Java

Za programski jezik pogledajte članak Java (programski jezik), a za ostala značenja pogledajte članak Java (višeznačna odrednica).

Java

Java

Država	Indonezija
Najveći grad	Džakarta
Površina	126.700 km²
Stanovništvo	145.000.000 (2015)
Gustina naseljenosti	979 st./km²
Najviša tačka	Semeru (3.676 metara)
Vremenska zona	SAST (UTC+8)
Geografske koordinate	07° 30' JGŠ 111° 15' IGD

Java (Java, Jawa) je jedno od četiri glavna ostrva Indonezije (pored Sumatre, Bornea i Sulavesija), a sva četiri zajedno čine Velika Sundska ostrva. Na ostrvu Java, nalazi se glavni grad Indonezije Džakarta i drugi veći gradovi kao Jogjakarta , Bandung i Surabaja . Ostrvo ima populaciju od 140 miliona stanovnika i najmnogoljudnije je ostrvo na svetu, poređenja radi skoro kao cela populacija Rusije i više od Japana i kao četiri Kanade i šest Australija.

Geografija

Centar Džakarte

Java se nalazi u Indijskom okeanu, južno od Bornea, a istočno od Sumatre. Ostrvo ima 126.650 km² a s malim okolnim ostrvima i ostrvom Madura površina mu je 132.107 km²

Java ima oko 127 miliona stanovnika (stanje 2004. godine), više od bilo kojeg drugog ostrva na svetu. Sa gotovo 1.000 stanovnika po kvadratnom kilometru, Java je jedno od najgušće naseljenih područja na svetu. Na Javi se nalazi glavni grad Indonezije, Džakarta. To je grad s više od deset miliona stanovnika koji se i dalje širi prema susednim gradovima Bogor, Tangerang i Bekasi, tako da su mu stanovnici skovali od početnih slogova novo ime, „Džabotabek“, koje sve učestalije koristi.

Ostrvo je izuzetno plodno. Na zapadnom delu su još samo male površine pokrivene džunglom, na obalama su tropske plaže sa belim peskom, palmama i svetloplavim morem, a prema istoku postaje sve suvlje. Sve slobodne površine su kultivisane i uzgaja se čitav niz poljoprivrednih kultura. No, prevladava uzgoj pirinča.

Priroda je na Javi vrlo raznolika. Od džungle, preko savana i močvara s mangrovima do niza vulkana od kojih su neki još aktivni i kraterskih jezera. Brojni hramovi dokaz su vrlo raznolike kulturne istorije iz pret kolonijalnog vremena. Najznačajniji su budistički hram u Borobuduru i hinduistički u Prambananu.

Java je administrativno podeljena na četiri provincije: Banten, Zapadna Java, Centralna Java i Istočna Java. Pored toga, Džakarta je izdvojena i pod direktnom je upravom centralne vlasti, a Jogjakarta je autonomna kneževina.

Pored Džakarte koja ima oko 11 miliona stanovnika, na Javi postoje još tri milionska grada. To su Surabaja sa oko 2,5 miliona, Bandung oko 1,7 miliona i Semarang oko 1,3 miliona.

Geologija

Vulkan Bromo

Java se, zajedno sa susednim sjeverozapadno smeštenim većim ostrvom Sumatrom i nizom manjih ostrva istočno od Jave nalazi uz rub jarka Sunda koji je deo subdukcijske zone severnog dela australijske tektonske ploče. To područje će - s gledišta zemljine istorije - relativno brzo nestati sa zemljine površine.

Java, koja je gotovo u celini vulkanskog porekla, je deo tzv. pacifičkog vatrenog prstena koji se nalazi uz rub čitavog Pacifika. Na ostrvu se nalazi 38 delimično ugašenih a delimično aktivnih vulkana. Broj aktivnih vulkana u Indoneziji je oko 130.

Među najpoznatije vulkane na Javi spadaju Bormo (2.329 m) i Merapi (oko 2.985 m). Merapi se smatra jednim od najopasnijih vulkana na svetu.

Pored vulkanizma, temeljom geoloških datosti često dolazi do zemljotresa. Poslednji težak zemljotres dogodio se 27. maja 2006. Centar se nalazio oko 25 km jugozapadno od Džakarte u dubini od oko 10 km. Glavni zemljotres, nakon kojeg je sledilo još oko 1.000 manjih, prema podacima OUN-a od 5. juna 2006. poginulo je oko 5.800 a ranjeno je oko 57.800. Uništeno je ili teško oštećeno više od 130.000 kuća, a do 650.000 ljudi je ostalo bez krova nad glavom. Vulkan Merapi koji je u blizini najteže pogođenog grada Bantul, je nedeljama prije zemljotresa pojačao svoju aktivnost, a kratko nakon prvog zemljotresa izbacio je oblak plinova i pepela visok 3,5 km. U danima nakon potresa, vulkan je najmanje udvostručio svoju aktivnost.

Istorija

Praistorijsko doba

Dokaz da je Java bila naseljena još u praistorijskom razdoblju je javanski čovek, podvrsta Homo erectusa, koga je još 1891. našao holandski antropolog Ežen Diboa u provinciji Java Timur.

Pretkolonijalno razdoblje

Borobudur, budistički hram

U prvom milenijumu posle Hrista na Javi su se učvrstili budizam i hinduizam i stopili se s od ranije postojećim verovanjima tamošnjeg stanovništva. Oblikovalo se više kraljevina, od kojih su neka bila vrlo snažna. Tako je u nekom dužem razdoblju, od polovine 14. veka pa sve do početka 16. veka kraljevina Majapahit proširila svoj uticaj na celu Javu, Sumatru, Borneo, veći dio malajskog poluostrva pa sve do Timora i današnjih Filipina. Glavni grad je bio u istočnoj Javi, u okolini današnjeg grada Surabaja.

Java je imala velike koristi od kontrolisanja važnih morskih puteva prema Kini, no kulturni uticaj su imale prije svega zasade koje su došle iz Indije. Slični procesi odvijali su se i na susednoj Sumatri.

Početkom 15. veka iz indijske pokrajine Gudžarat na ostrvo dolaze muslimanski trgovci, i počinje islamizacija.

Razdoblje kolonijalizma

Prve trgovinske veze su 1597. uspostavili Portugalci, ali su ih uskoro istisnuli Holanđani koji su stigli na ostrvo 1594. Polovinom 1619. Holanđani osvajaju Džakartu i pod imenom Batavia pretvaraju ju u centar svog kolonijalnog carstva u Aziji. Na Javi se Holanđani u početku zadovoljavaju samo vladavinom tim gradom. U svojim međusobnim razmiricama, neki javanski vladari su prihvatili pomoć tehnološki nadmoćnijih Holanđana, ali su za uzvrat morali dozvoliti djelovanje Holandskoj istočnoindijskoj kompaniji. Tako je Kompanija tokom 17. veka preuzela kontrolu nad celim ostrvom. Java se nalazila na čvorištu azijskih morskih puteva, što je omogućilo Holanđanima kontrolu trgovine izvan Indije kojom su dominirali Englezi.

Istovremeno sa utvrđivanjem kolonijalne vlasti, na Javi se širi islam. Domaće stanovništvo ga je doživelo kao protivtežu evropskoj kulturi kolonizatora, što je pomoglo njegovom popularizovanju. S druge strane, Holanđani se nisu preterano trudili da hristijaniziraju Javance.

Holanđani su kao porezne izvršitelje zapošljavali Kineze, što ih je učinilo vrlo omraženim kod domaćeg stanovništva. Napetosti su rasle i između kolonijalne vlasti i Kineza, jer su vlasti doživljavale nekontrolisano useljavanje Kineza kao opasnost za svoju vlast. Rezultat takvih odnosa je bio pogrom hiljade Kineza koji se 1740. dogodio u Bataviji.

Početkom 19. veka Holandska država preuzima direktnu kontrolu nad kolonijom bez posredovanja svoje Istočnoindijske kompanije, i u saradnji sa mesnim plemstvom pojačava gospodarsko zloupotrebljavanje domaćeg stanovništva.

1825.-1830. dolazi do narodnog ustanka protiv Holanđana zbog uvođenja novih davanja koju je trebalo da domaći stanovnici plaćaju na žetvu pirinča. Borbe su životom platili više od 200.000 Javanaca i oko 8.000 Evropljana.

1830. kolonijalna vlast umesto najma, određuje seljacima obavezu, da 1/5 svoje zemlje stave na raspolaganje vlastima i da na tom delu uzgajaju ono što im vlast propiše. Uz to, bili su obvezni 66 dana godišnje raditi za račun vlasti. U praksi, ova je obaveza seljaka prema vlasti često značajno nadilazila zvanično propisanu obavezu. Proizvodi su kasnije prevoženi u Evropi i tamo prodavani uz vrlo visok profit.

Jezik

Pored službenog indonezijskog jezika, u središnjem i istočnom delu Jave govori se javanski jezik. Na zapadnom delu Jave prevladava sundski.

Religija

Kao na Sumatri (90%), i na Javi su muslimani ogromna većina. Tokom 15. i 16. veka Java je islamizovana, tako da danas čine 91% Javanaca.

Oko 1815. Holanđani šalju po prvi put misionare na Javu. Kao posledica tih napora, mnogi Kinezi prelaze na hrišćanstvo, a uz njih i mali deo Javanaca koji u međuvremenu nisu prešli na islam.

Na jugu centralnog dela Jave postoji nekoliko hrišćanskih zajednica, koji su većinom pripadnici kineske manjine.

I na Javi postoje konflikti između muslimana i hrišćanske manjine.58% javanskih muslimana izjašnjava se abanganima, što znači da šeriju razumiju simbolično-mistično, a ne kao neposredno važeći zakon!

Literatura

• Taylor, Jean Gelman (2003). Indonesia: Peoples and Histories. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 978-0-300-10518-6. 
• Cribb, Robert (2000). Historical Atlas of Indonesia. London and Honolulu: RoutledgeCurzon Press, University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-2111-1. 
• Abuza, Zachary (2007). Political Islam and Violence in Indonesia. London; New York: Routledge. ISBN 978-0-415-39401-7. 
• Acri, Andrea; Creese, Helen; Griffiths, Arlo, ur. (2011). From Lanka Eastwards: The Ramayaṇa in the Literature and Visual Arts of Indonesia. Leiden: KITLV Press. 
• Aritonang, Jan Sihar; Steenbrink, Karel, ur. (2008). A History of Christianity in Indonesia. Leiden; Boston: BRILL. ISBN 978-90-04-17026-1. 
• Atjeh, Aboebakar (1977). Aliran Syiah di Nusantara (na jeziku: indonežanski). Jakarta: Islamic Research Institute. 
• Azra, Azyumardi (2006). Islam in the Indonesian World: An Account of Institutional Formation. Bandung: Mizan Pustaka. ISBN 978-979-433-430-0. 
• Bakker, Frederik Lambertus (1993). The Struggle of the Hindu Balinese Intellectuals: Developments in Modern Hindu Thinking in Independent Indonesia. Amsterdam: VU University Press. ISBN 978-9053832219. 
• Baskara, Benny (2017). „Islamic Puritanism Movements in Indonesia as Transnational Movements”. DINIKA: Academic Journal of Islamic Studies. 2 (1): 1. ISSN 2503-4219. doi:10.22515/dinika.v2i1.103. 
• Beatty, Andrew (1999). Varieties of Javanese Religion: An Anthropological Account. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-62444-2. 
• Belo, Jane (1960). Trance in Bali. New York: Columbia University Press. 
• Benda, Harry J.; Castles, Lance (1969). „The Samin Movement”. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde. 125 (2): 207—40. ISSN 2213-4379. doi:10.1163/22134379-90002844. 
• Bertrand, Jaques (2004). Nationalism and Ethnic Conflict in Indonesia. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52441-4. OCLC 237830260. 
• Boelaars, Huub J. W. M. (1991). Indonesianisasi, Het omvormingsproces van de katholieke kerk in Indonesië tot de Indonesische katholieke kerk (na jeziku: holandski). J.H. Kok. ISBN 978-9024268023. 
• Brown, Iem (1987). „Contemporary Indonesian Buddhism and Monotheism”. Journal of Southeast Asian Studies. 18 (1): 108—17. doi:10.1017/S0022463400001284. 
•  ———  (1990). „Agama Buddha Maitreya: A Modern Buddhist Sect in Indonesia”. Southeast Asian Anthropology (9). 
• Budiman, Michaela (2013). Contemporary Funeral Rituals of Sa'dan Toraja: From Aluk Todolo to "New" Religions. Prague: Charles University in Prague. ISBN 978-80-246-2228-6. 
• Buehler, Michael (2016). The Politics of Shari'a Law: Islamist Activist and the State in Democratizing Indonesia. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-13022-7. 
• Burhani, Ahmad Najib (2014). „The Ahmadiyya and the Study of Comparative Religion in Indonesia: Controversies and Influences” (PDF). Islam and Christian-Muslim Relations. 25 (2): 141—58. doi:10.1080/09596410.2013.864191. Arhivirano iz originala (PDF) 12. 06. 2021. g. Pristupljeno 03. 06. 2020. 
• Burhanudin, Jajat; Dijk, Kees van, ur. (2013). Islam in Indonesia. Contrasting Images and Interpretations. Amsterdam: Amsterdam University Press. 
• Chambert-Loir, Henri (april 2015). „Confucius Crosses the South Seas”. Indonesia. Southeast Asia Program Publications at Cornell University. 99 (99): 67—107. ISSN 2164-8654. doi:10.5728/indonesia.99.0067. 
• Cheu, Hock Tong (1999). Chinese Beliefs and Practices in Southeast Asia: Studies on the Chinese Religion in Malaysia, Singapore and Indonesia. Singapore: Pelanduk Publications. ISBN 978-9679784527. 
• Cooley, Frank L. (1968). Indonesia: Church and Society. New York: Friendship Press. ISBN 978-0-377-18021-5. 
• Crouch, Melissa (2013). Law and Religion in Indonesia: Conflict and the Courts in West Java. London: Routledge. ISBN 978-0-415-83594-7. 

Spoljašnje veze

• Padmo, Soegijanto (2000). Java and The Making of The Nation. Humaniora Journal , Gadjah Mada University.