Vardenik

Vardenik
Veliki i Mali Strešer, vrhovi Vardenika, snimljeno sa Vlasine
Geografske karakteristike
Najviša tačka	Veliki Strešer
Ndm. visina	1.876 m
Koordinate	42° 37′ 36″ S; 22° 16′ 02″ I
Geografija
Vardenik
Države	Srbija

Vardenik je planina u jugoistočnoj Srbiji, locirana jugozapadno od Vlasinskog jezera. Prostire se u smeru jugozapad-severoistok u obliku potkovice. Po njegovom bilu je od 1878. do 1919. godine vodila i tadašnja državna granica Srbije i Bugarske.

Vardenik se teritorijalno gledano prostire od Masuričke kotline na severozapadu, reke Vrle na severu, Vlasinske visoravni sa svojim uzvišenjima na severoistoku i istoku, Južne Morave na jugozapadu i masiva Besne Kobile na jugu (razdelna linija opština Surdulice i Vranja). Prvi obronci Vardenika uzdižu se odmah iznad desne obale Južne Morave. Niži delovi planine nalaze se i na području opštine Vladičin Han. Planina grubo izračunato obuhvata prostor više od 130 kilometara kvadratnih.

Vardenik spada u stare gromadne planine Rodopskog masiva ili Srpsko-makedonske mase. Sastavljen je mahom od kristalasih škriljaca, u obliku plećatog bila, bez ijednog oštrog vrha. Najviši vrh Veliki Strešer nalazi se na 1 876 m n. visine, a Mali Strešer na 1 757 m. Veliki Strešer je vrlo uočljiv zbog svog kupastog oblika (podseća na vulkansku kupu). Smatra se da je kupoliki Veliki Strešer, posle kupe na planini Rtanj, jedan od najlepših u Srbiji. Veliki Strešer je najviša tačka opštine Surdulica i uopšte na planinama oko Vlasine. Njegovo podnožje nalazi se na oko 1 680 m nadmorske visine. Sa njega se mogu videti planina Čemernik, Vlasinsko jezero, planine Gramada, Ostrozub, Tumba, Talambas, Suva, Vlaška, Greben planina, Rudina, Ruj, a u Bugarskoj Vitoša, Rila i Pirin. Vide se i Milevska planina, Valozi, Gloška, Crnook, Besna Kobila, Osogovo, Šar planina, Kukavica, Radan. Pored Velikog i Malog Strešera ostali veći vrhovi po okolnim selima su: Bilo 1 741 m, Bezimeni vrh 1 727 m, Trenin Grob 1 657 m, Plavilo 1 650 m, Gramada 1 539 m (selo Gornje Romanovce), Obršina 1 734 m, Perina Čuka 1 724 m, Vršnik  1 670 m, Bobik 1 650 m (Novo Selo), Ravnište 1 703 m, Vilje Kolo 1 604 m (selo Topli Do), Golemi Vrh 1 753 m, Stolovi 1 647 m, Kamena zanoga 1 587 m (selo Topli Dol). Postoji još 20-tak vrhova rasutih po okolnim selima čija visina prelazi 1 700 metara.

Veliki Strešer spada u vetrovite vrhove jer se na njemu formira ruža vetrova te duva i zimi i leti. Zimi se temperatura spušta i ispod -20 stepeni C.

Veliki i Mali Strešer 2014.g.

Pod najvišim vrhom Vardenika, sa različitih njegovih strana izviru tri reke koje su važne za Surdulicu. To su reke Vrla, Romanovska i Masurička reka. Reka Vrla je najduža reka na području opštine Surdulica. Nedaleko od njenog izvora njen potencijal iskorišćen je za flaširanje vode za piće i u selu Toplom Dolu otvorena je fabrika „Vlasinska rosa”, koja je danas u sastavu američke „Koka kole”. Na Vrli su izgrađene dve od četiri hidroelektrane iz sistema Vlasinskih hidroelektrana: „Vrla 1” (sa četiri turbine) i „Vrla 2” (sa jednom turbinom). Pored nje je istrasiran put koji vodi od Surdulice do Vlasinskog jezera i dalje do Bugarske, Crne Trave ili Bosilegrada. Romanovska reka je najveća pritoka Vrle u koju se uliva u Surdulici. Masurička reka uliva se u Vrlu ispod sela Alakince, par kilometara nizvodno od Surdulice.

Kako je Vardenik u celini zastrt glinovitim pokrivačem, relativno bogat vodom i osunčan, to se listopadne šume penju do 1 600 m uz njegove severne i do 1 700 m uz južne strane. Od listopadnih šuma dominira bukva, a dosta su prisutni i četinari, pogotovo u selima sa severne strane(npr. Gornje Romanovce).

Vardenik je sav ispresecan šumskim putevima. Tokom leta je popularan među beračima lekovitog bilja, borovnica, malina i kupina. Sela zasnovana na krčevinama razbijenog su tipa i penju se do 1 400 m uz planinu.

Literatura

• Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2. 
• Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.