Mark Blok

Mark Blok
Datum rođenja	(1886-07-06)6. jul 1886.
Mesto rođenja	Lion, Francuska
Datum smrti	16. jun 1944.(1944-06-16) (57 god.)
Mesto smrti	Sen Didje de Forman, Francuska
Zanimanje	Istoričar
Značajni radovi	Kraljevi čudotvorci, Feudalno društvo, Zanat istoričara

Mark Blok (fr. Marc Bloch; Lion, 6. jul 1886 — 16. jun 1944) bio je francuski istoričar, jedan od najznačajnijih istoričara 20. veka i suosnivač veoma uticajnog istoriografskog usmerenja, oličenog u Školi Anala. S obzirom da je bio Francuz jevrejskog porekla Drajfusova afera je ostavila velikog uticaja na njegovo razmišljanje. Što se nabolje uviđa kada su krivotvorenje informacija i fenomen masovne histerije u pitanju.Više obrazovanje je stekao na prestižnoj Višoj normalnoj školi u Parizu, gde se školovao od 1904. do 1908. godine. Učestvovao je u Prvom svetskom ratu, gde je napredovao od narednika do kapetana. Nakon rata 1919. godine zaposlio se na Univerzitetu u Strazburu, gde je radio sve do 1936. godine, kada prelazi na na Univerzitet u Parizu, kao profesor ekonomske istorije.Dela po kojima ja ostao zapamćen, koja su ujedno bila ključna u novim poljima društvene, ekonomske i kulturne istorije, su pre svega Ruralna istorija Francuske iz 1931. godine i Zanat istoričara koji je objavljen posthumno 1949. godine. Blok je poginuo pred kraj Drugog svetskog rata, kada ga je 1944. godine streljao Gestapo, zbog učestvovanja u Francuskom pokretu otpora.

Mladost i Prvi svetski rat

Blok je rođen u Lionu u jevrejskoj porodici 1886. godine. Otac mu je bio profesor antičke istorije Gistav Blok. Studirao je na prestižnim univerzitetima u Parizu, Lajpcigu i Berlinu. U Prvom svetskom ratu je obavljao funkciju pešadijskog oficira, a tokom rata je dostigao rang kapetana. Za svoju službu tokom Prvog svetskog rata odlikovan je Nacionalnim ordenom Legije časti. Posle rata se zapošljava na fakultetu u Strazburu, gde je radio sve do 1936. godine kada prelazi na Sorbonu u Pariz, gde predaje uglavnom ekonomsku istoriju.

Intelektualni uticaji

U svojoj mladosti, periodu u kome se formirao njegov pogled na prošlost ljudskog delovanja, Mark Blok je bio pod velikim uticajem francuskog istoričara Numa-Denija Fistela de Kulanža. Njegov uticaj se ogleda u uspostavljanju sveobuhvatnom pristupu, kada je izučavanje ljudske istorije u pitanju. Stavljao je akcenat na procese koje će Brodel kasnije nazvati periodima „dugog trajanja” kao i na međusobni uticaj socioekonomske sfere sa idejama određene epohe, ono što će kasnije biti konceptualizovano kao istorija mentaliteta. Drugi važan uticaj u tom formativnom periodu bio je jedan od osnivača sociološke discipline Emil Dirkem. Blok je preko Dirkema preuzeo poimanje „kolektivne svesti” kada je izučavanje društvenih fenomena u pitanju, kao i samu ideju integracije istoriografije sa sociologijom i teorijskim formulacijama koje bi se mogle primeniti na izučavanje prošlosti. Pogotovu je važna bila primena komparativnog metoda u društvenim istrživanjima. Ipak Blok nije mogao prihvatiti težnje određenih sociologa i društvenih naučnika pozitivisitčke orijentacije, koji su zagovarali primat takvog istraživačkog usmerenja u društvenim disciplinama. Na drugom kraju spektra su se nalazili istoričari sa odbacivanjem pozitivističke metodologije i davanjem primata istorističkim metodama. Blok je težio integraciji teorija i metoda pozitivizma, i generalno metodlogije potekle iz društvenih nauka, sa istoriografskim, ali je odbijao da se prikloni isključivo takvom vidu istraživanja.Pored Fistela i Dirkema, Blok je bio zainteresovan za što širu interdisciplinarnost kada je izučavanje prošlosti u pitanju. Veliki uticaj na njega ostvarila su nova stremljenja u disciplinama kao što su lingvistika, psihologija i geografija, pogotovu predavanja čuvenog francuskog geografa Pola Vidala de la Blaša.Pored svih navedenih mislilaca i disciplina, možda je više od svih na njegov rad uticao njegov budući kolega i prijatelj, jedan od najvažnijih istoričara 20. veka Lisjen Fevr.

Istorija mentaliteta

Mark Blok se tokom cele svoje karijere bavio preteržno izučavanjem srednjovekovne istorije. Prvi značajni rad Blok je objavio 1920. godine pod nazivom „Kraljevi i kmetovi”. To je delo koje odslikava njegova interesovanja i metodološke privrženosti kojih će se držati tokom celog radnog i životnog veka. Kraljevi i kmetovi je kritička analiza oslobađanja kraljevskih sebara u 14. veku, u kome je Bloku glavni cilj predstavljalo pobijanje teze kako su francuski monarsi 14. veka pristupali oslobađanju kmetova iz određenih moralnih pobuda, prouzrokovanih rastom prosvećenosti u Evropi. Tu se već ogledalo interesovanje za istraživanje mentaliteta jedne epohe, koja će Blok razvijati u svojim kasnijim delima. Sličan rad u tematskom i metodološkom smislu predstavlja sledeće delo pod nazivom „Kraljevi čudotvorci” napisano 1924. godine. U tom delu Blok je obrađivao jedan fenomen povezan sa srednjovekovnim sujeverjem. U pitanju je bila „sposobnost ” engleskih i francuskih kraljeva da putem dodira izleče ljude koji su bolovali od škrofula. Period koji je obrađen se protezao od 11. do 18. veka. U tom delu koje se uglavnom bavi sujeverjem, verskim misticizmom i raznim iracionalnim verovanjima, dolazi do primene komparativističke metode, kada Blok upoređuje promenu koja se dogodila između mentaliteta srednjeg i novog veka, u odnosu na Francusku njegovog doba.

Feudalno društvo

Po mnogima najznačajnije delo Marka Bloka jeste „Feudalno društvo” (1939—1940). Za razliku od dela koja su joj prethodila obuhvata kraći vremenski period, ali je šire tematike. Period obrađen u ovom delu se proteže između 900. i 1250. godine. Izvori na kojima je rađeno su bili raznovrsnog karaktera i jezičkog porekla, rađeno je na francuskim, engleskim i nemačkim dokumentima. Iako je bio upoznat sa Marksovim delom, Blok ne suprotstavlja feudalizam kapitalizmu, nego „prvo feudalno doba ” (10. i 11. vek) definiše kao period bez klasa i državnosti.Između 1050. i 1150. godine Blok smešta „drugo feudalno doba” koje odlikuju formiranje pravih klasnih i upravljačkih odnosa, ali koje je paradoksalno manje feudalno nego pređašnje. Komparativistička metoda preuzeta iz sociologije dolazi do izražaja još jednom u najvećem Blokovom delu. Upoređuju se engleski, nemački i francuski feudalni sistemi, sa francuskim kao nekom vrstom „apsolutne reference”. Postoji spominjanje mogućnosti japanskog feudalizma, sa predlogom da se širom sveta potraže i drugi primeri, ali se fokus uvek vraća na Evropu.

Čudni poraz i metodologija

Tokom Bitke za Francusku 1940. godine Blok je ponovo mobilisan. Nakon francuskog poraza napisao je delo pod nazivom „Čudni poraz” što je ujedno jedna od prvih analiza poraza Francuske u ratu sa nacističkom Nemačkom. Odgovornost je pripisana višim političkim i vojnim klasama francuskog društva, koje su tehnološki i politički veoma konfuzno dočekale i reagovale na izbijanje samog sukoba. U skladu sa svojim istraživačkim sklonostima, pogotovu kada je izučavanje mentaliteta u pitanju, Blok je smatrao da je kolektivni moral, i kolektivna psihologija francuskog društva pred izbijanje rata bila jedan od odlučujućih faktora, koji su doprineli porazu od Nemačke.

Tokom rata i okupacije, Blok je napisao svoje poslednje delo, metodološke tematike i karaktera, pod nazivom „Zanat istoričara”. Knjiga je napisana tokom 1941. i 1942. godine, a objavljena je posthumno 1949. godine kada je rukopise sredio za objavljivanje Lisjen Fevr. Ova knjiga predstavlja jedno od najznačajnijih dela napisanih u oblastima istoriografije i generalno metodologije istoričara. U njoj Blok skicira svoja idejna stremljenja kada je metodloški pristup u pitanju, pa tako veliki deo knjige jeste posvećen zagovaranju interdisciplinarnosti tj. većoj integraciji između istoriografije i ostalih društvenih nauka. U tom cilju je istaknuta potreba za totalnom istorijom, koja će da obuhvati svaki aspekt društvenog života i ljudskog delovanja u tom kontekstu. Poslednje Blokovo delo je ostvarilo veliki uticaj na istoričarsku profesiju. Do današnjih dana mnogi istoričari, pogotovu oni u skladu sa usmerenjima Anala, pronalaze inspiraciju i znanje kada je metodološki aspekt istoriografije u pitanju.

Anali

Škola Anala je naziv za istoriografsku školu, metodoloških i idejnih istomišljenika kada je poručavanje prošlosti u pitanju, okupljenih oko časopisa Anali ekonomske i socijalne istorije, koji su 1929. godine osnovali Mark Blok i Lisjen Fevr. Akcenat je bio na kritici dotadašnje istoriografije, koja je u skladu sa istorističkim usmerenjem davala prednost političkoj, diplomatskoj i vojnoj istoriji, tačnije istoriji država i nacija. Dok su „analisti” težili totalnoj istoriji, ističući dublje i dugovečnije socioekonomske strukture, za koje su tvrdili da vrše presudniji uticaj na istorijski razvoj od „događajne istorije”.Duhovni prethodnik takvih stremljenja bio je Anri Ber. Istoričar koji je početkom 20. veka zagovarao sintetički pristup izučavanju istorije, nazvavši ga „nova istorija”. Odlučujući je bio njegov uticaj na dvojcu pionira analističke škole, Fevra i Bloka. Glavni cilj je dakle bilo uspostaviti istoriju koja ocrtava totalnu sliku prošlosti, sa svim aspetkima ljudskog života, obuhvaćenim kroz jednu metodološku sintezu, putem saradnje sa ekonomistima, lingvistima, psiholozima, sociolozima itd.Iako pod velikim uticajima strukturalizma, analisti su odbacivali njegovu rigidnu, neistorijsku šemu, koja je individualnim istorijskim činiocima pridavala izuzetno mali značaj. Kod Bloka i ostalih analista pojedinac, kao i pojedinačni istorijski fenomeni, koji spadaju u „događajnu istoriju” dobijaju izuzetno nizak značaj za istoriografsku analizu. Sa druge strane, strukturalističke metode i stavljanje akcenta na šire istorijske formacije i duže periode, dobija više oblik različitih strukturalističkih interpretacija, nego primene strukturalističke teorije.Kao najveća mana ovakvog pristupa prošlosti ističe se zanemarivanje političke istorije, i odnosa moći u društvenom kontekstu. Među najagresivnijim kritičarima takve vrste bili su marksistički orijentisani istoričari. Uticaj onoga što se naziva Škola Anala bio je izuzetno velik. I pored toga što konceptualizacija različitih stvaraoca u jednu unifikovanu školu daje pojednostavljenu sliku, takve metodološke i istoriografske ideje su izvršile ogroman uticaj na pisanje o prošlosti tokom 20. veka, kao jedno od najplodotvornijih istoriografskih usmerenja.

Pogubljenje

Nakon poraza Francuske u Drugom svetskom ratu 1940. godine Blok se pridružio Francuskom pokretu otpora. U početku je obavljao sitnije zadatke, kao što su dostava poruka i dnevnih novina. Nakon toga je prešao u Lion, gde je bio izolžen većim opasnostima, gde je boravio pod drugim imenom. Sarađivao je sa poznatim predvodnikom pokreta otpora Žanom Mulenom, čijim će hapšenjem Gestapo doći i do informacija o Bloku. Uspevao je da izbegne hapšenju od strane Gestapa, sve do 1944. godine, kada je izdajom uhvaćen. Mark Blok je streljan 16. juna 1944. godine, u seriji pogubljena koje je Gestapo izvršavao nad pripadnicima pokreta otpora, deset dana nakon savezničkog iskrcavanja u Normandiji.

Vidi još

• Škola Anala
• Istoriografija
• Lisjen Fevr
• Fernan Brodel
• Feudalizam
• Mentalitet

Literatura

• Fink, Carole (1989). Marc Bloch : a life in history. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-37300-5. OCLC 18832937. 

Spoljašnje veze

• Zvaničan sajt časopisa Anali

Najvažnija dela Marka Bloka