OŠ „Radomir Lazić” Azanja
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
 | Ovaj članak možda zahteva čišćenje i/ili prerađivanje kako bi se zadovoljili standardi kvaliteta Vikipedije. |
| Osnovna škola „Radomir Lazić“ | |
|---|---|
 | |
 OŠ „Radomir Lazić” Azanja | |
| Tip | državna škola |
| Lokacija | ? Azanja |
| Država |  Srbija |
| Veb-sajt | nema |
Osnovna škola u selu Azanja nosi naziv „Radomir Lazić“. Osnovana je davne 1851. godine kada je jedno privatno učilište pretvoreno u državno.
Vremenom je škola prošla kroz sve faze razvoja i danas nju pohađa 410 učenika u matičnoj osmogodišnjoj školi u Azanji sa 16 odeljenja i u dva izdvojena odeljenja u mestima Vlaški Do i Stublina gde nastavu pohađaju učenici prva četiri razreda podeljenih u dva kombinovana odeljenja. U školi sa uspehom radi veliki broj sekcija među kojima se izdvajaju Dramska i Ženska rukometna sekcija.
Dokaz uspešnosti jeste i dobijanje najvećeg priznanja u sferi obrazovanja iz 2006. godine "Svetosavska nagrada“ koju dodeljuje Ministarstvo prosvete Republike Srbije.
Postoji knjiga „Školstvo u Azanji” čiji je autor Žarko Talijan.[1]
Uvodna napomena[uredi | uredi izvor]
Cilj ovog teksta jeste prikazivanje početka školovanja u Azanji. Zbog čega baš Azanjska osnovna škola? Razlog je jednostavan. Prva osnovna škola u Azanji osnovana je još davne 1851. godine. Period kojim se bavi ovaj tekst (od osnivanja do 1903. godine) je ostao najviše zamagljen u čitavoj istoriji ne samo škole već i čitavog sela. Ovim radom se prikazuje trend rasta broja učenika, ali i uslove u kojima su učitelji radili i đaci sticali svoja prva znanja. Azanjska osnovna škola je prikazana i u okvirima školstva Donje Jasenice, upravne oblasti kojoj je Azanja kao selo pripadala.
Osnivanje škole u Azanji[uredi | uredi izvor]
U prvoj polovini XIX veka Kneževina Srbija je imala malo škola. Zapravo ekspanzija škola je otpočela posle sticanja autonomije (Hatišerif 1830. godine), a prvi propis o uređenju škola u Srbiji je bio Ustav narodnih škola u Knjažestvu Srbiji iz 1833. godine, koji je dao osnovne norme kasnijim sastavljačima školskih propisa, planova i programa. Prvi plan za škole od 6. marta 1835. omogućio je stvaranje i praviteljstvenih, državnih, škola ali i obšestvenih, opštinskih, škola. Tada je i Smederevska Palanka dobila prvu školu. Veliki značaj za razvoj školstva u Srbiji predstavljalo je postavljanje Petra Radovanovića za direktora svih škola u [[Kneževina Kneževini. Kneževina Srbija, iako gotovo potpuno agrarna zemlja, pokazivala je stalne tendencije ka rastu školstva.
Pogodilo se tako da začetak školstva u Azanji bude u vreme kada je Evropi zahvatio talas Revolucija 1848-1849. godine. O Đurđevdanu te godine dvadeset pet đaka na čelu sa svojim učiteljom Jovanom Popovićem je započelo istoriju školovanja u Azanji oformivši tada Privatno osnovno učilište. Škola je radila u jednoj kućici u kojoj je zasedao do tada Primiritelni sud. Učitelj Jovan ostaviće neizbrisiv trag pošto je bio veoma poštovan, dobrog vladanja i ophođenja prema učenicima, a s' obzirom da u selu ima svoju kuću i baštinu i da pritom ne traži povećanje plate, meštani su želeli da ostane u školi.
Tako su čelni ljudi Obštine Azanjske poslali molbu 28. novembra 1850. godine Smederevskom opštinskom načalničestvu tražeći da se privatno učilište za javno proglasi. U tome je posredovao rođeni Azanjac potpukovnik i kavaler Antonije R. Majstorović, tada okružni načelnik. On je 17. aprila 1851. godine poslao izveštaj Popečiteljstvu prosveštenija u kojem se kaže: "... Obština Azanjska sreza jaseničkog okružija ovdašnjeg, preko sreskog starešine svoga pod 28. novembrom 1850. godine br. 1618 podnela je Načalničestvu molbu, da joj odobrenje nadležne veće vlasti izdejstvuje, po kome će ona moći privatno učilište svoje, o Đurđevudne prošle godine zavedeno, za javno proglasiti i Načalničestvo za moći joj nadležno udelotvorenju podati, pribavilo je o tome nuždno izvestije preko istog starešine pod 20. marta ove godine br. 1789 pr. god. na osnovu toga dostavljajući molbu njenu visokoslavnome Popečiteljstvu na visoko rešenije Njegovo, o istome učilištu sledujući ponizno javlja.
Antonije Majstorović|Antonije R. Majstorović]]]]
1 ...Obština Azanjska je spravila japiju i namerava čim proleće udelotvorenje poluči, novo školsko zdanije sa četiri sobe i kujnom praviti, gdi će naravno i kvartir za učitelja biti i bašta imati.
... 3. U privatnom učilištu njenom ima 25 učenika, a bez sumnje kad se za javno proglasi i zdanije prostranije načini imaće više učenika, koji ćedu sve većma unapredak umnožavati, kad žitelji njeni za postavlenijem takovog, željno teže.
4. Privatni učitelj njen jeste Jovan Popović, žitelj ondašnji.
5. Ova Obština želi sama svoje učilište bez saučestija druge koje obdržavati, počem je u stanju to bez prireza činiti."
Prvog dana maja meseca 1851. godine pomenuto Popečiteljstvo je poslalo dopis u kojem izveštava o potvrdnom odgovoru na molbu Azanjaca:"... Na izvestije Načalničestva okružija Smederevskog od 17. aprila t. g. br. 1472 Obština azanjska svoje privatno učilište ja javno proglasti želi i u tome se smotreniju na Popečiteljstvo prosveštenija obraća, odgovara Popečiteljstvo da je ono jošt pod 21. aprilom t. g. PN. 425 na predstavljenje glavnog upravitelja osnovnih škola g. Petra Radovanovića, rečeno učilište za javno priznalo i njega o tome izvestilo..."
To je bio drugi, ali pravi od države ozvaničen, početak školstva u Azanji. Obećana nova zgrada ubrzo je izgrađena. To je bila čatmara sa jednom učionicom i stanom za učitelja, koji se sastojao od sobe i kuhinje, a imala je i doksat sa tremom. Kasnije je otvoreno i drugo odeljenje u zgradi koja se nalazila u crkvenoj porti sa južne strane i imala je dve učionice i učiteljski stan. Posredstvom već pominjanog Antonija Majstorovića nabavljeno je i prvo školsko zvono.
Kada je dvadesetih godina XX veka tadašnji upravitelj škola u Srbiji Ljubomir N. Vukašinović pisao o srpskim školama pomenuo je imena trojice Azanjaca zaslužnih za otvaranje škole polovinom prošlog veka:Milana Markovića i Živana Jančića, opštinskih predsednika, kao i Radojka Lazića narodnog poslanika. Kako navodi dr Branko Peruničić u pomenutom delu Opština se vrlo revnosno ophodila prema svojoj školi, a prilog tome je i izveštaj učitelja Jovana iz 1857. godine, a u kojem se navodi da je škola snabdevena skamijama, velikom šticom tj. tablom, astalom i stolicom. Jedini problem je bio taj što škola nema svog poslužitelja pa te poslove obavljaju učenici sedmično, a pošto škola nije bila obavezna veliki je problem i taj što učenici neredovno pohađaju nastavu zbog raznoraznih drugih poslova, ponajpre u polju ali i kod kuće, jer su i dalje bili potrebniji kod kuće nego u školi. Te godine školu je pohađalo 22 đaka.
Tih godina se osnivaju i nove škole u Srezu jaseničkom o tome svedoči sledeća tabela:
Tabela br.1
| Mesto i godina osnivanja škole u Jaseničkom srezu
Smederevska Palanka- 1802-1825 |
Na rad učitelja Jovana niko nije imao nijednu primedbu. U svom selu je obrazovao punih deset godina sve dok nije premešten u selo Kolare kod Smedereva zbog potreba tamošnje škole. Njega je zamenio učitelj Lazar Živković, pedesetogodišnjak rodom iz mesta Ranilović. Međutim učitelj Lazar je mnogo više brinuo o svom ličnom interesu negoli o obrazovanju mladih Azanjaca.
Naime promena na srpskom prestolu i povratak dinastije Obrenović na vlast nije se pogodno odrazila na Azanjce jer su i, već pominjani, Antonije R. Majstorović i sveštenik Kosta Majstorović, koji je bio nadziratelj škole, bili pristalice dinastije Karađorđević pa je sva prilika da su svi Azanjci pali u nemilost kod novog- starog knez Miloša Obrenovića.
Sam knez Mihailo je radikalno reorganizovao školski sistem. Popečiteljstvo je preimenovano u ministarstvo i formirano je Ministarstvo prosvete i crkvenih dela, regulisana su i organizaciona i materijalna pitanja škola, deca su oslobođena verske lektire i prvi put je regulisano pravo učitelja na ličnu i porodičnu penziju. Zakon o slobodi pravopisa od 12. marta 1868. godine uveo je novi pravopis po Vukovoj jezičkoj reformi.
Učitelji su se smenjivali svake godine bez nekog većeg uspeha, a očigledna je bila i praznina nastala odlaskom najpoznatijeg azanjskog učitelja Jovana Popovića. Tek se učitelj Dimitrije Vujković zadržao nešto duže i to u periodu 1866-1874. Pomenuti učitelj je izvestio Ministarstvo 1870/'71. da prvi razred pohađa 25 učenika, drugi 16, a treći 10 učenika i da je neophodno otvoriti u Azanji i četvrti razred.
Uveden je sledeće godine i četvrti razred isto kao što je to bilo po gradovima. Školska 1877/'78. godina ostaće zapisana u istoriji azanjske škole jer te godine po prvi put počinju raditi dva učitelja i to bračni par Stablović, Todor i Persida. Persida je učila prvi i drugi razred, u koje je išao 51 učenik, dok je Todor učio treći i četvrti razred sa samo 13 učenika. Zakon o osnovnoj školi iz 1882. godine, predvideo je da škola postane obavezna i šestorazredna, prva četiri razreda činila su nižu, a peti i šesti razred višu- produžnu osnovnu školu. Broj učenika za otvaranje škole propisan je na 30. Ovim zakonom donete su odredbe i o osnivanju školskog odbora u svakoj školskoj opštini koji je bio dužan da se brine o svim uslovima rada škole. Nastavnim planom i programom iz 1883. godine predviđeni su nastavni predmeti: hrišćanska nauka, srpski jezik, račun, zemljopis, srpska istorija, poznavanje prirode, lepo pisanje (kaligrafija), crtanje, pevanje, gimnastika i ženski ručni rad.
Jedan lep podatak zabeležio je Milivoj Simić, profesor beogradske niže gimnazije 1888. godine: u srezu jaseničkom najbolji uspeh u matematici postignut je u mestima Velika Plana, Azanja i Krnjevo.
Popisom od 13. novembra 1885. godine Azanja je imala 609 domova, 2510 muških i 2416 ženskih lica. Od tog broja u Azanji je bilo pismeno 376 muških i 26 ženskih stanovnika. Ovako visokom nivou pismenosti verovatno je doprinelo i kažnjavanje roditelja dece koja nisu pohađala nastavu, o čemu govori u svom izveštaju ministru prosvete i crkvenih dela za 1892. godinu Panta Majstorović, upravitelj škole i učitelj III razreda. On izveštava da su nastavnici azanjske škole uredno izvršavali svoje obaveze i da je "školski odbor kaznio za neopravdane izostanke sledeće đačke roditelje: Kuzmana Marinkovića, Pavla Anđelkovića, Živana Prokića i Pantu Stojadinovića sa po 18 dinara, Aksentija Prokića, Nikolu Jelića, Dimitria Nikolića, Aksentija Ilića i Arsenija Nikolića sa po 9 dinara..."
U školskoj 1893—1894. godini u školu je upisano dva odeljenja prvog razreda, imala je pet učitelja sa ukupno 240 đaka. Slično stanje ponovilo se i tri godine docnije, a u pretposlednjoj školskoj godini ističućeg veka u školi je radilo sedam učitelja sa po jednim odeljenjem trećeg i četvrtog razreda, sa dva odeljenja drugog i tri odeljenja prvaka.
Zakon o narodnim školama od 19. aprila 1899. godine odredio je da školska godina počinje 1. septembra a završava se svečanim ispitom, koji se mora izvršiti do Petrovdana. Škole nisu radile na Božić i Vaskrs po 10 dana, nedeljom i praznikom i četvrtkom posle podne. Novi plan i program od 20. septembra 1899. godine imao je tendenciju da izjednači muške i ženske škole, da smanji broj nastavnih predmeta sažimanjem bliskih i da nastavu učini praktičnijom. Tako su uvedeni predmeti: nauka hrišćanska, srpski jezik sa slovenskim čitanjem, zemljopis sa srpskom istorijom, računica sa geometrijskim oblicima, poznavanje prirode sa poljoprivrednim poukama u muškim i poukama za domaćice u ženskim školama, crtanje i lepo pisanje, ručni rad, pevanje, gimnastika i dečje igre. Na samom kraju devetnaestoga veka stanje u školi po razredima bilo je sledeće: Prvi razred pohađalo je 113 učenika, a u njemu su radile dve učiteljice: Mileva Vasićeva i Persida Ćirkovićka. Učiteljica Jelena Vacićeva učila je drugi razred od 50 đaka, a učitelj Ljubomir Vukašinović treći razred od 57 đaka. Četvrtake, njih 64, učio je Vasilije Dačić.
Nova školska zgrada[uredi | uredi izvor]
Novi predsednik opštine Milija Batinić, osnivač Zemljoradničke zadruge 1894. godine, je sa svojim Azanjcima u periodu 1900.-1902. godine podigao novu školsku zgradu. U to vreme ona je bila najveća u ovom delu Srbije. Školski nadzornik Velimir Vukićević je u poslatom izveštaju Ministarstvu te 1902. godine naveo da u Srezu jaseničkom postoje škole u mestima: Palanka, Bašin, Velika Krsna, Golobok, Glibovac, Kovačevac, Mramorac, Selevac, Azanja, Baničina, Vodice, Jagnjilo, Kusadak, Pridvorice, Rabrovac i Ratare. Ono što je bio najveći problem jeste higijena i neadekvatan smeštaj.
Izgradnjo nove školske zgrade, školi je bilo omogućeno da izađe iz malih i teskobnih kućica i premesti se u novoizgrađeno moderno znanje. To svakako po našem mišljenju predstavlja prekretnicu u istoriji azanjske škole kojom počinje jedan novi period.
Razvoj škole u Azanji koji je ona postigla u drugoj polovini XIX veka, tačnije od samog osnivanja, nastavljen je i u novom veku. Nesumnjivo je da je prostrana nova školska zgrada omogućila kvalitetniji razvitak.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Nikić, Mirjana (11. 2. 2023). „Rodne godine školstva i zadrugarstva”. Politika. Pristupljeno 12. 2. 2023.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Letopis OŠ „Radomir Lazić“ Azanja, rukopisna knjiga, u arhivi škole.
- Vladisavljević Nikola, Živković Branislav, Azanja, najveće selo u Srbiji, Štamparija 10. oktobar, Smederevska Palanka, 1984.
- Ljušić Radoš, Kneževina Srbija (1830—1839), ZUNS, Beograd, 2001.
- Peruničić dr Branko, Smederevska Palanka i okolina, NITRO Privredni pregled, Beograd, 1980.
- Peruničić dr Branko, Popis stanovništva i poljoprivrede u Srezu jaseničkom 1863. godine, NITRO Privredni pregled, Beograd, 1978.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- OŠ „Radomir Lazić“ Azanja www.osnovneskole.edukacija.rs (jezik: srpski)