Pređi na sadržaj

Grebenac

Koordinate: 44° 54′ 05″ S; 21° 14′ 12″ I / 44.901387° S; 21.236595° I / 44.901387; 21.236595
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Grebenac
Rumunska pravoslavna crkva
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaVojvodina
Upravni okrugJužnobanatski
OpštinaBela Crkva
Stanovništvo
 — 2011.Pad 818
 — gustina19/km2
Geografske karakteristike
Koordinate44° 54′ 05″ S; 21° 14′ 12″ I / 44.901387° S; 21.236595° I / 44.901387; 21.236595
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina60 m
Površina41,2 km2
Grebenac na karti Srbije
Grebenac
Grebenac
Grebenac na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj26347
Pozivni broj013
Registarska oznakaVŠ

Grebenac (rum. Grebenaţ) je naselje u opštini Bela Crkva, u Južnobanatskom okrugu, u Srbiji. Prema popisu iz 2011. bilo je 818 stanovnika. Ovde se nalazi Rumunska pravoslavna crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Grebencu.

Geografski položaj[uredi | uredi izvor]

Nalazi se na rubu Deliblatske peščare i ima nešto nepovoljniji geografski položaj u odnosu na većinu naselja belocrkvanske opštine, s obzirom na slabu saobraćajnu povezanost. Naselje je smešteno između Kajtasova i Dupljaje.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Grebenac je staro vojvođansko naselje. Prvi put se pominje ime Grebenac 1341. godine pod nazivom Grebencz, 1392. godine; Grebenc 1713. godine; Grebencz 1894. godine; Grebenac 1922. godine i u svojoj istoriji više puta je menjao svoje ime. Godine 1788. u Grebencu je postojala pravoslavna crkva, školska zgrada, erarsko svratište.

Na jednom grebenastom ogranku peščane humke nalaze se ostaci jednog većeg i jednog manjeg opkopa, koji su u praistorijskom vremenu bili naseljeni 106. posle Hrista Rimljani su ove opkope preopravili u kastel, koji po nekim treba da je na Palingerovoj karti označen apo fl (a ponte fluvi). Grebenac se prvi put pominje 1341. Tada je pripadao krašovskom komitatu. 27 juna 1390. boravio kralj Sigismund u vojničkom taboru „ kraj grebenačkog grada“. 1713. bilo u Grebencu 25 domova. 1716 dodeljen je Vršačkom diktritu (Srez, oblast) Temišvarskog Banata. iduće godine popisano je 28 domova, kasnije su se doseloli Rumuni, usled čega je 1749. godine bilo već 203 kuće. Godine 1773. ušao je Grebenac u sastav ilirske regimente, a 1776. u sastav vlaško-ilirske regimente i imao je, 1782. godine - 1330 pravoslavnih stanovnika. Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da mesto "Grebenec" pripada Jasenovačkom okrugu, Novopalanačkog distrikta. Selo ima militarski status a stanovništvo je bilo vlaško.[1]

Posle turskog rata 1791. godine osvećen je ikonostas, nabavljeno novo zvono, a 1795. osvečena je ponovo crkva. Od 1803. do 1818. godine Grebenac je sedište kompanije. Godine 1827. bilo je u Grebencu pravoslavnih 581, a katolika 11.

1838. godine dodeljen je srpskom bataljonu, a 1845. g. srpskoj regimenti. 1854. g. pripojen je jasenovačkoj kompaniji brojao je 1426 duša. 1873. godine pripojen je tamiškom komitatu.

Brojno kretanje stanovništva bilo je godine 1869 - 1453 stanovnika, 1880 - 1762, 1890 - 2035, 1900 - 2260, 1910 - 2439. Za vreme prevrata, 30 oktobra 1918. g. opljačkali su seljaci opštinskog beležnika, trgovca i opštinskog komesara. Opštinski knez Milentije Vojin, organizovao je seosku gardu, koja uspostavlja red. Ispred crkve su streljana 3 pljačkaša i sahranjena van groblja.

U novembru 1918. godine zauzela je srpska vojska Grebenac, koji je (1919) ušao u sastav torontalaško-tamiške županije. 31 januara 1921. godine popisano je 2145 duša, od kojih bilo Srba 89, Rumuna 2053, a Nemaca 3.

Grebencu je 1341g. pripadalo imanje Seleš (Szölös), koje je 1346. dobio u dar magister Johanes Rufus.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Stanovništvo Grebenca se uglavnom bavi poljoprivredom. U prošlosti je bilo razvijano stočarstvo, i to naročito ovčarstvo. Od druge polovine 19. veka brže se razvija zemljoradnja. Posle Drugog svetskog rata, poljoprivreda se razvija u okviru planske socijalističke privrede. Posebnu kulturno-istorijsku vrednost ima pravoslavna crkva koja je izgrađena 1722. godine. U njoj postoje tri ikone slikane 1764. godine.

Poznate ličnosti[uredi | uredi izvor]

Vasko Popa je rođen 29. juna 1922. u Grebencu kod Bele Crkve, (Vršca),. Po etničkom poreklu je bio Rumun. Osnovnu školu i gimnaziju završio je u Vršcu. Posle toga upisao je Filozofski fakultet u Beogradu. Studije nastavlja u Bukureštu i Beču. Za vreme Drugog svetskog rata bio je zatvoren u nemačkom koncentracionom logoru u Zrenjaninu. Nakon završetka rata diplomirao je na romanskoj grupi Filozofskog fakulteta u Beogradu, 1949. godine.

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Grebenac živi 800 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,0 godina (40,7 kod muškaraca i 43,1 kod žena). U naselju ima 340 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,99.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Rumunima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
Demografija[2]
Godina Stanovnika
1948. 2.127
1953. 2.173
1961. 2.129
1971. 2.040
1981. 1.893
1991. 1.608 1.267
2002. 1.017 1.464
Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍[3]
Rumuni
  
 837 82,30%
Srbi
  
 100 9,83%
Romi
  
 51 5,01%
Mađari
  
 9 0,88%
Makedonci
  
 4 0,39%
Hrvati
  
 2 0,19%
Nemci
  
 1 0,09%
Jugosloveni
  
 1 0,09%
nepoznato
  
 11 1,08%


Stanovništvo prema polu i starosti[4]
m
ž
? 2
  
  
 4
80+ 16
  
  
 27
75—79 11
  
  
 25
70—74 23
  
  
 36
65—69 28
  
  
 51
60—64 37
  
  
 37
55—59 29
  
  
 32
50—54 30
  
  
 28
45—49 39
  
  
 27
40—44 36
  
  
 28
35—39 27
  
  
 31
30—34 26
  
  
 25
25—29 33
  
  
 31
20—24 36
  
  
 27
15—19 26
  
  
 34
10—14 30
  
  
 37
5—9 19
  
  
 31
0—4 28
  
  
 30
Prosek : 40,7 43,1
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 551 556 556 527 499 436 340
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 94 82 35 54 33 25 13 4 0 0 2,99
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 399 98 260 26 12 3
Ženski 443 69 260 105 6 3
UKUPNO 842 167 520 131 18 6
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 245 199 0 0 7
Ženski 174 132 0 0 0
UKUPNO 419 331 0 0 7
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 1 5 11 2 5
Ženski 0 0 8 0 0
UKUPNO 1 5 19 2 5
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 0 0 3 8 0
Ženski 0 23 0 6 1
UKUPNO 0 23 3 14 1
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 2 0 0 2
Ženski 0 0 0 4
UKUPNO 2 0 0 6

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
  2. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  3. ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9. 
  4. ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Korišćena Literatura
  • Izvor Monografija Podunavske oblasti 1812-1927 sastavio Dr, Vladimir Margan biv. Predsednik Oblasnog odbora Komesar Oblasne Samouprave, „Napredak Pančevo”, objavljeno 1927.
  • Teritorija Podunavske Oblasti napisao Dr. Vladimir Margan, Predsednik Obl. Odbora u Smederevu 1928. g.*
  • Istorijiski preglad Podunavske Oblasti Banatski deo napisao: Felix Milecker bibliotekar i kustos gradske biblioteke i muzeja u Vršcu 1928. g.
  • A delibláti homok hőmérséklet ingadozása-u.a. (Mathem. És természtud. Ertes. 1903)
  • Délmagyar. őskori régisiségi leletei; Milecker Felix Temesvár 1891.
  • Der europäische Flugsand J. 1873.
  • Letopis Period 1812 – 2009. g. Peščari Napisao M. Marina:(Beč 2009). Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju o selu Grebenac nastanak sela ko su bili Dosenjenici čime se bavili meštani: [1]
  • Ma kakve mu bile mane i nedostaci, nedorečenosti, ali je suština i jezgro ovog rada je ostalo i ostaće netaknut. Neki delovi imaće samo svoj istorijski značaj, ali svi ostali zadržaće i sačuvaće u punoj meri svoju naučnu vrednost. Jedno se ipak ne može osporiti, da smo bar udarili temelj, da smo pokazali pravac i obeležili put na kome se valja kretati ako želimo uspešan rad na polju naše istorije. Pa ako i nismo postigli više, nego samo toliko da smo dali podstrek drugima, od nas vičnimjima, mudrijima, koji će ovaj i ovakav posao bolje i savršenije obaviti nego mi tada smo već time učinili dosta „M. Marina“

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Grebenac na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Гребенац&oldid=27773173”