Žene pisci

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Portret Sapfo, Arheološki muzej Istanbul

Žene su dale značajan doprinos književnosti od najranijih pisanih tekstova. Žene su bile na čelu tekstualne komunikacije od ranih civilizacija.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Među prvim poznatim književnicama je Enheduana; ona je takođe najraniji poznati pesnik ikada zabeležen. Ona je bila Vrhovna sveštenica boginje Inane i boga meseca Nane. Živela je u sumerskom gradu-državi Ur pre više od 4 200 godina.[1] Enheduanini doprinosi sumerskoj književnosti, koji joj se definitivno pripisuju, uključuju nekoliko ličnih posveta Inani i zbirku pesama poznatih kao "Himne sumerskog hrama". Pripisuju joj se i dodatni tekstovi.[2] Time je postala prvi autor u svetskoj istoriji.[3] Ona je bila prva poznata žena koja je nosila titulu EN (sveštenička titula i titula vladara grada - države), ulogu od velikog političkog značaja koju su često imale kraljevske ćerke.[4] Tu ulogu joj je dodelio njen otac, kralj Sargon iz Akada. Njena majka je verovatno bila kraljica Tašlultum.[5][6] Enheduana je imenovana za ulogu vrhovne sveštenice u oštroumnom političkom potezu Sargona da pomogne u obezbeđivanju vlasti na jugu svog kraljevstva, gde se nalazio grad Ur.[7]

7. vek p. n. e.[uredi | uredi izvor]

Sapfa (oko 630. - oko 570. p. n. e.) bila je arhajska grčka pesnikinja sa ostrva Lezbos.[a] Sapfa je poznata po svojoj lirskoj poeziji, napisanoj za pevanje uz pratnju lire.[8] Većina Sapfine poezije je sada izgubljena, a ono što je sačuvano, sačuvano je samo u fragmentarnom obliku, osim jedne potpune pesme: „Oda Afroditi“. Osim lirske poezije, antički komentatori tvrdili su da je Sapfa pisala elegijsku i jambsku poeziju. Tri epigrama koja se pripisuju Sapfi su sačuvana, ali to su zapravo helenističke imitacije Sapfinog stila. U 3. veku, tamilska pesnikinja po imenu Avaijar koja je živela u periodu Sangam smatra se savremenom pesnicima Paranaru,[traži se izvor] Kabilaru i Thiruvaluvaru.[traži se izvor] Pripisuje joj se da je autor 7 stihova u Narinaiju, 15 u Kuruntokaiju, 4 u Akananuru i 33 u Purananuru.[traži se izvor] Legenda kaže da je bila dvorski pesnik vladara tamilske zemlje. Putovala je iz jednog dela zemlje u drugi i iz jednog sela u drugo, deleći kaše siromašnih seljaka i komponujući pesme za njihovo uživanje. Većina njenih pesama bila je o malom poglavaru Valalu Athijamanu Nedumanu Anjiju i njegovoj porodici.[traži se izvor] Poglavica ju je takođe koristio kao svog ambasadora za sprečavanje rata sa drugim susednim poglavicom Thondaimanom.[traži se izvor] Ostatak njenih pesama odnosi se na različite aspekte državne uprave.

11. vek[uredi | uredi izvor]

Priču o Gendžiju napisala je početkom 11. veka plemkinja Murasaki Šikibu, a neki smatraju da je to prvi roman.

15. vek[uredi | uredi izvor]

Kristina Pizanska bila je najpoznatija kasno-srednjovekovna francuska književnica, retoričarka i kritičarka, koja je 1405. napisala Knjigu grada dama, tekst o alegorijskom gradu u kojem su nezavisne žene živele oslobođene od klevete muškaraca. U svoj rad uključila je prave umetnice, poput Anastazije, koja se smatrala jednom od najboljih pariskih iluminatorki, iako nijedan njen rad nije preživeo. Drugi humanistički tekstovi doveli su do povećanog obrazovanja Italijanki.

Prva poznata knjiga žene autorke na engleskom jeziku bila je Otkrovenja božanske ljubavi Julijane od Norviča. Napisana je između četrnaestog i petnaestog veka i opstala je u raznim rukopisima sve dok nije prvi put objavljena 1670.

16. vek[uredi | uredi izvor]

Gulbadan Banu, kćer mogulskog cara Babura, napisala je biografiju svog brata, cara Humaiuna.

18. vek[uredi | uredi izvor]

Ana Radklif je autorka nekoliko romana gotske fantastike, uključujući The Mysteries of Udolpho objavljene 1794. godine i The Italian iz 1797. godine.

19. vek[uredi | uredi izvor]

Angelika Kaufman, Književnost i slikarstvo, 1782, Kenvud Haus

Jedna od najpoznatijih spisateljica 19. veka bila je Džejn Ostin, autorka knjige Razum i osećajnost (1811), Gordost i predrasude (1813), Mensfild Park (1814) i Ema (1816). Napisala je dva dodatna romana, Northanger Abbey i Persuasion, oba objavljena posthumno 1818. godine, i započela je još jedan, na kraju naslovljen Sanditon, ali je umrla pre nego što je završen.

Sledi spisak interdisciplinarnih književnica 19. veka:

20. vek[uredi | uredi izvor]

J.K. Rouling je dobila počasnu diplomu na Univerzitetu Aberdin u Škotskoj, 6. jula 2006

U 20. veku žene su proizvele mnoge knjige svih žanrova. Među beletrističkim knjigama mogu se navesti, između ostalih, naslovi poput Harija Potera i Kuće duhova. Sledi spisak pisaca 20. veka:

Žene u srpskoj književnosti[uredi | uredi izvor]

Monahinja Jefimija ili Jelena Mrnjavčević (oko 1350. — posle 1405), kći uglednog vlastelina u državi cara Dušana, kesara Vojihne, i žena despota Uglješe, ostavila je tri zapisa koji se danas smatraju za poeziju i spadaju u najznačajnije stranice srpske srednjovekovne književnosti. To su: Tuga za mladencem Uglješom, Zapis na Hilandarskoj zavesi, i Pohvala knezu Lazaru.[9]

Milica Stojadinović Srpkinja (1828 — 1878) bila je srpska književnica devetnaestog veka. Objavila je tri zbirke pesama (1850, 1855, 1869). Prethodnica joj je starija savremenica Eustahija Arsić (1776 — 1843), bila je srpska književnica i veliki dobrotvor, autor tri knjige, mecena, zastupnik u borbi za ženska prava i jedna od prvih žena saradnika Letopisa Matice srpske; kao i Julijana Radivojević (1798 — 1837) koja je objavljivala prozu, a nekoliko njenih ljubavnih pesama smatraju se prvim ljubavnim pesmama jedne žene kod nas.[10]

Jelena Dimitrijević (1862 – 1945) je bila srpska književnica, dobrotvorka i svetska putnica. Prvu knjigu objavila je u Nišu, 1894. godine – bila je to zbirka pesama Pesme I (Jelenine pesme). Njena najpoznatija dela su Pisma iz Niša: O haremima, Pisma iz Soluna, roman Nove, putopisi Novi svet ili U Americi godinu dana, kao i Sedam mora i tri okeana: Putem oko sveta, poslednja knjiga koju je objavila za života.[11]

Isidora Sekulić (1877 - 1958) bila je srpski prozni pisac, romanopisac, esejist, poliglot, likovni kritičar i akademik. Prva je žena članica Srpske akademije nauka i umetnosti.[12] Desanka Maksimović (1898 - 1993) je bila pesnik, pripovedač, romansijer, pisac za decu, a povremeno se bavila i prevođenjem, mahom poezije, sa ruskog, slovenačkog, bugarskog i francuskog jezika. Objavila je oko pedeset knjiga poezije, pesama i proze za decu i omladinu, pripovedačke, romansijerske i putopisne proze.[13]

Milica Jakovljević Mirjam (1887 — 1952) bila je srpska novinarka i književnica. Pod pseudonimom Mir Jam objavila je više ljubavnih priča i romana.[14]

Mira Alečković (1924 — 2008) bila je srpska književnica i pesnikinja, humanista i dugogodišnji predsednik Udruženja književnika Jugoslavije i Udruženja književnika Srbije, odlikovana Vitezom Legije časti i Oficirom Legije časti.[15]

Nobelovu nagradu za književnost dobile su žene[uredi | uredi izvor]

Sledeće žene su dobile Nobelovu nagradu za književnost:

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Gods, Demons, and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary by Jeremy Black and Anthony Green (1992, ISBN 0-292-70794-0), p. 134 (entry "Nanna-Suen").
  2. ^ Hallo and Van Dijk 1968, p. 3.
  3. ^ Roberta Binkley (2004). „Reading the Ancient Figure of Enheduanna”. Rhetoric before and beyond the Greeks. SUNY Press. str. 47. ISBN 9780791460993. 
  4. ^ J Renger 1967: "Untersuchungen zum Priestertum in der altbabylonischen Zeit", Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie. Vol. 58, p. 118.
  5. ^ Elisabeth Meier Tetlow (2004). Women, Crime, and Punishment in Ancient Law and Society: The ancient Near East. Continuum International Publishing Group. ISBN 978-0-8264-1628-5. Pristupljeno 29. 7. 2011. 
  6. ^ Michael Roaf (1992). Mesopotamia and the ancient Near East. Stonehenge Press. ISBN 978-0-86706-681-4. Pristupljeno 29. 7. 2011. 
  7. ^ Franke, str. 831
  8. ^ Freeman 2016, str. 8.
  9. ^ „Jefimija, srpska despotica, pesnikinja i monahinja”. asasocijacija.com. Pristupljeno 26. 8. 2021. 
  10. ^ Gikić Petrović, Radmila. „Milica Stojadinović Srpkinja”. zenskestudie.edu.rs. Arhivirano iz originala 26. 08. 2021. g. Pristupljeno 26. 8. 2021. 
  11. ^ „Jelena J. Dimitrijević”. laguna.rs. Pristupljeno 26. 8. 2021. 
  12. ^ „Isidora Sekulić Pročitaj više na: https://www.biografija.org/knjizevnost/isidora-sekulic/”. biografija.org. Pristupljeno 26. 8. 2021.  Spoljašnja veza u |title= (pomoć)
  13. ^ „Desanka Maksimović – biografija”. prelepapoezija.com. Pristupljeno 26. 8. 2021. 
  14. ^ Maksimović, Jelena. „Srpska književnost: Mir-Jam kao prokazana kraljica popularnih ljubavnih romana”. bbc.com/serbian. Pristupljeno 26. 8. 2021. 
  15. ^ Bulatović, Mira. „Mira Alečković – biografija”. prelepapoezija.com. Pristupljeno 26. 8. 2021. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Roberta Binkley (2004). „Reading the Ancient Figure of Enheduanna”. Rhetoric before and beyond the Greeks. SUNY Press. str. 47. ISBN 9780791460993. 

Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ The fragments of Sappho's poetry are conventionally referred to by fragment number, though some also have one or more common names. The most commonly used numbering system is that of E. M. Voigt, which in most cases matches the older Lobel-Page system. Unless otherwise specified, the numeration in this article is from Diane Rayor and André Lardinois' Sappho: A New Translation of the Complete Works, which uses Voigt's numeration with some variations to account for the fragments of Sappho discovered since Voigt's edition was published.

 

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Жене_писци&oldid=27677840”