Prolećna ofanziva
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Prolećna ofanziva' | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Prvog svetskog rata | |||||||
 Nemački dobici početkom 1918. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Ujedinjeno Kraljevstvo  Francuska  Sjedinjene Američke Države |
 Nemačko carstvo | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Ferdinand Foš Daglas Hejg Filip Peten Džon Peršing |
Erih Ludendorf | ||||||
Prolećna ofanziva je niz nemačkih napada tokom proleća 1918. duž Zapadnog fronta u Prvom svetskom ratu. Prolećna ofanziva je predstavljala najveće napredovanje na zapadnom frontu od 1914. Nemačka je zaključila da joj je jedina prilika da pobedi saveznike pre nego što vojska SAD dođe na front u velikom broju i sa velikim sredstvima. Nemci su imali veliku prednost na zapadnom frontu, jer su posle ruske predaje i sporazuma u Brest-Litovsku imali 60 novih divizija sa istočnog fronta. Prolećna ofanziva se sastojala od četiri posebna nemačka napada, koji su nazvani: Mišel, Žorže, Gnajzenau i Bliher-Jork. Najpre su nameravali da odvuku snage od luka, koje su bile ključne za britansku opskrbu, pa da onda napadnu luke i druge linije komunikacije.
Taktika[uredi | uredi izvor]
Nemačka vojska je razvila jurišne jedinice, sa pešadijom, koja je bila trenirana da koristi Hutijerovu taktiku, kojom bi se probili i zaobišli neprijateljske jedinice, a te najjače tačke bi ostavljali vojsci iza sebe da ih savladava. Jurišna taktika je bila da se napadnu neprijateljski glavni štabovi, artiljerijske jedinice i skladišta u neprijateljskoj pozadini, kao i da se brzo zauzme teritorija.
Da bi se omogućio početni prodor, nemački general-pukovnik Georg Brihmiler je osmislio „vatreni valcer“, shema efikasnog i ekonomičnog artiljerijskog napada. Odvijao se u tri faze. Prvo bi se izvršio kratki napad na komandu i komunikacije, zatim uništenje artiljerije i na kraju napad na neprijateljske prednje pešadijske jedinice. Paljba je uvek bila kratka da bi se postigao faktor iznenađenja.
Saveznici su razvili dubinsku odbranu, pa su smanjili broj vojnika na prednjoj liniji, a rezerve i skladišta su pomakli van nemačkog artiljerijskog dometa. Teoretska linija fronta se držala snajperima, patrolama i mitraljeskim gnezdima. Iza toga je bila borbena zona, koja je trebalo da zaustavi eventualni napad, a iza nje bila je pozadinska zona, gde je bila rezervna vojska spremna za kontranapad ili zaustavljanje neprijateljskog prodora.
Sektor, koji je držala britanska 5. armija nešto pre toga preuzeli su od Francuza, odbrana nije bila završena i bilo je premalo vojnika da bi dubinski držali pozicije. Pozadinska zona gotovo i nije postojala, a borbena zona se sastojala od bataljona, koji se međusobno nisu podržavali, pa su nemački jurišnici mogli lako da prodru između njih.
Mišel[uredi | uredi izvor]
Nemci su 21. marta 1918. lansirali veliku ofanzivu protiv britanske 5. armije i desnog krila britanske 3. armije. U odfanzivi su učestvovale nemačka 17. armija pod komandom Ota fon Belova, 2. armija Fon der Marvica i 18. armija Oskara fon Hutijera, zajedno sa grupom Gajl iz 7. armije, koja je podržavala 18. armiju. Za Britance su jačina napada i granatiranja pre njega bili neugodno iznenađenje, iako su zanali za približno vreme i lokaciju ofanzive. Nemci su imali sreće da je napad izveden po magli, što je dozvolilo nemačkim jurišnicima da neprimećeni prodru duboko u britanske položaje. Do kraja prvoga dana ofanzive Nemci su se probili kroz nekoliko tačaka fronta sa britanskom 5. armijom, a posle dva dana ofanzive britanska 5. armija je bila u velikom povlačenju. Pri tome povlačenju mnoge tačke su ostale opkoljene i bile su savladane od nemačke pešadije. Povlačilo se takođe i desno krilo britanske 3. armije, da bi izbegli opkoljavanje.
Nemački komandant Erih Ludendorf nije sledio striktnu jurišničku taktiku. Nije imao koherentnu strategiju, koja bi pratila novu taktiku. Ludendorf je smatrao da se najznačajniji delovi savezničke linije i najjače drže. Većina nemačkih napredovanja izvedena su na mestima, koja nisu bila strateški značajna. Zbog toga je Ludendorf stalno iscrpljivao svoju vojsku napadajući dobro utvrđene britanske jedinice. Kod Arasa je 24. marta pokušao sa na brzinu pripremljenim napadom na levom krilu britanske 3. armije. Pokušao je da raširi proboj u savezničkim linijama, ali bio je odbijen.
Nemački prodor desio se severno od granice između francuskih i britanskih armija. Glavnokomandujući francuskih snaga maršal Peten je po mišljenju britanskog vrhovnog komandanta maršala Daglasa Hejga presporo je slao pojačanja u taj sektor. Saveznici su reagovali imenovanjem francuskog maršala Ferdinanda Foša kao koordinatora savezničkih aktivnosti u Francuskoj i onda kao glavnog komandanta svih savezničkih snaga.
Posle tri dana nemačko napredovanje je usporilo, jer je pešadija bila iscrpljena, a postalo je i jako teško pokretanje artiljerije i snabdevanja da bi se logistički podržalo napredovanje. stigle su sveže britanske i australijske jedinice u bitan železnički čvor Amijen, tako da je odbrana učvršćena. Erih Ludendorf je 25. marta 1918. obustavio operaciju Mišel. Po standardima toga vremena Nemci su bitno napredovali na frontu, ali bila je to pirova pobeda zbog velikog broja žrtava. Osim toga novodobijena teritorija nije bila od velike važnosti, jer su Amijen i Aras ostali u savezničkim rukama. Novodobijenom teritorijom bilo se teško kretati, jer se većina sastojala od izgranatirane divljine ostavljene posle bitke na Somi. Tu teritoriju je bilo teško i braniti od kontranapada. Saveznici su izgubili 250.000 vojnika (Britanci, iz Britanske imperije, Francuzi i Amerikanci). Osim toga izgubili su 1.300 komada artiljerije i 200 tenkova. Sve to moglo se nadoknaditi, bilo iz britanskih fabrika ili dolaskom američke vojske. Nemci su izgubili 239.000 vojnika, a najviše specijalnih jedinica jurišnika. Gubitak jurišnika je bio nenadoknadiv. Početno nemačko slavlje zbog uspešnog početka ofanzive pretvorio se kasnije u razočarenje, jer nisu postignuti odlučni rezultati.
Žorže[uredi | uredi izvor]
Operacijom Mišel britanske snage su dopremljene sa drugih tačaka da brane Amijen. Tako su ostavili slabo branjen veliki deo železničke pruge kroz Hazebruk i pristupe lukama Kale, Bulonj sir Mer i Denkerk. Nemački uspesi na tom delu mogli bi izazvati poraz Britanije. Napad je započeo 4. aprila 1918. artiljerijskim valcerom. Portugalci su bili brzo savladani i tu je izvršen nemački prodor, ali Britanci su pružali otpor na oba krila i ugrožavali su nemački prodor. Uprkos tim britanskim akcijama Nemci su izveli prodor i brzo su napredovali. Britanci su se bojali da bez francuskih pojačanja Nemci mogu za sedam dana da dođu do vitalno značajnih luka, koje su bile udaljene 15 mi (24 km). Ipak nemačka ofanziva je zaustavljena zbog logističkih problema i previše izloženim krilima. Kontranapadi Britanaca, Francuza, Amerikanaca, Kanađana i Australijanaca zaustavili su nemačko napredovanje. Ludendorf je obustavio operaciju Žorže 30. aprila 1918. Kao i u operaciji Mišel gubici su bili podjednaki na obe strane, oko 110.000 mrtvih ili ranjenih na svakoj strani. Ponovo su rezultati bili razočaravajući za Nemce. Hezebruk je ostao u savezničkim rukama, a nemačka krila su bila izložena. Britanci su tim operacijama napustili relativno bezvrednu teritoriju, koju su zauzeli po velikoj ceni tokom 1917. i bitki oko Ipra.
Bliher-Jork[uredi | uredi izvor]
Dok se zaustavljala operacija Žoržet planiran je novi napad na francuske položaje da bi se odvukle snage od kanala Lamanš i time se omogućilo novim nemačkim jedinicama da napreduju na severu. Strateški cilj je bio da se razdvoje britanske i francuske snage i da se pobedi pre dolaska američke vojske. Nemci su izveli napad 27. maja 1918. između Soasona i Remsa. Sektor su delomično držale četiri britanske divizije, koje su se odmarale posle prethodnih napora. U tom sektoru nije bila razvijena dubinska odbrana, najviše zahvaljujući tvrdoglavosti komandanta francuske 6. armije Denisa Dušena. Zbog toga je „vatreni valcer“ bio jako uspešan, pa se gotovo ceo saveznički front raspao. Dušen je koncentrisao svoju vojsku u prednjim rovovima, tako da nije imao rezervi, koje bi usporavale Nemce u slučaju proboja. Iako je postojao francuski i britanski otpor na krilima, nemačka vojska je napredovala do reke Marne i osvajanje Pariza je izgledalo kao realističan cilj. Američki mitraljesci i senegalski strelci su zaustavili nemačko napredovanje koda Šato-Tijeri. Ponovo su bubici bili veliki na obe strane. saveznici su imali 137.000 žrtava, a Nemci 130.000. Nemački gubici su ponovo bili iz teško nadoknadivih jurišnih divizija.
Gnajzenau[uredi | uredi izvor]
Ludendorf je tražio način da proširi operaciju Bliher-Jork zapadno. Namera je bila da povuče još više savezničkih rezervi južno i da se spoji sa nemačkim džepom kod Amijena. Francuzi su znali za takj napad od nemačkih zarobljenika. Odbrana po dubini smanjila je učinak nemačkog početnog granatiranja 9. juna 1918. Nemačko napredovanje je bilo dosta veliko, uprkos oštrom francuskom i američkom otporu. Iznenadni francuski kontranapad u Komjenju 11. juna iznenadio je Nemce i zaustavio njihovo napredovanje. Operacija Gnajzenau je obustavljena zbog toga 12. juna. Saveznici su imali 35.000 žrtava, a Nemci 30.000.
Poslednji nemački napad[uredi | uredi izvor]
U poslednjoj ofanzivi Erih Ludendorf je nameravao da povuče savezničke rezerve iz Flandrije i da prema istoku raširi džep, koji je stvoren Bliher-Jork ofanzivom. Napad istočno od Remsa odbijen je francuskom dubinskom odbranom kod Remsa. Nemačke snage jugozapadno od Remsa su uspele da pređu reku Marnu, ali Francuzi su započeli veliku ofanzivu na zapadnoj strani džepa 18. juna i time su zapretili Nemcima odsecanjem džepa. Erih Ludendorf je uspeo da zaustavi napad i evakuiše džep. Ipak inicijativa je prešla na stranu saveznika.
Strateški značaj[uredi | uredi izvor]
Prolećna ofanziva je bila serija ofanziva, kojima je Nemačka osvojila velike teritorije. Ipak nije postignut strateški cilj brze pobede, a nemačke armije su bile iscrpljene, izgubile su dosta vojnika i nalazile su se na izloženim položajima. Za šest meseci rata brojno stanje nemačke armije je palo sa 5, 1 milion vojnika na 4,2 miliona. ljudstvo je bilo iscrpljeno. Nemačka vrhovna komanda je predvidela da će biti potrebno novih 200.000 vojnika svaki mesec, ali imali su na raspolaglju samo 300.000 za celu godinu. Saveznici su bili teško pogođeni, ali nisu bili slomljeni. Slabost saveznika je bio izostanak jedinstvene vrhovne komande, pa su to popravljali pojačanjem koordinacije savezničkih armija. Osim toga novodošla američka vojska je prvi put korištena kao nezavisna formacija i pokazala se u ratu. Dolazak američke vojske ublažio je nedostatak vojnika, što je dotad bio francuski i britanski problem. Savezničke ofanziva u julu (Druga bitka na Marni ) i ofanziva u avgustu (Stodnevna ofanziva) pokazale su se uspešnim. Nemci su potisnuti na početne položaje i van toga. U to vreme Nemcima su počele nedostajati rezerve, a nemačka vrhovna komanda je savetovala vladu da se preda.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Keegan, John (1999). The First World War. Pimlico. ISBN 978-0-7126-6645-9.
- Stanley Chodorow, Mainstream of Civilization
- Martin Marix Evans (2002). 1918: The Year of Victories. Arcturus Military History Series. ISBN 978-0-572-02838-1.
- Gray, Randal (1991). Kaiserschlacht, 1918: The Final German Offensive. Osprey Campaign Series. ISBN 978-1-85532-157-1.
- Blaxland, Gregory (1968). Amiens 1918. W. H. Allen. ISBN 978-0-352-30833-7.
