Kruščica (Bela Crkva)

Koordinate: 44° 55′ 37″ S; 21° 28′ 21″ I / 44.92698° S; 21.47249° I / 44.92698; 21.47249
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Kruščica.

Kruščica
Pravoslavna crkva
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaVojvodina
Upravni okrugJužnobanatski
OpštinaBela Crkva
Stanovništvo
 — 2011.Pad 864
 — gustina30/km2
Geografske karakteristike
Koordinate44° 55′ 37″ S; 21° 28′ 21″ I / 44.92698° S; 21.47249° I / 44.92698; 21.47249
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina166 m
Površina28,7 km2
Kruščica na karti Srbije
Kruščica
Kruščica
Kruščica na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj013
Registarska oznakaVŠ

Kruščica (češ. Kruščice) je naselje u Srbiji, u opštini Bela Crkva, u Južnobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 864 stanovnika.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Kruščica spada u grupu starih naselja. Prvi put se pominje 1552. godine, a tokom svoje istorije često je menjala ime.

  • U 1690. — Kruščica
  • Od 1911. — Kortéd
  • A od 1920. — Kruščica

Kaluđeri srpskog manastira Pećke patrijaršije svratili su 1660. godine u selo. Konačili su kod domaćina Putnika, koji je za blagoslov priložio u ime sela 300 aspri.[1] Suha-Kruščica javlja se 1690—1713. godine sa 27 domova. Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da mesto pripada Ilidijskom okrugu, Novopalanačkog distrikta. Stanovništvo je bilo pretežno vlaško.[2]

Crkva sazidana je u XVIII veku i imalo je 338 pravoslavnih stanovnika. Brojno stanje stanovništva je u stalnom porastu: 1869.- 1822 stanovnika, 1880 — 1865; 1890 — 2121; 1900 — 2909; 1910 — 2317 stanovnika..[3]

Godine 1698. Srbi i Rumuni usled teškog života, zbog velikih dažbina i pljački od strane Turaka podigli su ustanak. Ustanak je imao lokalni karakter, a Turci su vršili odmazde i ubijanja i tada su ne samo Kruščica, već i ostala srpska i rumunska sela bila spaljena.[4]

U Kruščici je 1808. godine podignuta buna kruščičkih graničara (poznata kao Kruščička buna) pod vođstvom đakona Dimitrija Đorđevića i penzionisanog frajkorskog kapetana Marijana Jovanovića. Buna je podignuta pod uticajem Prvog srpskog ustanka, ali je ona brzo ugušena, a njeni akteri pogubljeni.

U Kruščici je rođeno nekoliko istaknutih učesnika NOB-a kao što su: narodni heroj Sava Munćan, Stanka Munćan i Žarko Zlatar. Ovde se nalazi Rodna kuća narodnog heroja Save Munćana.

Predanja o naselju[uredi | uredi izvor]

Kruščica na Jozefinskom katastru 1769-72.

Narod redovno i ovde i u okolini kaže Kručica, a ne Kruščica. Koliko znaju stari ljudi, Kruščica je oduvek ovde. Ovde je „Kolac udaren“ kad je prvi put naseljena. Veruju da su prvi naseljenici došli iz Srbije, a i iz Crne Gore. Kad su se naseljavali došla je tu jedna baba od sto godina, udarila kolac i kazala: „Ovde će da bude selo“. A kad su je pitali kako će se zvati selo, rekla je: " Da vidimo o'šta je je kolac?" Kako je kolac bio od Kruške, selo dobi ime Kruščica. Misle da je ta baba bila od Lekića familije. Najpre je bilo selo na mestu Uglješina bara, a osnovalo ga je šesnaest porodica koje je doveo obor-knez Uglješa. Tamo je bila i crkva posvećena sv. Dimitriju, i tu su bili dugo, pa su zbog Kuge prešli na današnje mesto. Oko prvog sela je bio, iskopan šanac (kanal), da Kuga ne uđe u selo. Posle je u Kruščicu, kada se preselila na današnje mesto, došlo više rodova iz Jagodine, među njima i Vitomirovi-Stevanovi, nazvani po pretku Vitomiru, koji se doselio, a Stevanovi je, jamačno, bilo staro njihovo prezime. Po pričanju starih ljudi, došli su zajedno iz Crne Gore i ostali ovde: Lekići, Todorovi, Stajići, Jovičini i Mitrović-Dmitrović. Baba od Lekićevih, vrlo stara, nije više ni videla, očupala je malo trave i rekla da je ovde dobro, miriše Majčina dušica. Nikoga, vele, nije bilo ovde, nego su se oni prvi naselili. Ne zna se da li je, i u kakvom srodstvu bilo tih pet familija (četiri slave od davnina Đurđic, a Mitrovići Đurđevdan). Lekići po nadimcima: Bata-Markovi, Svirčevi, Kreculjevi (ali poreklom Ilići, sad se prezivaju Lekići), Trajilovi (Trajilo, Vlah, posinjen u kući Lekića). Aleksa Lekić je digao ustanak 1809. godine radi ustanka u Banatu i zajednička vojevanja pod Karađorđem. Posle neuspeha on je prebegao u Srbiju i vojevao uz Karađorđa do pada Srbije, zatim je prebegao u Austrougarsku (verovatno u Kovin, gde mu je bila prešla i porodica), te ga austrougarske vlasti odvedu u Karansebeš, gde ga lekar otruje. Trebalo je da Karađorđe pređe na Pančevo, Milenko na Bazjaš, a Milutin na Oršavu, ali je bio vetar, koji ih je ome, pa nisu mogli preći. Otišli su za Vršac i prikupili su se na starom vršačkom srpskom groblju, neko ih je izdao, pa su ih rasterali. Od onih koje su pohvatali, neke su oterali na robiju, neke su kaznili batinama (po 80 batina), ali neki su pobegli u Srbiju. Uz Lekića je učestvovao u tom pokretu kruščički sveštenik — kapelan đakon Dimitrije Đorđević.

Kruščica je pri kraju turske vladavine već bila naseljeno mesto. U popisu 1717. godine javlja se u obliku Knitiza sa 26 kuća, a na Mersijevoj karti kao Kniczicza u novopalanačkom okrugu. Godine 1773. pripojena je Vojnoj granici, a 1783. rumunsko-srpskoj granici. Kod crkve kruščičke, zidane 1780. godine, najstariji nadgrobni spomenik je iz 1785. godine, na grobu jednog sveštenika, a drugi je iz 1816. godine. U Kruščici ima na tri mesta sasvim familijarnih kamenih spomenika — krstova, na raskršćima, koji nisu podignuti nad grobovima. Otkako je Kruščice, uvek je bilo samo jedno groblje, i to na njegovom sadašnjem mestu. Na groblju su grobovi grupisani po familijama. Uočljivo je i prosto nadgrobno kamenje bez krsta i natpisa, koje je nesumnjivo najstarije, iz vremena kada još možda nije bilo u blizini majstora za rezanje slova.[5]

Geografski položaj[uredi | uredi izvor]

Kruščica se nalazi na periferiji Belocrkvanske opštine, neposredno uz granicu sa Rumunijom. Nalazi se severoistočno od Bele Crkve i od nje je udaljena oko 5 km.

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Kruščica živi 801 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,7 godina (38,1 kod muškaraca i 43,1 kod žena). U naselju ima 338 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,93 (popis 2002).

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika. Značajan udeo stanovništva čine i Česi, a Kruščica je treće najveće naselje Čeha u Srbiji.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
Demografija[6]
Godina Stanovnika
1948. 1.936
1953. 1.926
1961. 1.738
1971. 1.478
1981. 1.279
1991. 1.185 1.137
2002. 989 1.050
Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍[7]
Srbi
  
 706 71,38%
Česi
  
 231 23,35%
Romi
  
 23 2,32%
Rumuni
  
 6 0,60%
Mađari
  
 6 0,60%
Jugosloveni
  
 4 0,40%
Slovaci
  
 3 0,30%
Ukrajinci
  
 2 0,20%
Makedonci
  
 2 0,20%
nepoznato
  
 3 0,30%


Stanovništvo prema polu i starosti[8]
m
ž
? 3
  
  
 2
80+ 5
  
  
 20
75—79 9
  
  
 20
70—74 22
  
  
 38
65—69 24
  
  
 31
60—64 26
  
  
 33
55—59 28
  
  
 29
50—54 38
  
  
 48
45—49 51
  
  
 31
40—44 25
  
  
 35
35—39 28
  
  
 21
30—34 32
  
  
 30
25—29 35
  
  
 33
20—24 41
  
  
 35
15—19 31
  
  
 30
10—14 28
  
  
 24
5—9 32
  
  
 27
0—4 23
  
  
 21
Prosek : 38,1 43,1
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 480 486 485 463 434 358 338
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 72 96 58 55 29 17 8 1 1 1 2,93
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 398 113 255 17 13 0
Ženski 436 62 255 111 7 1
UKUPNO 834 175 510 128 20 1
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 242 152 1 0 16
Ženski 144 92 0 0 12
UKUPNO 386 244 1 0 28
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 4 13 15 2 2
Ženski 0 1 17 1 1
UKUPNO 4 14 32 3 3
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 0 0 21 4 3
Ženski 0 0 2 5 10
UKUPNO 0 0 23 9 13
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 3 0 0 6
Ženski 2 0 0 1
UKUPNO 5 0 0 7

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Pravoslavna crkva
    Pravoslavna crkva
  • Katolička crkva
    Katolička crkva
  • Rodna kuća narodnog heroja Save Munćana
    Rodna kuća narodnog heroja Save Munćana

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Dušan Popović, S. Matić: "O Banatu i stanovništvu Banata u 17. veku", Sremski Karlovci 1931.
  2. ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
  3. ^ Milekerovi letopisi Opština u južnom Banatu. ISBN 978-86-85075-04-9.:
  4. ^ Todorov, Svetozar. Kruščička Buna. 
  5. ^ Jovan Erdeljanović, Srbi u Banatu, Matica srpska, Novi Sad 1986.
  6. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  7. ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9. 
  8. ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Kruščica na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Крушчица_(Бела_Црква)&oldid=26910377”