Episkop aradski Isaija
| Isaija Đaković | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Mesto rođenja | Grabovac kod Slankamena, |
| Datum smrti | 20. jul 1708. |
| Mesto smrti | Beč, Habzburška monarhija |
| Episkop jenopoljski (aradski) | |
| Godine | (1690-1708) |
| Mitropolit krušedolski | |
| Godine | (1708) |
Isaija Đaković (Grabovac kod Slankamena, 17. vek – Beč, 20. jul 1708) je bio mitropolit krušedolski (karlovački) 1708. godine.[1]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je u nekadašnjem sremskom selu Grabovcu kod Slankamena. Grabovac je od početka 18. veka pustara, na sredokraći između Slankamena i Krčedina. U istom selu, sa crkvom podignutom 1768. godine[2] je prvo bio sveštenik, a zatim kada je ostao udovac, zamonašio se u manastiru Krušedolu. Postao je episkop jenopoljski[3] za vreme Turaka, u vremenu pre Velike seobe Srba 1690. godine. Njegova eparhija je tada obuhvatala Jenopolje sa Pomorišjem i Aradom. Stolovao je u Temišvaru, pa se nazivao i episkop temišvarski.
Tokom Velike seobe Srba patrijarh Arsenije III sazvao je 18. juna 1690. godine u Beogradu narodni zbor. Na tom zboru učestvovao je i episkop Isaija čije je mnoge pozitivne osobine, poznavanje jezika, kao i poznavanje političkih prilika u Habzburškoj monarhiji, uočio patrijarh Arsenije. U svom radu u novim okolnostima patrijarh se mogao osloniti na iskustvo i sposobnosti episkopa Isaije. Tokom ovog zbora u Beogradu formulisani su zahtevi srpskog naroda koji je imao nameru da u većem broju pređe u Ugarsku.
Episkop Isaija je tada otišao u Beč i sastao se sa grofom Đorđem Brankovićem koji je bio uhapšen. Zajedno su uobličili zahteve sa Beogradskog zbora i 21. avgusta 1690. godine episkop Isaija je dobio od cara Leopolda I privilegiju kojom su garantovana tražena prava. Insistiranjem episkopa Isaije tekst već spremljene privilegije je dopunjen rečenicom koja kaže da se vlast srpskog patrijarha proširuje i priznaje i nad pravoslavnim narodom u Hrvatskoj i Ugarskoj.
Da bi stali na put intenzivnom zalaganju rimokatolika na unijaćenju Srba u Sremu i Slavoniji, patrijarh Arsenije III je krenuo u obilazak svojih vernika, za to je dobio u Beču 5. marta 1692. godine putni list za sebe i episkopa Isaiju. Tada je episkop Isaija obišao Srbiju, Hercegovinu i Dalmaciju.
Ubrzo posle Velike seobe car Leopold I je darovao manastir Grgeteg sa svim njegovim posedima na doživotno uživanje episkopu Isaiji. Kasnije, kada je postao mitropolit, Isaija je Grgeteg proglasio mitropolitskim dobrom. Po carskoj privilegiji od 4. marta 1695. godine Isaija je naveden kao vladika temišvarski i aradski.[4]
Po okončanju Bečkog rata (1683-1699), sve oblasti južno od reke Moriša su po odredbama Karlovačkog mira (1699) morale da budu vraćene pod tursku vlast. Episkopu Isaiji Đakoviću je tako preostalo samo severno Pomorišje, usled čega je za glavno mesto svoje eparhije odabrao grad Arad. Od tog vremena, njegova eparhija je počela da se naziva Aradskom eparhijom, iako je u naslovu episkopa i dalje često pominjano i staro Jenopolje.
Patrijarh Arsenije III je iznenada umro u Beču 27. oktobra 1706. godine, pa se postavilo pitanje njegovog naslednika. Episkop Isaija je radio na tome da se što pre popuni mesto duhovnog poglavara. U pogledu odnosa sa Pećkom patrijaršijom, zastupao je stav, suprotno od ostalih arhijereja, da se izabere novi patrijarh i organizuje posebna patrijaršija. Drugi su, na čelu sa fruškogorskim episkopom Stefanom Metohijcem, zastupali stav da srpska crkva u ovim krajevima organizuje kao autonomna mitropolija u sastavu Pećke patrijaršije.
U Beču je, 3. marta 1707. godine, održana zajednička konferencija predstavnika Dvorskog ratnog saveta i Dvorske ugarske komore i tom prilikom je doneta odluka koja je bila protiv obe srpske teze. Konferencija je donela odluku da se prilikom izbora novog crkvenog poglavara austrougarskih Srba ima nastojati da se on proglasi potpuno nezavisnim od svih patrijaraha pod Turcima, ali da ni sam ne može nositi titulu patrijarha.
Na prvom crkveno-narodnom saboru održanom 6. januara 1708. godine u manastiru Krušedolu, pobedila je teza mitropolita Stefana Metohijca da se ne smeju prekidati veze sa Pećkom patrijaršijom. Tada je osnovana nova Krušedolska mitropolija i za njenog prvog mitropolita jednoglasno je izabran Isaija Đaković,[5] koji je znao strane jezike i dvadeset godina vodio sve crkvene poslove u odnosu sa vlastima. Bio je on i carski savetnik vladara Josifa. Prilikom ustoličenja novi mitropolit je pred celim crkveno-narodnim saborom položio zakletvu vernosti Pravoslavnoj crkvi uopšte, caru i pećkom patrijarhu. Novom mitropolitu je za arhidijecezu određen Srem i Osečko polje. Za vreme svoje kratkotrajne uprave mitropolit Isaija se nastanio u Sremskim Karlovcima, gde je 15. maja 1708. godine održao prvo redovno zasedanje Svetog arhijerejskog sinoda novoosnovane Krušedolske mitropolije.
Novi mitropolit krušedolski, znajući potrebe svoga naroda i crkve sa jedne, i težnje političkih i rimokatoličkih krugova sa druge strane, podneo je 4. januara 1709. godine caru Josifu I zahtev u jedanaest tačaka. Tražio je da svi tadašnji i budući episkopi u Monarhiji zavise od mitropolita dok se ne osvoji Peć, sedište srpskog patrijarha.[6] Tražio je da Krušedolska mitropolija zadrži u potpunosti svoja dobra, da narod sam sebi bira mitropolite i postavlja mitropolitske administratore, da srpsko sveštenstvo slobodno vrši svoje dužnosti, a episkopi da slobodno i neometano obilaze svoje eparhije i sakupljaju svoje prihode koji su im privilegijama odobreni, da je pravoslavna vera slobodna i ravnopravna s katoličkom i da se srpski narod ne prisiljava da praznuje katoličke praznike. Osim toga, mitropolit je tražio da pravoslavne episkope posvećuje samo srpski arhiepiskop, i da onaj pravoslavni mitropolit ili episkop koji pređe na uniju bude lišen čina, a da narod na njegovo mesto može postaviti novog mitropolita ili episkopa.
Jezuitima je smetao Đaković i postoje sumnje da su mu radili o glavi.[7] Smatrali su da je kriv što su pravoslavci preplavili Ugarsku. Prilikom posete Beču radi crkveno-narodnih poslova, mitropolit Isaija je iznenada umro 20. jula 1708. godine. Sahranjen je trudom vladike slavonskog Sofronija Podgoričanina u manastiru Krušedolu.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Vuković 1996, str. 203-207.
- ^ Vojislav Matić: "Arhitektura fruškogorskih manastira", Novi Sad 1984.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 15. mart 1903.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 31. decembar 1905.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1. jun 1903.
- ^ "Delo", Beograd 1. jul 1898.
- ^ "Delo", Beograd 1. jul 1913.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Veselinović, Rajko L. (1986). „Narodnocrkvena i privilegijska pitanja Srba u Habsburškoj Monarhiji 1699—1716. godine”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 39—54.
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Evro, Unireks, Kalenić.
- Gavrilović, Slavko (2006). „Isaija Đaković: Arhimandrit grgeteški, episkop jenopoljski i mitropolit krušedolski” (PDF). Zbornik Matice srpske za istoriju. 74: 7—35.
- Slijepčević, Đoko M. (1966). Istorija Srpske pravoslavne crkve. knj. 2. Minhen: Iskra.
