Sankt Pelten
 | Ovaj članak sadrži spisak literature (štampane izvore i/ili veb-sajtove) korišćene za njegovu izradu, ali njegovi izvori nisu najjasniji zato što ima premalo izvora koji su uneti u sam tekst. Molimo vas da poboljšate ovaj članak tako što ćete dodati još izvora u sam tekst (inlajn referenci). |
| Sankt Pelten Sankt Pölten | |
|---|---|
 Pogled na grad | |
 Zastava
 | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Austrija |
| Savezna država | Donja Austrija |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2006. | 51.068 |
| — gustina | 470,76 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 48° 12′ 04″ S; 15° 37′ 13″ I / 48.200997° S; 15.620186° I |
| Vremenska zona | UTC+1, leti UTC+2 |
| Aps. visina | 267 m |
| Površina | 108,48 km2 |
  Sankt Pelten Sankt Pelten na karti Austrije | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Matijas Stadler |
| Veb-sajt | |
| www.st-poelten.gv.at | |
Sankt Pelten (nem. Sankt Pölten) je važan grad u Austriji, smešten u središnjem delu države. Sankt Pelten je upravno, privredno i kulturno središte pokrajine Donje Austrije, gde čini zaseban gradski okrug.
Poreklo naziva[uredi | uredi izvor]
Naziv Sankt Pelten vodi poreklo od imena svetitelja, sv. Ipolita. Postepenom promenom ovog imena došlo se do današnjeg naziva grada.
Prirodne odlike[uredi | uredi izvor]
Sankt Pelten se nalazi u središnjem delu Austrije. Prestonica Beč udaljena je oko 65 km istočno od grada.
Reljef: Sankt Pelten se smestio u severnoj podgorini Alpa, na reci Trejsen. Reka Dunav protiče 30 km severno.
Klima: Klima u gradu je umereno kontinetalna sa malim uticajem planinske klime zbog blizine Alpa.
Vode: Kroz grad protiče reka Trejsen, koja na ovom mestu izlazi iz alpskih dolina i ulazi u Podunavsku nizinu.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Već u neolitu nastaju prva naselja na mestu današnjeg Sankt Peltena. U rimsko doba postoji grad Aelija Ketijum (lat. Aelia Cetium) koji se broji u glavna naselja rimske provincije Norik. Sa propadanjem rimskog carstva i Aelija Ketijum gubi svoje značenje i dalje se ne nalazi u pisanim izvorima. Tek 799. godine pominje se naselje Trajsma.
Oko 771. godine osnovan je benediktinski manastir posvećen Svetom Ipolitu, po kojim je kasnije i naselje dobilo ime. 1050. godine naselje dobija pravo trgovišta, oko 1159. godine i pravo grada. U 13. veku grad se širi i dobija bedeme. Ugarski kralj Matija Korvin zauzima grad koji mu služi kao jedno od glavnih uporišta za svoju kratku vladavinu nad Austrijom. Nakon što su Habzburgovci obnovili svoju vladavinu u Austriji, Sankt Peltenu se novo daju gradska prava pri čemu dobija veće povlastice.
U doba ratova sa Osmanlijama gradski bedemi Sankt Peltena uspešno odbijaju turske napade 1529. godine i 1683. godine. Posle 1560. godine, sa reformacijom, glavni deo stanovnika postaje protestantske veroispovesti. Posle 1573. godine sledi protivreformacija i rimokatolička obnova završena je oko 1623. godine. U 17. i 18. veku grad doživljava barokni procvat i dobija svoj istorijski izgled. Napoleon zauzima 1805. godine. Sankt Pelten i francuski vojnici ostaju u gradu sledeće tri godine.
Sa gradnjom zapadne železnice (Westbahn) 1858. godine. Sankt Pelten polako se razvijao u industrijski grad. Posle 1903. godine nastaju prva velika preduzeća. Grad postaje veći i 1922. godine postaje tzv. statutarni grad, tj. sa zasebnim gradskim pravom. U Drugom svetskom ratu skoro polovina grada bila je uništena. Obnova grada završena je 1955. g. 1972. godine Sankt Pelten je prešao granicu od 50.000 stanovnika.
Sankt Pelten kao glavni grad Donje Austrije[uredi | uredi izvor]
Prvobitnu Austriju u ranom srednjem veku činile su pokrajine Donja i Gornja Austrija. Kako su Habzburgovci širili svoju vlast, stara Austrija deli se u 15. veku u dve pokrajine, u doba monarhije krunska vojvodstva. Dok je Gornja Austrija još od samog početka u Lincu imala svoj glavni grad, Donja Austrija imala je svoj administrativni centar dalje u Beču. Time je Beč za vreme austrijske monarhije bio jednako glavni grad carstva i Donje Austrije. Posle pada monarhije, u Republici Austriji, odlučeno je 1922. godine da Donja Austrija i Beč postanu zasebne pokrajine. U Beču je ostalo upravno sedište pokrajine Donje Austrije, pa je Beč je bio glavni grad države i zasebna pokrajina i glavni grad okolne pokrajine.
1986. godine pokrajinska vlada Donje Austrije donela je odluku da uspostavi glavni grad na području svoje pokrajine. Organizovan je referendum za budući glavni grad i za izbor su se takmičili veći gradovi gradovi pokrajine: Krems, Baden, Tuln, Viner Nojštat i Sankt Pelten. Sa 45% Sankt Pelten je dobio najviše glasova i tako postao novi glavni grad Donje Austrije. Iseljivanje svih upravnih ustanova iz Beča završeno je 1997. g.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
| 1981. | 1991. | 2001. | 2011. |
|---|---|---|---|
| 50.419 | 50.026 | 49.121 | 51.955 |
Po proceni iz 2016. u gradu je živelo 54213 stanovnika.[1] Pre jednog veka grad je imao 20.000 stanovnika. U prvoj polovini 20. veka grad je brzo rastao tako da je do 70ih godina dosegao današnju cifru. Poslednjih decenija grad demografski stagnira, ali su se tokom ovog vremena razvila predgrađa.
Gradske znamenitosti[uredi | uredi izvor]
Sankt Pelten je danas najpoznatiji kao sedište pokrajinske uprave i njenih ustanova. Grad ima i razvijene obrazovne ustanove - Univezitet primenjenih nauka i Univerzitet dizajna.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Gradska većnica -
Sedište pokrajinske uprave -
Toranj Klangturm, novi simbol grada -
Detalj iz gradskog jezgra
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
