Martin Filipon
| Martin Filipon | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lični podaci | |||||||||
| Puno ime | Martin Filipon | ||||||||
| Datum rođenja | 1884. | ||||||||
| Mesto rođenja | Uljma, Austrougarska | ||||||||
| Datum smrti | 1967. (82/83 god.) | ||||||||
| Mesto smrti | Vršac, SFR Jugoslavija | ||||||||
| Obrazovanje | pravnik | ||||||||
| Univerzitet | Univerzitet Franc Jozef Kluž | ||||||||
| Profesija | advokat | ||||||||
| |||||||||
Martin Filipom (Uljma, 1884 — Vršac, 1967) je bio srpski advokat, političar i nacionalni radnik.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Martin Filipon je rođen 1884. godine u Uljmi, tadašnja Austrougarska. Potiče iz ugledne i bogate srpske karaševske porodice Filiponovih. Starinom su iz Karaševa,[1] odkale su se naselili u Banatski Karlovac, a potom 1836. godine su došli u Uljmu. Slave Miholjdan.[2] Martinov otac se zvao Rafael Filipon i imao je petoro dece, dva sina i tri ćerke: Martina (najstarijeg), Nikolu, Maricu, Anicu i Milu. Nikola je bio mašinski inženjer i živeo je u Beogradu. Martin je gimnaziju završio u Beloj Crkvi,[3] a Fakultet pravnih i državničkih nauka u Klužu, nakon čega, po tadašnjim merilima, postaje doktor pravnih i državničkih nauka.[4] Izvesno vreme je živeo u Temišvaru, a od 1912. godine otvara advokatsku kancelariju u Alibunaru. Još za vreme gimnazijskih dana priključio se nacionalnom oslobodilačkom pokretu. Tokom Prvog balkanskog rata 1912. biva uhapšen i stavljen u istražni zatvor, optužen za veleizdaju, jer se zalagao za priključenje tertorija Austrougarske nastanjenih Srbima Kraljevini Srbiji. Do suđenja nije došlo, te je na kraju oslobođen. Za vreme Prvog svestkog rata je bio interniran u aradski logor, odakle je pušten 1918. godine. Nakon rata, odmah se uključio u formiranje srpskih narodnih odbora u krajevima južnog Banata, a sarađivao je sa Srpskim narodnim odborom u Novom Sadu. Kao poslanik iz Alibunara, bio je učesnik na Velikoj narodnoj skupštini Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena u Banatu, Bačkoj i Baranji, održane u Novom Sadu, 25. novembra 1918. godine, kada je odlučeno da se Banat, Bačka i Baranja prisajedine Kraljevini Srbiji. Na skupštini je izabran Veliki narodni savet, a njegov član je postao Martin Filipon.
Veliki župan[uredi | uredi izvor]
Narodna uprava, kao izvršni organ Velike narodne skupštine, pošto joj je srpska vlada priznala nadležmost za građansku administrativnu vlast na području Banata, Bačke i Baranje, otpočela je sa radom 4. decembra 1918. godine. U sprovođenju odluke Narodne uprave o postavljanju svojih organa na čelo teritorijalno-administrativnih jedinica na području Banata, Bačke i Baranje, najviše otpora je bilo u Temišvaru. Narodna uprava je imenovala Martina Filipona za velikog župana Tamiške i Krašovske županije i za gradonačelnika Temišvara. Problemi oko njegovog uvođenja u zvanje bili su posledica heterogenog sastava stanovništva, ali i destruktivnog delovanja vođstva Banatskog narodnog veća.[5] Energičan u nameri da što pre u dužnost uvede Filipona, predsednik Narodne uprave Jovan Lalošević je 1. februara 1919. obavestio ministra unutrašnjih poslova Kraljevine SHS Svetozara Pribićevića, da je Narodna uprava učinila nekoliko pokušaja da uvede u zvanje Martina Filipona, ali je sve to onemugaćavao general Đorđe Đorđević, koji se nalazio na čelu Srpske komande u Temišvaru. On je naglasio da Oto Rot, predsednik Banatskog narodnog veća, prprema prevrat kako bi se Banat priključio Mađarskoj, zato je upozorio ministra na opasnost odlaganja Filiponovog uvođenja u zvanje. Filipon je 16. februara 1919. godine uveden u zvanje velikog župana Tamiške i zaposednutih delova Krašovske županije, dok je Nemac Rajnhold Hegn iz Vršca, postavljen za gradonačelnika Temišvara.[6] Na sednici Srpskog narodnog veća u Temišvaru, u ime srpske vlade i Narodne uprave zahvalivši se na dotadašnjoj saradnji, pozvao je sve njegove članove da ga radom svojim i od sada pomažu, jer pravi i ozbiljan rad na izgrađivanju nove države Srba, Hrvata i Slovenaca u ovim krajevima tek sada počinju. Među najznačajnije zadatke koji se postavljaju pred srpskim narodom u ovom kraju Filipon je uvrstio potrebu izgrađivanja kulturnog jedinstva kako bismo pred svoje prijatelje i neprijatelje u Evropi mogli izići vedra čela, da smo i svoju kulturnu misiju izvršili.[7] Na dužnosti je ostao do 27. jula 1919. godine, kada se je srpska vojska povukla iz današnjeg rumunskog Banata.
U međuratnom periodu nije bio politički aktivani i radio je kao advokat u Vršcu. Osuđivao je šestojanuarsku diktaturu, a naročito fašistički pokret, zbog čega se ponovo našao u logoru. Po izlasku iz logora odlazi u Beograd, a posle rata živi u Vršcu i bavi se advokaturom do kraja života.[8]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Erdeljanović 2019, str. 281.
- ^ Erdeljanović 2019, str. 276.
- ^ Radan 2001, str. 239.
- ^ Popov, Dušan J. (2022). „Srbi iz Rumunije - doktori nauka (II)”. Temišvarski zbornik: 109.
- ^ Cerović 2000, str. 217.
- ^ Cerović 2000, str. 218.
- ^ Cerović, Ljubivoje (1993). Znameniti Srbi u rumunskim zemljama. Novi Sad. str. 150.
- ^ Radan 2001, str. 240.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Cerović, Ljubivoje (2000). Srbi u Rumuniji. Temišvar.
- Radan, Milja (2001). „Odnos karaševskih intelektualaca s kraja XIX i prve polovine XX veka prema etničkom poreklu Karaševaka”. Temišvarski zbornik: 229—242.
- Erdeljanović, Jovan (2019). Srbi u Banatu: naselja i stanovništvo. Novo Miloševo.
