Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Bijelom Polju

Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Crkva Svetog Petra.

Crkva Svetih apostola Petra i Pavla

Crkva Svetog apostola Petra, podužni presjek

Crkva Svetog apostola Petra je crkva u Bijelom Polju u Crnoj Gori koju je sagradio humski knez Miroslav, brat Stefana Nemanje. Natpis na kamenoj ploči iznad vrata kojim je označen ktitor, ne sadrži datum podizanja, a pretpostavlja se da je sazidana 1190. godine. Za vrijeme nereda u Humu, 1252. godine, iz Bogorodičinog manastira u Stonu je u crkvu Svetog apostola Petra na Limu preseljeno sjedište Humske eparhije.

Za ovu crkvu je napisano čuveno Miroslavljevo jevanđelje, najstarija sačuvana ćirilična knjiga kod Južnih Slovena.

Izgled

Ova se crkva uvršćuje u složene raške sakralne cjeline. Romanskih je oblika, u kojima se reprodukuje vizantijska krstoobrazna šema. Crkva je jednobrodna, sa kupolom. Zasvođena je građevina, sa romanskim portalom na zapadnoj strani, na kome se nalazi pomenuti kameni natpis. Apsida je na istočnoj strani crkve pravougaona (ovaj oblik je rasprostranjen u dalmatinskim preromanskim i ranoromanskim crkvama) a iznutra i spolja zasvođena je polukalotom koja se na uglovima apside oslanja na trompe. Istočni i zapadni traveji su zasvođeni. Za gradnju zidova u vodoravnim je redovima korišten tvrd plavičasti pritesani kamen. Krov je trobrodan po dužini, a iznad svodova zapadnog i istočnog trveja sagrađeni su mali zidovi, koji pridržavaju srednji brod građevine. Dvoslivno pokriven transept (obrazovan od poprečnog svoda, koji nosi kupolicu) na sredini presjeca trobrodan krov. Četvrtasta kupolica uobičajen je oblik na kupolnim crkvicama na dubrovačkom području. Na zapadu su dvije tipično raške konstrukcije: simetrične kule sa narteksom između njih.

Prepravke

Ova je crkva više puta prepravljana. Utvrđeno je nekoliko faza dograđivanja i pregrađivanja objekta. U vrijeme kralja Uroša, prilikom preseljenja episkopskog sjedišta iz Huma, uz zapadnu stranu crkve su naknadno izrađene dvije visoke kule zvonici i zasvođen narteks između njih. Iznad svoda je postojala prostorija u koju se ulazilo iz kula. Prostorije - paraklisi uz sjevernu i južnu stranu zapadnog dijela crkve, dograđene su u vrijeme kralja Milutina, i episkopa Danila, u periodi od 1317 – 1321. godine.

Od strane Turaka portal sa natpisom je bio premješten u dograđenu prostoriju na sjevernoj strani, a crkva pretvorena u džamiju. Osvećenje crkve je najavljeno za Petrovdan 1923. Danas je ovoj crkvi djelimično vraćen prvobitni izgled.

U neposrednoj blizini crkve pronađeno je pravoslavno groblje iz srednjeg vijeka.

Galerija

• 
  Ikonostas
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
  Ktitorski natpis nad nekadašnjim ulazom u crkvu, a izgradnjom zvonika, danas je to natpis iznad ulazih vrata u naos. U tekstu se pominje rab (sluga) Božiji Stjepan Miroslav i ova crkva.
• 
  Ostaci živopisa u priprati
• 
  Ostaci živopisa u priprati
• 
  Ostaci živopisa u priprati
• 

Literatura

• Blagojević, Miloš (2009). Zahumsko-hercegovačka episkopija i mitropolija od osnivanja do kraja XIX veka. Beograd: Svet knjige. 
• Bogdanović, Dimitrije (1981). „Preobražaj srpske crkve”. Istorija srpskog naroda. knj. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 315—327. 
• Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Beograd: Evro. 
• Aleksandar Deroko: Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjovjekovnoj Srbiji, Beograd, 1962, sl. 29 (za tačan tekst natpisa)
• I. Zdravković: Rezultati arhitektonskih ispitivanja na Crkvi svetog apostola Petra u Bijelom Polju, „Starine Crne Gore“, I, Cetinje 1963, 83.
• Ivanović, Radomir (1960). „Srednjovekovni baštinski posedi Humskog eparhijskog vlastelinstva”. Istorijski časopis (9-10: 1959): 79—95. 
• Janković, Marija (1985). Episkopije i mitropolije Srpske crkve u srednjem veku. Beograd: Istorijski institut SANU. 
• Ljubinković, Radivoje (1959). „Humsko eparhisko vlastelinstvo i crkva Svetoga Petra u Bijelom Polju” (PDF). Starinar. 9-10 (1958-1959): 97—124. 
• Popović, Svetlana (2002). „The Serbian Episcopal sees in the thirteenth century” (PDF). Starinar. 51 (2001): 171—184. 
• Ruvarac, Ilarion (1901). O humskim episkopima i hercegovačkim mitropolitima do godine 1766. Mostar: Paher i Kisić. 
• Slijepčević, Đoko M. (1939). „Humsko-hercegovačka eparhija i episkopi (mitropoliti) od 1219 do kraja XIX veka” (PDF). Bogoslovlje. 14 (3-4): 239—294. 
• Slijepčević, Đoko M. (1962). Istorija Srpske pravoslavne crkve. 1. Minhen: Iskra. 

Spoljašnje veze

• O ktitorskom natpisu kneza Miroslava u crkvi Svetog Petra na Limu (Miodrag Marković, Univerzitet u Beogradu, Filozofski fakultet)
• Crkva Svetog Petra u Bijelom Polju - Arheologija I (Polimski muzej - Berane)
• Sveti Petar u Bijelom Polju - Arheologija II (Polimski muzej - Berane)
• Zabrujala zvona na crkvi Svetih apostola u Bijelom Polju (SPC, 6. decembar 2011) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. septembar 2015)