Pređi na sadržaj

Medalja kraljice Drage

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Medalja kraljice Drage
Crno-bela fotografija Medalje kraljice Drage iz zbirke Ante Zomborčevića, januar 1974. godine.[1]
Dodeljuje  Kraljevina Srbija
Dodeljuje se za„podaruje ženskinju, bez razlike staleža, kao nagrada za zasluge prema Kralju, Kraljevskom Domu ili prema Državi”[2]
Ustanovljen7. april 1902.

Medalja kraljice Drage je bilo odlikovanje Kraljevine Srbije. Medalja je u dva razreda, zlatnom i srebrnom, osnovana 7. aprila 1902. godine i dodeljivala se isključivo ženama „bez razlike staleža, kao nagrada za zasluge prema Kralju, Kraljevskom Domu ili prema Državi.”

Medalja je uspostavljena u kontekstu pokušaja kralja Aleksandra da zaštiti svoj nepopularni brak sa kraljicom Dragom i bila deo izgradnje kulta savladarstva nove kraljice. Idejni i likovni uzor medalje je bila Medalja kraljice Natalije. Izrađivana je u bečkoj radionici Karla Flajšhakera.

Vek upotrebe medalje bio je svega godinu dana i nije poznato koliko je medalja dodeljeno. Veoma mali broj primeraka ovog odlikovanja je sačuvan, većina je najverovatnije uništena zbog svoje političke kompromitovanosti koje je usledilo Majskim prevratom i povratkom dinastije Karađorđević, kada je ovo odlikovanje i ukinuto.

Medalja kraljice Drage je u kolekcijama jedno od najređih odlikovanja Kraljevine Srbije.

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Majski prevrat § Pozadina i Odlikovanja Kneževine i Kraljevine Srbije
Kraljice Draga Obrenović

Zaključenje braka između kralja Aleksandra Obrenovića i Drage Mašin, znatno starije udovice iz ugledne građanske porodice, dovelo je do revolta u gotovo svim slojevima srpskog društva. Jedini cilj kralja Aleksandra u tom trenutku bio je da zaštiti svoju bračnu nameru, makar i po cenu potpunog raskida sa roditeljima koji su se protivili braku i svim nosiocima dotadašnjeg režima. Štaviše, svoju ljubav prema kraljici Dragi, Aleksandar je pokušao da pretvori u državni kult, što je dodatno zaoštrilo tenzije u Srbiji.[3][4][5] U tom cilju štampa, uvek pod snažnim uticajem izvršne vlasti, je donosila obilje tekstova u prilog braku i koristi koje iz njega proističu. Došlo je do masovne proizvodnje portreta kralja i nove kraljice, kraljičin rođendan — „Dragin dan”, je uvršten u kalendar državnih svetkovina, njeno ime su počele da nose ulice, škole i mesta, a Osmi pešadijski puk je proglašen počasnim pukom kraljice Drage.[6][3][7] Jedan od načina uspostavljanja kulta savladarstva i afirmacije Drage među građanima, je bilo i osnivanje Medalje kraljice Drage, koja je trebala da afirmiše novu kraljicu među ženama.[8][3][5] Misleći da čini sve kako bi omraženu Dragu približio javnosti, kralj je zapravo zapečatio sudbinu dinastije Obrenović.[3][5][9][10]

Uredbom od 7. aprila 1902. godine je, uz Medalju za građanske zasluge koja je ustavnovljena istom uredbom, ustanovljena Medalja kraljice Drage. Medalja je ustanovljena u dve klase, kao zlatna i srebrna, i dodeljivala se isključivo ženama „bez razlike staleža, kao nagrada za zasluge prema Kralju, Kraljevskom Domu ili prema Državi.”[2][11][3][5][12]

Medalja kraljice Natalije

Medalja kraljice Drage je, kako ističu istraživači Bora Stojanović i Tomislav Muhić, u svakom pogledu ― od ideje do likovnog rešenja — koncipirana po ugledu na Medalju kraljice Natalije,[1][3][5][12][10] i spada u kategoriju isključivo „damskih” odlikovanja.[11] Medalju je dodeljivao kralj prema svom nahođenju ili na predlog ministara. U prvom slučaju ukaz o odlikovanju je supotpisivao kancelar kraljevskih ordena, a u drugom ministar na čiji je predlog medalja dodeljena. Popis odlikovanih dama se vodio u Kancelariji kraljevskih ordena, a u istoj se za svako odlikovanje plaćala taksa u visini kupovne cene medalje, stim što je kralj naredbom u ukazu o odlikovanju mogao da oslobodi nosioca plaćanja ove takse. Osoba odlikovana Srebrnom medaljom kraljice Drage koja je posle odlikovana zlatnim stepenom medalje, morala je da vrati niži stepen Kancelariji kraljevskih ordena. Medalja je po smrti odlikovane osobe ostajala na čuvanje porodici. Kao napomenuto, uz medalju je dodeljivana i povelja koju je supotpisivao kancelar ordena.[2][13][5][10]

Razdoblje dodele Medalje kraljice Drage je prema Muhiću i istraživaču Borisu Pristeru bio šesnaest meseci,[14][5][10] dok drugi istraživači navode period od godinu dana.[1][12] Prema navodima Muhića, nije poznato da li je medalja dodeljivana stranim državljanima niti koliko je medalja dodeljeno.[15] Medalja kraljice Drage je, uz Medalju za građanske zasluge, poslednje odlikovanje uspostavljeno za vreme vladavine dinstije Obrenović.[11][3][5][12]

Izgled[uredi | uredi izvor]

Medalja ima oblik ovalnog prstena na čijem se dnu nalazi mašna sa apliciranim srpskim grbom. Na traci prstena se nalazi ćirilički natpis: „ЗА ЗАСЛУГЕ”. Nad prstenom je kraljevska kruna, a oko istog venac od lovorovih grančica koje se ukrštaju ispod mašne. U prstenu se, pričvršćen za rubove, nalazi ćirilični, crveno ili plavo emajlirani monogram kraljice Drage.[16][15][5][10]

Boja emajla nije navedena u zakonskom tekstu, te je zbog toga kako ističe Muhić, nemoguće sa sigurnošću odrediti koja je boja emajla bila prihvaćena kao službena. Kako ističe ovaj istraživač, to je verovatno bila crvena boja, jer je poznata samo jedna medalja sa plavo emajliranim monogramom.[15][5] Ova medalja potiče iz zbirke subotičkog kolekcionara Ante Zomborčevića,[1][17][15], a prema navodima Muhića iz 2005. godine u vlasništvu je kolekcionara dr Milana Stojanovića.[15][18] On je mišljenja da je reč o probnom kovanju koji nije prihvaćen kao konačno rešenje.[15][5][a] Istraživač Dragomir Acović navodi da zbog malog broja očuvanih primeraka medalje nije moguće utvrditi kakva je bila razlika između dva stepena medalje, osim u boji metala. Ovaj istraživač ističe da je medalja sa plavim monogramom bila ili probno kovanje ili je pak jedini poznati primerak srebrnog razreda medalje, dok je monogram zlatnog razreda gotovo izvesno bio crvene boje.[12] Kako boja emajla nije navedena u zakonskom tekstu, pa ni podatak da emajla uopšte ima,[2][17][14][5] Muhić je mišljenja da je taj detalj veoma verovatno definisan u dogovoru sa proizvođačem.[14][5] Naličje medalje je potpuno glatko, bez ikakvih oznaka.[1]

Zlatna Medalja kraljice Drage je izrađivana od pozlaćenog srebra, a srebrna od srebra,[11][14][5] u radionici bečkog majstora Karla Flajšhakera (etimološki: Karl Fleischhaker), a svi autentični primerci ove medalje nose oznake ove radionice.[14][5]

Prema zakonskom tekstu, oba razreda medalje su se nosila na levoj strani grudi o traci od ružičaste svile, širine 25 milimetara, sa belim ivičnim prugama širine 4 milimetra, savijenoj u obliku dvostruke mašne.[2][16][5][12][10] Prema Muhiću, premda je medalja dodeljivana relativno dugo (16 meseci), poznato je veoma malo autentičnih primeraka i ni jedna traka, kutija u kojoj je čuvana ili povelja o odlikovanju.[b][14][5][12] Prister i Muhić razlog ovome vide u političkoj kompromitaciji koja je pratila ovo odličje, te kao ivesnim ističu da je zbog toga većina dodeljenih kao i ne dodeljenih primeraka uništena,[14][5][10] zbog čega je ovo odlikovanje veoma retko.[10]

Falsifikati[uredi | uredi izvor]

Istraživači Pavel Car i Tomislav Muhić navode da u kolekcionarskim krugovima i među muzejskim delatnicima danas najviše zabuna unose uspešne kopije tj. falsifikati Medalje kraljice Drage nastale tehnikom livenja, izuzev monograma koji je izrađen kovanjem. Osnovni elementi medalje (prsten, venac i kruna) su liveni od nepoznatog materijala i naknadno pozlaćeni ili posrebreni. Na takav poluproizvod je apliciran monogram. Ovi istraživači navode da je osnova ovih falsifikata izvedena veoma uspešno, tako da su čitke oznake kovnice i čistoće metala, te se samo pažljivim promatranjem mogu uočiti razlike u odnosu na original, poređenjem naličja i montaža delova medalje. Kod falsifikata je primetno „pucanje” pozlate i zrnata struktura površine metala, karakteristična za livene predmete.[21][22] Nadalje, Car i Muhić ističu:

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Muhić, opisujući primerak medalje sa plavim monogramom, navodi da se kod njega jasno naziru nedorađeni tragovi reznog alata. Spoj monograma i prstena je izveden u kalaju, uobičajenom metodom za spajanje emajliranih delova ordena pri temperaturi od oko 140 celzijusovih stepeni koja ne oštećuje emajl.[14][18]
  2. ^ Istraživač Mila Piletić u svojoj studiji o srpskim i crnogorskim odlikovanjima iz 1987. godine navodi samo dva poznata primerka ove medalje: u spomenutoj kolekciji Ante Zomborčevića i u privatnoj kolekciji zagrebačkog sudije Veljka Malinara (koja je crveno emajlirana).[17] Malinar je docnije zbirku donirao Povijesnom muzeju Hrvatske (danas Hrvatski povijesni muzej) u Zagrebu, gde je ona danas okosnica zbirke odlikovanja ovog muzeja.[19][20] Istraživač Boris Prister je docnije u svojoj publikaciji iz 2000. godine korigovao Piletićevu, novodeći da se u Malinarovoj kolekciji nalaze 2 medalje, čime je ukupan broj očuvanih primeraka, kako navodi, ustvari tri a ne dva.[10] Istraživači Pavel Car i Tomislav Muhić u svojoj knjizi o srpskim odlikovanjima iz 2009. godine navode da je sačuvano malo autentičnih primeraka, na tom mestu prikazujući izgled medalje iz privatne zbirke Homen.[5]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d Somborske novine od 24. januara 1974, god. XX, br. 1015 1974, str. 11.
  2. ^ a b v g d Srpske novine od 7. aprila 1902, god. LXIX, br. 78 1902, str. 1.
  3. ^ a b v g d đ e Muhić 2005, str. 19.
  4. ^ Jovanović 2007, str. 33.
  5. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p Car & Muhić 2009, str. 480.
  6. ^ Jovanović 2007, str. 33–36.
  7. ^ Prister 2000, str. 96—97.
  8. ^ Jovanović 2007, str. 35–36.
  9. ^ Obradović 2015, str. 17.
  10. ^ a b v g d đ e ž z Prister 2000, str. 97.
  11. ^ a b v g Piletić 1987, str. 68.
  12. ^ a b v g d đ e Acović 2013, str. 128.
  13. ^ Muhić 2005, str. 19–20.
  14. ^ a b v g d đ e ž Muhić 2005, str. 21.
  15. ^ a b v g d đ Muhić 2005, str. 20.
  16. ^ a b Piletić 1987, str. 68–69.
  17. ^ a b v Piletić 1987, str. 69.
  18. ^ a b Car & Muhić 2009, str. 481.
  19. ^ Prister 1995, str. 33.
  20. ^ Braun, Petra. „ZBIRKA ODLIKOVANJA, MEDALJA, PLAKETA, ZNAČAKA”. Hrvatski povijesni muzej. Pristupljeno 22. 08. 2022. 
  21. ^ Muhić 2005, str. 21–22.
  22. ^ a b v g d đ Car & Muhić 2009, str. 482.
  23. ^ a b v g d Muhić 2005, str. 22.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Knjige, časopisi i katalozi[uredi | uredi izvor]

Novine[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Медаља_краљице_Драге&oldid=27843219”