su meštani oranjem iskopavali ostatke raznih gvozdenih predmeta, bile su kovačnice za vreme turske vladavine. Na seoskom groblju se nalazi spomenik neznanom junaku (nepoznate starosti), koga meštani nazivaju Radanov grob, po kome je rod Radanovići dobio ime. U seoskom polju, na mestu Prodole, nalazi se nekropola sa 181 stećkom (19 ploča i 162 stuba).[6]
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Krajem 19. veka, pa do sredine 20. veka, većina stanovništva je živela u porodičnim zadrugama, koje meštani nazivaju zajednicama. Najbrojnije zadruge su bile u Vranješima — 40 članova (starešina Pero Vranješ), u Radanovićima — 38 članova (starešina Ruško Radanović) koja se držala do 1940. godine, u Vulinima — 36 članova (starešina Jovica Vulin) držala se do 1941. godine, u Delićima — 35 članova (starešina Đuka Delić) držala se do 1943. godine i u Božićima — 26 članova (starešina Rajo Božić) držala se do pedesetih godina 20. veka.
| Demografija[7][8] | ||
|---|---|---|
| Godina | Stanovnika | |
| 1880. | 334 | |
| 1895. | 488 | |
| 1910. | 624 | |
| 1921. | 593 | |
| 1948. | 928 | |
| 1953. | 983 | |
| 1961. | 1.058 | |
| 1971. | 745 | |
| 1981. | 467 | |
| 1991. | 328 | |
| 2013. | 120 | |
Iseljavanje je bilo prisutno u svim periodima razvoja naselja, a najveću masovnost je dostiglo od šezdesetih godina 20. veka.[9] Iz Gornjih Sladojevića je iseljena jedna familija Sladojevića (6 kuća — Rajko, Slavko, Mihajlo, Dušan, Gojko, Miloš) sa nadimkom Jurići u Vojvodinu (Sremska Mitrovica, Čurug, Sombor itd.) nakon Drugog svetskog rata, iz Gatarića 5 kuća (Manojlo sa porodicom 1958. u Slavonsku Požegu, Jošo i Borko sa porodicama 1958. u Novi Sad, Mićo u Čurug kod Žablja 1963. godine i starica Tankosava 1994. kod sinova u Novi Sad), iz Radanovića 3 kuće (Momčilo sa porodicom 1973. u Sombor, Bosiljka 1973. u Novi Sad i Dobre za vreme rata u BiH u Sombor), iz Gornjih Sladojevića 2 kuće Vulina (nadimak Ljuberići) tokom devedesetih godina 20. veka u Sombor, iz Božića 4 kuće (Đurađ sa porodicom 1995. u Sremsku Mitrovicu, Milutin u Banju Luku, Slavko 1995. u Bukovac kod Novog Sada i Živko u Banju Luku), iz Vranješa jedna kuća (Petar sa porodicom 1995. u Bukovac kod Novog Sada), iz Delića 4 kuće tokom rata u Bosni i Hercegovini (Drago, Momir, Milka i Bosa sa porodicama u Sremsku Mitrovicu, Čurug i Banju Luku).
Zaselak Donji Milićevići je ostao bez stalnih žitelja (2 kuće prazne, slavile Tomindan) poslednji žitelj Jovanka je preminula 2000. godine, a vlasnik druge kuće — Jela, iselila se 1995. u Banju Luku. U zaseoku Vulini prazne su 3 kuće (vlasnik jedne kuće je umro, dok vlasnici druge dve žive u Banjoj Luci).[10]
| Nacionalnost[7] | 2013. | 1991. | 1981. | 1971. | 1961. |
| Srbi | 125 (100%) | 329 (99,7%) | 467 (100%) | 724 (97,2%) | 1.057 (99,9%) |
| Muslimani | — | — | — | 2 (0,3%) | — |
| Hrvati | — | — | — | — | 1 (0,1%) |
| ostali i nepoznato | — | 1 (0,3%) | — | 19 (2,5%) | — |
| Ukupno | 125 | 330 | 467 | 745 | 1.058 |
Poreklo stanovništva[uredi | uredi izvor]
Mnogi meštani sebe smatraju starosedeocima, tu su od pamtivijeka, prema kazivanju davali su begu trećinu. Najveći broj žitelja je doseljen za vreme turske vladavine, mada mnogi ne znaju tačno vreme doseljavanja. U selu su 2003. godine živeli rodovi:
- Vulini, 18 kuća. Doseljeni su iz Ribnika kod Ključa, od kojih 10 kuća ima nadimak Jevtići, a 8 kuća Džakići, daljom starinom su iz Dalmacije. U prošlosti su se prezivali Kenjalo, pošto u Ribniku postoji istoimeni zaselak. Od ovog roda je Mirko Vulin, knez sela Dujakovci, svojevremeno najbogatiji čovek i ugledna ličnost Zmijanja. Vulina ima i u selima Čađavica, Gornje Ratkovo, Lusići i Stričići, i svi imaju istu krsnu slavu — Miholjdan.
- Božići, 12 kuća. Nadimak Kovići imaju 3 kuće (po pretku Kovi), 3 kuće Milankovića (po izvesnom Milanku), 2 kuće Zaimovića (po pretku koji je stalno zaimao, pozajmljivao), 2 kuće Rustinara (po rustini, steni, kamenu) i 2 kuće Rusovića (po pretku koji je bio u ruskoj vojsci). Starinom su iz Hercegovine. Pre oko 300 godina na mesto zvano Kućerine doselio se Božo, po kome je rod dobio ime, koji je imao dva sina. Odatle je jedan sin prešao u Dujakovce, a drugi je otišao u selo Donja Kola, zaseok Božići, čiji meštani slave istu krsnu slavu — Tomindan.
- Vranješi, 4 kuće. SlaveĐurđevdan i imaju nadimak Jevtići (po pretku Jevti). Nepoznatog su migracionog porekla, a ima ih u Gornjem Ratkovu (zaseok Guslovi) i Dobrnji, i imaju istu krsnu slavu. Vranješi u Dobrnji smatraju da vode poreklo od Vranješa iz Dujakovaca i da su daljom starinom iz Hercegovine. U turskim katastarskim popisima iz 16. veka, spominje se Dudak Vranješ u selu Ljiljanovac, ali je današnjim meštanima nepoznat.
- Delići, 4 kuće. Dmitrovdan slave 2 kuće, a druge 2 Đurđevdan. Porodice koje slave Dmitrovdan imaju nadimak Perići (po nekom dedi Peri). Poreklom su od Radanovića, koji su preblegli u Deliće, čije su prezime uzeli, zbog ubistva u tursko doba.
- Sladojevići, 3 kuće. Dobili su ime po pretku Sladoju i imaju nadimak Ćojići. Doselili su se iz banjalučkog sela Javorani. Slave Časne verige.
- Gatarići, 6 kuća. Poreklom su iz Glamoča, odakle su izbegli u tursko doba zbog ubistva. Slave Nikoljdan.
- Radanovići, 7 kuća. Poreklom su iz okoline Kupresa. Nadimak Đuđanovići ima jedna kuća (po pretku Đurđu), 4 kuće Vukovića (po pretku Vuku) i jedna kuća Genići. Po predanju, ranije su se prezivali Šobot, ali zbog ubistva u tursko doba izbegli su i promenili prezime. Dve kuće Gatarića (nadimak Danići), u zaseoku Radanovići, vremenom su izumrle. Slave Dmitrovdan.[11]
Običaji[uredi | uredi izvor]
Osim krsnih slava, u selu je do 1968. godine praznovana seoska slava (molitva, masla) svake godine na prvi dan Duhova. Tokom vremena mesto održavanja seoske slave je menjano. Prvo se slavila kod bunara u zaseoku Gornji Milićevići, u selu Lokvari, zatim u centru Dujakovaca, potom kod bunara u Donjim Milićevićima, pa kod groblja, na mestu Mramorje, i na kraju kod Krivog kamena, u severozapadnom delu atara Dujakovaca. U selu se nalazi drvo, poznato kao Vučenov brest, gde su se meštani ranijih godina okupljali za vreme svetkovina (velikih verskih praznika) da bi englenisali (razgovarali).[10]
Privreda i obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Dujakovci spadaju u stočarsko-ratarska sela. U zaseoku Božići se nalazila jedna privatna prodavnica mešovite robe sa jednim radnikom. Do 1991. godine radila je četvororazredna osnovna škola, koja je zatvorena zbog nedostatka učenika. Škola je počela sa radom 1964. i bila je u sastavu škole u Stričićima do 1988/89. a potom u sastavu škole u Kolima. Školska zgrada je danas zapuštena i ruinirana.[4]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Rezultati Popisa 2013, gradovi, opštine, naseljena mjesta”. Republički zavod za statistiku. Arhivirano iz originala 23. 03. 2017. g. Pristupljeno 23. 9. 2019.
- ^ Gatarić 2004, str. 135.
- ^ Gatarić 2004, str. 136.
- ^ a b Gatarić 2004, str. 139.
- ^ Gatarić 2004, str. 140.
- ^ Gatarić 2004, str. 137.
- ^ a b Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
- ^ Gatarić 2004, str. 138.
- ^ Gatarić 2004, str. 142.
- ^ a b Gatarić 2004, str. 143.
- ^ Gatarić 2004, str. 141.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Gatarić, Dragica (2004). „Dujakovci”. Demografija. 1: 135—145.
- Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
