Stajićevo
Stajićevo | |
|---|---|
 | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Srednjobanatski |
| Grad | Zrenjanin |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  1941 |
| — gustina | 97/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 17′ 23″ S; 20° 27′ 14″ I / 45.289666° S; 20.454° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 76 m |
| Površina | 20,6 km2 |
.svg)  Stajićevo Stajićevo na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 23204 |
| Pozivni broj | 023 |
| Registarska oznaka | ZR |
Stajićevo je naselje grada Zrenjanina u Srednjobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 1711 stanovnika.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Stajićevo se nalazi na lesnoj terasi između Potiske aluvijalne ravni na zapadu i Tamiškog platoa na istoku, na 12 km magistralnog puta Zrenjanin - Beograd uz levu obalu Begeja.
Agrarna reforma (1918—1941) imala je za cilj da se izmeniti vlasnička struktura zemljišta i ispuni obećanje Kralja Petra Karađorđevića dato dobrovoljcima na Krfu, da će ih sve nagraditi određenom površinom obradive zemlje.[1] Oduzeta zemlja od vlastele u V. Bečkerečkoj županiji deljena je srpskim dobrovoljcima iz Bosne, Like, Dalmacije, Srbije, Vojvodine i drugih krajeva. Srpski živalj iz ovih krajeva, bivši kmetovi, sluge i bezemljaši mogli su dobiti određenu površinu zemlje u zakup. Njihova nesreća bila je u tome što nisu imali novca da plate zakupninu niti su imali osnovna sredstva za rad u poljoprivredi.
Videvši kako mu se parohijani, inače vredni ljudi, muče i teško žive, paroh srpsko-elemirski Sava Stajić je pokrenuo neobičnu akciju da se izvrši kolonizacija srpske sirotinje iz sela V. Bečkerečke županije na rudinama Rarovac, Gornja i Donja Petra i Pavlovo koje je bilo u posedu Altruističke banke iz Beča. Rođen u Srpskoj Neuzini 1881. godine, pa postao Bečkerečan, gde je i maturirao gimnaziju 1899. godine, Sava Stajić je bio vrlo uman i poštovan među velikodostojnicima novonastale države. Učio je godinu dana Pravne nauke u Gracu, pa apsolvirao je bogosloviju u Sremskim Karlovcima 1904. godine. Rukopoložen je 1904. godine u Temišvaru i primio kao kapelan parohiju u Elemiru.[2] Bio je član Velikog duhovnog suda Pećke patrijaršije i eparhijske konzistorije u V. Kikindi. Lični prijatelj je episkopa Temišvarskog dr. Georgija Letića i dr. Dušana Grgina, narodnog poslanika Torontalske županije, a tadašnjeg načelnika u ministarstvu za agrarnu reformu. Obojica su mu dali blagoslov i odobrenje da započne kolonizaciju srpske sirotinje iz Elemira, Aradca, Farkaždina, Ečke, Taraša, Kumana, Botoša i Orlovata. Dana 1.10.1920. godine primivši svoje kolonističke kompetencije, kolonisti su počeli obradu ove zemlje. Svi kolonisti su bez izuzetka dobili 8 kj. i 1100 kv. hvati kvalitetne oranice. Broj kolonista se do 1922. g. popeo na 231. porodicu. Iste godine izvršena je eksproprijacija zemljišta za izgradnju naselja.
Selo[uredi | uredi izvor]
Selo je projektovano i izgrađeno kvadratnog oblika odnosno 1x1 km, sa pet ulica pravca istok-zapad i jednom poprečnom koja deli selo na polovinu pravca sever-jug. Sve ulice se seku pod pravim uglom i izmedju sebe čine osam istovetnih kvartova a svaki kvart ima 30 istovetnih kućnih placeva veličine 100 x 26 metara. Dodela placeva za izgradnju kuća kao i dozvola za početak izgradnje izvršena je 26.7.1922. godine. Zahvaljujući povoljnim državnim kreditima kao i kreditima građevinskih preduzeća i trgovina u V. Bečkereku i Titelu, dobro organizovanoj Agrarnoj zajednici kao i sprezi i međusobnoj pomoći, do 1925. g. izgrađeno je oko 200 kuća u kojima je živelo oko 1000 stanovnika srpske nacionalnosti, pravoslavne veroispovesti. Selo je tada dobilo naziv Stajićevo, po svome osnivaču g-dinu Savi Stajiću.
Škola[uredi | uredi izvor]
Prva zajednička briga svih kolonista bila je izgradnja škole, koja je započeta već 1923. g. Zgrada od jedne školske dvorane i učiteljskog stana završena je i osveštana 5.10.1924. godine. Opština Orlovat je 1923. priložila 3500 dinara za gradnju škole, koju će pohađati deca iz šest orlovatskih porodica, koje su se tu naselile. Škola je bila četvororazredna i imala je 84 učenika. Jedan od prvih učitelja bio je pripravnik Kuzman Mihajlović. Deset godina kasnije 1934. g. gradi se nova škola sa dve učionice, školskom dvoranom i zbornicom za učitelje, iz sredstava Ministarstva poljoprivrede i Banske uprave Dunavske banovine. U kontinuitetu ta škola je pretrpela do danas velike dogradnje i adaptacije. Početkom 1960. počinje izgradnja još dve učionice pa školske 1962/63. g. škola radi kao osmogodišnja. Izgradnjom 4 prostorije za kabinetsku nastavu i terena za male sportove 1990. g. kao i 75 m2 pomoćnih prostorija u 2000. g. škola poprima današnji izgled. Uz školu je izgrađena zgrada za predškolski uzrast dece i kotlarnica. Školu je 2000. g. pohadjalo 220 učenika i 30 predškolaca. Uz najbolju opremljenost kabinetskih učila i izgradnju sale za fizičko vaspitanje, mogla bi se svrstati u red savremenih, konfornih škola.
Crkva[uredi | uredi izvor]
Druga zajednička briga kolonista bila je izgradnja pravoslavnog hrama. Prilozima meštana u novcu i radu, izgradnja crkve od nabijene zemlje započeta je 24.08.1926. g. Završetak radova i osveštavanje hrama obavljeno je 3.11.1926. g. Crkva je posvećena uspenju Presvete Bogorodice (Velika Gospojina ), 28. avgusta što je ujedno i Hramova i seoska slava. Njegovo prevosveštenstvo. dr. Georgije Letić episkop temišvarski dolazi po drugi put na koloniju 1.12.1934. g. i tom prilikom osveštava novo izgrađenu školu, i polaže kamen temeljac za novu crkvu. Gradnja crkve u kasnovizantijskom stilu bila je prava retkost u Banatu, i trajala je dve godine. U susednom mestu Orlovatu, se nekoliko godina ranije gradila se takođe nova crkva, za koju je nov ikonostas igradio naš poznati slikar Orlovaćanin Uroš Predić. Deo starog ikonostasa rad bečkerečkog ikonopisca Dimitrija Popovića iz 1772. godine, skinut posle rušenja stare crkve, propadao je u vlažnim prostorijama.[3] Orlovaćani koji su deo ikonostasa na predlog Uroša Predića, već ustupili beogradskom umetničkom udruženju "Cvijeta Zuzorić" za izložbu, ostatak su namenili Stajićevu, za novu crkvu. Rešila je Crkvena opština Orlovat 12 januara 1928. sa zadovoljstvom da se Stajićevu "da onoliko ikona koliko im treba". Ispostavilo se da je poklon činilo 25 ikona sa ikonostasa, i jedna celivajuća - "Blagovesti", sa još nekim sakralnim predmetima. Crkveni skupštinari iz Stajićeva su se 19. oktobra pismeno zahvalili na daru. Crkva je završena i osvećena na dan hramove i seoske slave 28. avgusta 1936. g. Svojom duhovnošću i toplinom ali i stilom i monumentalnošću, ona je ponos meštana koja ni slučajnog prolaznika ne ostavlja ravnodušnim. U selu postoje nazareni, adventisti, katolici ali oni svi ne prelaze 1% od ukupnog broja stanovnika.[4]
Ličnosti[uredi | uredi izvor]
U koloniji Stajićevu je živeo Svetozar Marković Toza revolucionar, komunista, pisac. Toza je delovao među omladinom u okolini propagirajući komunističke ideje. Godine 1932. reklamirana je njegova knjiga "U našim rukama je budućnost naša" štampana u Velikom Bečkereku.[5]
Demografija[uredi | uredi izvor]
U naselju Stajićevo živi 1599 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,8 godina (37,6 kod muškaraca i 40,0 kod žena). U naselju ima 627 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,19.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 4 | 5 | ||
| 80+ | 5 | 17 | ||
| 75—79 | 18 | 28 | ||
| 70—74 | 41 | 48 | ||
| 65—69 | 52 | 63 | ||
| 60—64 | 56 | 62 | ||
| 55—59 | 52 | 55 | ||
| 50—54 | 78 | 87 | ||
| 45—49 | 83 | 87 | ||
| 40—44 | 61 | 58 | ||
| 35—39 | 86 | 72 | ||
| 30—34 | 72 | 62 | ||
| 25—29 | 78 | 73 | ||
| 20—24 | 72 | 67 | ||
| 15—19 | 60 | 62 | ||
| 10—14 | 56 | 62 | ||
| 5—9 | 67 | 45 | ||
| 0—4 | 50 | 55 | ||
| Prosek : | 37,6 | 40,0 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 818 | 214 | 542 | 39 | 23 | 0 |
| Ženski | 846 | 139 | 539 | 148 | 19 | 1 |
| UKUPNO | 1.664 | 353 | 1.081 | 187 | 42 | 1 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 450 | 117 | 10 | 1 | 147 |
| Ženski | 248 | 65 | 5 | 1 | 60 |
| UKUPNO | 698 | 182 | 15 | 2 | 207 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 6 | 44 | 34 | 12 | 33 |
| Ženski | 0 | 2 | 56 | 6 | 3 |
| UKUPNO | 6 | 46 | 90 | 18 | 36 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 5 | 18 | 7 | 6 |
| Ženski | 2 | 1 | 7 | 14 | 24 |
| UKUPNO | 2 | 6 | 25 | 21 | 30 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 5 | 0 | 0 | 5 | |
| Ženski | 2 | 0 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 7 | 0 | 0 | 5 | |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Jugoslavija, posle Prvog svetskog rata)., Pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna parohija mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ "Orao" prve orlovatske novine, Orlovat 1998.
- ^ Enciklopedija Banata „Banatera“ (2006)
- ^ "Pravda", Beograd 6. oktobar 1932.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
