Montana

Ukoliko ste tražili neko drugo mesto, pogledajte članak Montana (Bugarska).

Montana
Zastava Grb
Država	SAD
Glavni grad	Helena
Najveći grad	Bilings
Proglašenje za  državu	— datum: 8. novembar 1889.  — poredak: 41.
Guverner	Stiv Bulok
Površina	381.156 km2
Stanovništvo	2020.
— broj st.	1.122.867
— gustina st.	2,95 st./km2
— ISO 3166-2	US-MT
Zvanični veb-sajt

Montana (engl. Montana) država je na zapadu Sjedinjenih Američkih Država. Zapadna trećina Montane sastoji se od brojnih planinskih venaca. Manji, „ostrvski venci” nalaze se u centralnoj trećini države, što daje ukupno 77 imenovanih venaca Stenovitih planina. Ova geografska osobenost oslikana je i u imenu države koje je izvedeno od španske reči montaña (planina). Montana ima nekoliko nadimaka, ali nijedan zvaničan, među kojima su: „država blagostanja” i „zemlja velikog neba”. Po površini je četvrta najveća država, ali je po broju stanovnika na 44. mestu, a takođe je i treća najređe naseljena država SAD. U Montani se nalazi Nacionalni park Jelouston. Glavni grad Montane je Helena.

Geografske odlike

Montana je četvrta po veličini država SAD, posle Aljaske, Teksasa i Kalifornije. Na severu Montana se u dužini od 877 km graniči sa tri kanadske pokrajine: Britanskom Kolumbijom, Albertom i Saskačevanom.

Reljef i klima

Klima

Reljef Montane je uglavnom planinski. Međutim, između mnogih planinskih venaca su bogate rečne doline koje imaju velike poljoprivredne resurse i višestruke mogućnosti za turizam i rekreaciju. Istok i sever ove prelazne zone su ekspanzivni i retko naseljeni. U Montani se nalazi Nacionalni park Glečer, i Jelouston. Oko 127.000 km², ili 35% Montaninog zemljišta upravlja federalnim ili državnim organima. Postoji oko 13.000 km² pustinje.

Montana je velika država sa značajnim razlikama u geografiji, a klima je, dakle, podjednako raznolika. Država proteže ispod 45. paralele (linija na polovini puta između ekvatora i severnog pola), na 49. paraleli, i uzvišenja u rasponu od 2.000 metara, ispod 610 m na skoro 4.000 m iznad nivoa mora.

Hidrografija

Postoji najmanje 3.223 imenovanih jezera i akumulacija u Montani, uključujući jezero Flathed, najveće prirodno slatkovodno jezero u zapadnom delu Sjedinjenih Država. Najveće veštačko jezero u državi je Fort Pek na reci Misuri. Ostala veća veštačka jezera su Hangri Hors na reci Flathed, jezero Kukanusa na reci Kutni, jezero Elvel na reci Marijas, Klark Kanjon na reci Biverhed, Jeloutaj na reci Bighorn, Kanjon Ferija, Hauzer, Holter, Rejnbou i Blek Igl na reci Misuri.

Flora i fauna

Vegetacija države obuhvata Lodgepol bor, Ponderos bor, Douglas Fir, aršiku, smrču, jasiku, brezu, crveni kedar, kukutu, jasen, jovu; Stenovite planine javora i pamučastodrvenasta stabla. Šume pokrivaju oko 25% države.

Istorija

Razni starosedelački narodi živeli su na teritoriji današnje države Montana hiljadama godina. Zemljište u Montani istočno od kontinentalne podele bila je deo Luizijane. Niz velikih rudarskih otkrića u zapadnoj trećini države početkom 1862. gde je nađeno zlato, srebro, bakar, olovo, ugalj (i kasnije nafta) privukao je desetine hiljada rudara na to područje. Pre stvaranja teritorije Montane (1864—1889), razni krajevi koji danas čine Montanu bili delovi Teritorije Oregon (1848—1859), Teritorije Vašington (1853—1863), Ajdaha(1863-1864), i Dakote (1861—1864). Montana je postala teritorija SAD 26. maja 1864. Prvi Evropljani kji su istražili teritoriju Montane bili su Francuzi. Montana je bila poprište velikih ratova sa Indijancima.

Demografija

Demografija

1900.	1910.	1920.	1930.	1940.	1950.	1960.	1970.	1980.	1990.	2000.	2010.
243.329	376.053	548.889	537.606	559.456	591.024	674.767	694.409	786.690	799.065	902.195	989.415

Popis iz 2010. predstavio je povećanje od 87.220 ljudi, ili 9,7%, od 2000. Rast je uglavnom koncentrisana u Montani u sedam najvećih okruga.

Prema popisu iz 2010, 89,4% stanovništva su belci (87,8% nisu hispano beli), 6,3% su Američki Indijanci, 2,9% su latino i Latinoamerikanci bilo koje rase, 0,6% građana su poreklom iz Azije, 0,4% su Crnci ili Afroamerikanci, 0,1% su sa Havaja i drugih pacifičkih ostrva, 0,6% od nekih drugih rasa, i 2,5% stanovnika su od dve ili više rasa najvećih evropskih predaka grupe u Montani od 2010 su:. Nemačka (27,0%), irska (14,8% ), Engleska (12,6%), a norveška (10,9%).

Prema američkom popisu 2000, 94,8% stanovništva starijeg od 5 i stariji govore engleski kod kuće. Španski jezik je najčešće govori kod kuće osim engleskog. Drugi jezici koji se govore u Montani (od 2013) obuhvataju Assiniboine, Blekfut, Čejne, Krov, i tako dalje. Odeljenje za obrazovanje procenjuje da u 2009 5,274 učenika u Montani govori još jedan jezik kod kuće. Među njima je indijanski jezik (64%), nemački (4%), španski (3%), ruski (1%) i kineski (manje od 0,5%).

Montana ima veći broj Indijanskog stanovništvo brojčano i procentualno u odnosu na većinu američkih država. Montana ima tri okruga u kojima su Američki starosedeoci većina : Big Horn, Glejšer i Ruzvelt.

Verska struktura stanovništva u Montani je sledeća:

• protestanti 47%,
• katolici 23%,
• Jevreji 0,5%,
• Jehovini svedoci 2%,
• Muslimani 0,5%,
• budisti 1%,
• Hindu 0,5% i
• nereligiozni 20%

Veliki broj vernika (mereno brojem pristalica) uključuje rimokatoličku crkvu sa 169,250 od 2000; Evangelističku luteransku crkvu u Americi sa 50,287 od 2000; i (na dan 31. decembra 2012) Crkvu Isusa Hrista - 47.854.

Najveći gradovi

Izvor: ?
	№	Grad	Populacija
Bilings Mizula	1.	Bilings	106.954	Grejt Fols Bozeman
	2.	Mizula	66.789
	3.	Grejt Fols	58.505
	4.	Bozeman	37.280
	5.	Bjut-Silver Bou	34.525
	6.	Helena	28.190
	7.	Kalispel	19.927
	8.	Haver	9.310
	9.	Anakonda	9.298
	10.	Majls Siti	8.123

Privreda

Montana je uglavnom rudarsko-industrijsko-poljoprivredna država sa dobro razvijenim turizmom. Montana ima velike rezerve nafte, kamenog uglja, prirodnog gasa, srebra, zlata, cinka i drugih ruda. Montana ima dobro razvijenu preradu nafte, hemijsku industriju, metalurgiju. U poljoprivredi Montane glavni proizvodi su: pšenica, ječam, zob, šećerna repa, krompir i velike stočarske farme, na kojima se velika stada krava slobodno uzgajaju. Montana je bogata šumama, koje su uglavnom četinarske tako da je razvijena i drvna industrija.

Politika i administracija

Politika u državi je konkurentna, demokrate obično drže prednost, zahvaljujući podršci među sindikalnim organizacijama, rudara i železničkih radnika.

Između 1988 i 2006, bilo je više verovatno da će birači izabrati konzervativce u federalnim kancelarijama. Tu su se pojavile dugoročne smene pod partijskom kontrolom. Od 1968 do 1988, državom dominira Demokratska stranka, uz demokratskog guvernera u periodu od 20 godina. Izbori su počeli 1988, kada je za Montanu izabran republički guverner, po prvi put od 1964 bio poslat kao republikanac u američkom Senatu, po prvi put od 1948.

Država je poslednji put podržala demokratu za predsednika u 1992, kada je Bil Klinton osvojila većinsku pobedu.

Montana trenutno ima samo jednog predstavnika u američkom domu. Kao i drugim državama, Montana ima dva senatora.