Bagrdan

Bagrdan
Bagrdan;
	Velika Morava kod Bagrdana
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Pomoravski
Grad	Jagodina
Stanovništvo
— 2022.	645
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 04′ 02″ S; 21° 10′ 28″ I / 44.067166° S; 21.174333° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
	Bagrdan Bagrdan na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	35204
Pozivni broj	035
Registarska oznaka	JA

Bagrdan je naseljeno mesto grada Jagodine u Pomoravskom okrugu. Od 1841. do pedesetih godina dvadesetog veka bilo je varošica i opštinski centar. Prema popisu iz 2022. ima 645 stanovnika (prema popisu iz 2011. bilo je 809 stanovnika).^[1] Smešteno je na levoj obali Velike Morave, na severnom završetku Bagrdanskog tesnaca, a na donjem toku reke Osaonice koja se u ataru Bagrdana uliva u Veliku Moravu.

Ovde se nalazi Železnička stanica Bagrdan.

Naziv i istorija

Reka Osaonica deli ovo naselje na dva dela, koja predstavljaju nekadašnja odvojena sela: Koprivnicu, u jagodinskoj nahiji (srpskog sela prvi put pomenutog 1381. godini u povelji kneza Lazara manastiru Ravanici) i Devi Bagrdan (Kamilje pojilo), tursku palanku u kragujevačkoj nahiji, koju prvi put pominje putopisac Jerotije Račanin 1704. godine. Granica ova dva naselja i granica dveju nahija bila je upravo reka Osaonica koja danas protiče sredinom naselja. Na karti Ugarske, Mappa geographica novissima Regni Hungariae, Ignacia Milera, Bagrdan je predstavljen kao Devi Bagrdan.^[2] Opština bagrdanska sastojala se 1839. iz sela Bagrdan i Lovci a na čelu se nalazio kmet Dimitrije Ivanović sa pomoćnicima Milojem Gruićem i Dankom Patkovićem.^[3]

Varošica Bagrdan i selo Koprivnica se 1881. godine spajaju u jedno naselje pod imenom Bagrdan, ali su tragovi nekadašnjih različitosti ostali i danas uočljivi. Koprivnica je zadržala svoje ime, svoje groblje, svoja seoska slavlja i praznike, a Bagrdan svoja. Bagrdan je postao varošica u srezu beličkom okruga moravskog, ukazom od 22. februara 1892. godine.^[4] Opština bagrdanska je po popisu iz 1931. godine imala 1888 stanovnika, dok je sama varošica Bagrdan imala 261 stanovnika.^[5]

U Bagrdanu je 9. januara 1919. godine rođen Jovan Milosavljević Joca (1919-1941), student medicine, član Okružnog komiteta KPJ za Jagodinu i narodni heroj. Njegovo ime danas nosi osnovna škola u Bagrdanu, a njegova spomen-bista nalazi se u dvorištu nove školske zgrade. Njegova majka bila je Vida Milosavljević Keva.

Ovde se nalazi Crkva Svetog arhangela Gavrila.^{[traži se izvor]} Ovde je živeo pesnik Živko Jevtić. Tokom 1891. godine sveštenik bagrdanski je bio pop Novak Ristović.^[6] Sveštenik Ljubisav D. Popović (1881-1966) napisao je knjigu „O Bagrdanu i Bagrdanci”.^[7]

Galerija

Zgrada železničke stanice u Bagrdanu
Spomen-kosturnica
Crkvena porta hrama Svetog arhangela Gavrila
Spomen-česma
Spomen-ploča na česmi

Demografija

U naselju Bagrdan žive 743 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 44,8 godina (44,5 kod muškaraca i 45,0 kod žena). U naselju ima 350 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,54.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[8]
Godina	Stanovnika
1931.	261
1948.	1.300
1953.	1.284
1961.	1.306
1971.	1.230
1981.	1.105
1991.	1.025	973
2002.	890	983
2011.	809
2022.	645

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[9]

Srbi	889	99,88%
nepoznato	0	0,0%

Stanovništvo prema polu i starosti^[10]


	m	ž
?	0	0
80+	14	18
75—79	23	28
70—74	19	35
65—69	39	47
60—64	26	30
55—59	23	22
50—54	34	36
45—49	37	33
40—44	34	30
35—39	31	26
30—34	21	24
25—29	22	22
20—24	29	26
15—19	20	19
10—14	23	26
5—9	16	23
0—4	11	23
Prosek :	44,5	45,0

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	320	324	379	392	373	354	350

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	96	108	65	46	17	15	1	2	0	0	2,54

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	372	100	230	22	20	0
Ženski	396	61	228	89	17	1
UKUPNO	768	161	458	111	37	1

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	183	13	0	0	64
Ženski	55	10	0	0	12
UKUPNO	238	23	0	0	76
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	3	11	15	5	46
Ženski	0	1	5	2	3
UKUPNO	3	12	20	7	49
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	1	2	9	8	3
Ženski	1	2	1	9	8
UKUPNO	2	4	10	17	11
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	2	1	0	0
Ženski	1	0	0	0
UKUPNO	3	1	0	0

Značajne ličnosti

Rođeni u Bagrdanu:

Jovan Joca Milosavljević, narodni heroj
Vladeta Đurić, fudbaler, član SK Jugoslavija
Živko Jevtić, književnik

Reference

^ „Popis u Srbiji prema polu i starosti po naseljima” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 1. 2024.
^ Müller, Ignacio (1769). „Mappa geographica novissima Regni Hungariae”. https://maps.hungaricana.hu/. Pristupljeno 20. 10. 2022. Spoljašnja veza u |website= (pomoć)CS1 održavanje: Format datuma (veza)
^ Ljušić, Radoš (1981). „Popis poreskih glava, kuća i članova mirovnih sudova u Kneževini Srbiji iz 1839. godine”. Mešovita građa. 9: 72.
^ Kostić, Laza (1928). Zakon o mestima, sa spiskovima svih varoši i varošica i komentarom. Beograd: Štamparija "Tucović". str. 29.
^ Definitivni rezultati popisa od 31. marta 1931. godine. Knj. I. Beograd: Državna štamparija Kraljevine Jugoslavije. 1937. str. 65.
^ https://istorijskenovine.unilib.rs/view/index.html#panel:pp%7Cissue:UB_00179_18910101%7Cpage:71%7Cquery:%D0%B1%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BD
^ „Predstavljanje novih izdanja „Kalenića“”. SPC. 24. 1. 2020. Arhivirano iz originala 24. 01. 2020. g. Pristupljeno 25. 1. 2020.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze

[1] „Popis u Srbiji prema polu i starosti po naseljima” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 1. 2024.

[2] Müller, Ignacio (1769). „Mappa geographica novissima Regni Hungariae”. https://maps.hungaricana.hu/. Pristupljeno 20. 10. 2022. Spoljašnja veza u |website= (pomoć)CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[3] Ljušić, Radoš (1981). „Popis poreskih glava, kuća i članova mirovnih sudova u Kneževini Srbiji iz 1839. godine”. Mešovita građa. 9: 72.

[4] Kostić, Laza (1928). Zakon o mestima, sa spiskovima svih varoši i varošica i komentarom. Beograd: Štamparija "Tucović". str. 29.

[5] Definitivni rezultati popisa od 31. marta 1931. godine. Knj. I. Beograd: Državna štamparija Kraljevine Jugoslavije. 1937. str. 65.

[6] ttps://istorijskenovine.unilib.rs/view/index.html#panel:pp%7Cissue:UB_00179_18910101%7Cpage:71%7Cquery:%D0%B1%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BD

[7] „Predstavljanje novih izdanja „Kalenića“”. SPC. 24. 1. 2020. Arhivirano iz originala 24. 01. 2020. g. Pristupljeno 25. 1. 2020.

[8] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[9] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[10] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]