Milorad Jović

Milorad S. Jović
Milorad S. Jović
Datum rođenja	(1903-05-17)17. maj 1903.
Mesto rođenja	Čukojevac kod Kraljeva, Kraljevina Srbija
Datum smrti	21. jun 1970.(1970-06-21) (67 god.)
Mesto smrti	Beograd, SFRJ
Zanimanje	pedagog i prvi upravnik Narodnog muzeja Kraljevo

Milorad S. Jović (Kraljevo, 17. avgust 1903 - Beograd, 21. jun 1970) bio je pedagog i prvi upravnik Narodnog muzeja Kraljevo. Patentirao je dva nastavna učila: jugoslovensku računaljku i praktičnu slovaricu.

Biografija

Milorad S. Jović je rođen u Čukojevcu kod Kraljeva 1903. godine, kao jedno od devetoro dece. Njegov otac je bio protojerej Svetislav Jović, a majka Dafina je bila kćer sveštenika Vladimira Popovića, člana suda Eparhije žičke u Kraljevu. Osnovnu školu je pohađao u Mrčajevcima, a potom je u Čačku završio IV razred gimnazije. Učiteljsku školu je upisao u Užicu, a završio ju je u Vršcu 1924. godine, gde je položio i državni i praktični učiteljski ispit 1927. godine. Na Višoj pedagoškoj školi u Beogradu diplomirao je na odseku za filologiju i književnost, istoriju i psihološko-pedagošku grupu 1930. godine i u narednom periodu je službovao u 18 mesta u Srbiji. Svoje obrazovanje je upotpunio 1959. godine, kada je diplomirao pedagogiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Negde tokom prve polovine tridesetih godina oženio se svojom prvom suprugom, Zagorkom Jović iz Mokrina, sa kojom je imao ćerku Ljiljanu.

Godine 1937. bio je upravitelj Građanske škole u Bugojnu, a naredne godine je premešten u Građansku školu u Imotskom. Na svoju molbu je 1939. premešten u Suboticu, na mesto upravitelja Državne muške građanske škole. Tada upoznaje svoju drugu suprugu, Vjekoslavu Godler iz Karlovca i sa kojom je nakon Drugog svetskog rata predavao u kraljevačkoj gimnaziji i sa kojom je često sarađivao na pedagoškim istraživanjima. Na službu u Državno mešovitoj građanskoj školi zanatsko-industrijskog pravca u Kraljevu Jović je došao 1939. godine. Ubrzo je postavljen na mesto upravitelja i na ovoj funkciji ostaje do ukidanja škole 1941. godine.

Početak rata ga je zatekao u Kraljevu. Bio je prisilno mobilisan u JVuO sa činom poručnika u Petrovaradinu (ovaj čin je stekao tokom služenja vojske 1924/5. u Kragujevcu). Nemci su ga zarobili, ali je uspeo da pobegne zahvaljujući odličnom poznavanju nemačkog jezika. Bio je uzet i za taoca u Kraljevu tokom pobuna 1942. godine, ali je uspeo da pobegne od Gestapoa i krio se preko godinu dana u Beogradu. Ponovo je bio mobilisan od strane jedinica pod komandom Draže Mihailovića, ali je ponovo uspeo da pobegne. Godine 1944. prijavio se kao dobrovoljac u Jugoslovensku armiju. Kraj rata je dočekao u Beogradu.

Nakon rata prebačen je iz kraljevačke Građanske škole u Mušku gimnaziju u Čačku, ali je na sopstvenu molbu 1946. dobio premeštaj u Državnu realnu gimnaziju u Kraljevu. Nakon razdvajanja Muške i Ženske državne gimnazije tokom školske 1948/9, Jović je predavao srpski jezik, književnost i filozofiju u Muškoj gimnaziji.

Pronalasci

Jovićeva Jugoslovenska računaljka sa igračkama

Profesor Jović nakon proučavanja 58 računaljki iz celog sveta zaključio da nijedna od njih ne ispunjava unapred postavljene psihološke, metodičko-didaktičke, pedagoške i filozofske uslove. Nijedna od njih nije oslikavala raznovrsnost svet oko deteta i nije mogla na pravi način da probudi dečije divljenje, zainteresovanost i kreativnost. Zbog toga je on predložio dve nove računaljke: Jugoslovensku računaljku sa igračkama i Računaljku sa računskim pokretnim slikama.

Računaljka sa igračkama se sastojala od četvrtastog rama na nogarima, unutar koga je, sa prednje strane bilo smešteno 10 šina sa šarkama za figure. Šarke su omogućavale otvaranje šine radi zamene figura i radi operacije prelamanja oko desetice. Na svakoj šini se nalazilo najviše po 10 pokretnih figurica koje su se pomerale štapićem. Na dnu figure su biletri rupice koje je trebalo postaviti u klizeći umetaku šinu, a na sredini umetka se nalazio ključ za pričvršćivanje. Ukupan broj figura je bio 100, 50 muških i 50 ženskih. Za prvi razred koristilo se 20, a za drugi razred 100 figura. Figure - sličice preslikane na šperploči predstavljale su oblasti praktičnog ži-vota: ljude (različitih uzrasta, rasa, polova, u različitim nošnjama), voće, povrće, životinje, razne predmete (drvo, kuća, auto, litar, pun džak, brod), novac. Sve one su bili u boji, u dve nijanse i dve veličine radi raznolikosti. Na dnu rama se nalazila horizontalna šipka koja se pomerala gore-dole po potrebi. Na njoj je bilo smešteno 10 različito obojenih kolačića - razlomaka koji su bili isečeni na sektore od 1 do 10/10. Delovi kolačića su mogli da se vade pomoću drščica, da se spajaju sa gornjim figurama i opet vraćaju na svoje mesto. Računaljka je na vrhu imala i časovničarsku tablicu da bi se naučilo čitanje vremena i cifara, zaklapanje uglova i iznalaženje razlomačkih delova kruga. Aprila 1931. godine ministar prosvete je preporučio njenu upotrebu u školama. Iako je imao ponude iz inostranstva da proda patent, profesor Jović je to odbio iz patriotskih razloga. Nakon rata Jović je dodao figurice dece različitih rasa i narodnosti.

Milorad i Aleksandar S. Jović, Istoriska karta Kosovske bitke, (1939)

Drugu računaljku sa računskim pokretnim slikama, sačinjavale su slike sa klizećim ramom koje su se uvlačile i izvlačile pri računskim operacijama i lako su se zamenjivale odgovarajućim računskim serijama slika. Računaljka je imala pravougaoni ram postavljen na nogarima. Unutar rama sa prednje strane su bile postavljene dve vertikalne daščice - stubovi. Horizontalno se kretao nosač u koji su se umetale slike. Vertikalne daščice su zaklanjale nosač sa slikama. Prilikom upotrebe kod računskih operacija nosač sa slikama se izvlačio u vidno polje. Slično prvoj računaljci i Računaljka sa računskim pokretnim slikama je sadržala serije slika do 100 komada iz sledećih oblasti: domaće, divlje životinje, voće, povrće, biljke, drveće, predmeti, odrasli i deca pri raznim radovima, celi brojevi, razlomačke slike - kolačiće, zatim časovničarsku tablu za vreme, razlomačke delove i uglove. Ova računaljka je odobrena za upotrebu u školama 1959. godine. Nažalost, računaljkama se gubi svaki trag i jedino su ostali i nacrti i fotografije.

Takođe je poznato da je profesor Jović 50-ih i 60-ih godina 20. veka radio i na izradi mašinske slovarice i male (dečje) računaljke. Konstruisao je praktičnu slovaricu, a Strategjsku kartu Kosovske bitke objavio u izdanju Sveslovenske knjižare 1939. godine. Kao nastavnik istorije Strategijsko-istorijsku kartu Kosovske bitke izradio je u saradnji sa bratom, majorom Aleksandrom S. Jovićem, sa željom da naprave još strategijskih mapa drugih značajnih događaja iz naše istorije.

Rad na osnivanju muzeja

Jović je nakon rata bio aktivan u čak 12 odbora. Pored učestvovanja u inicijativi za formiranje muzeja, Jović je bio zadužen za organizovanje usmenih novina, bio je član Odbora za zaštitu i čuvanje istorijskih spomenika, učestvovao je u obnovi rada KUD-a Abrašević, a bavio se i humanitarnim radom. Do 1995. godine je bio i honorarno direktor Radničke gimnazije u Kraljevu.

Prvi delovodnik Narodnog muzeja u Kraljevu, 1950. godina

Jović je u novembru 1942. godine, u vreme kada je bio upravnik Građanske škole u Kraljevu, postao član odbora koji je za cilj imao formiranje muzeja u Kraljevu. Nakon završetka rata, ova inicijativa je bila obnovljena. U maju 1948. godine je obrazovan Inicijativni odbor za osnivanje Muzeja u tadašnjem Rankovićevu. Jović sakupljao predmete za Muzej i detaljno je razradio plan o izgledu Muzeja i odeljenjima koja je on trebalo da obuhvata, a u tome je imao veliku pomoć ostalih članova Odbora, pre svega Nikole Jončića (zaduženog da prikuplja predmete vezane za NOB i radnički pokret u Kraljevu) i Relje Novakovića, istoričara i direktora Gimnazije. U prikupljanju predmeta za Muzej su učestvovali i ostali Kraljevčani.

Prvi upravnik Narodnog muzeja u Kraljevu

Jović je u aprilu 1950. godine uputio Gradskom narodnom odboru zahtev za otvaranjem Muzeja, obrazloživši zahtev potrebom da se očuvaju brojni ostaci materijalne kulture kraljevačkog kraja, kao i svedočanstva o borbi vođenoj tokom Drugog svetskog rata. Odgovor GNO Rankovićevo je stigao 1. maja 1950. godine i to je bio zvanični početak rada Muzeja. Ovom odlukom je Milorad S. Jović bio postavljen za prvog upravnika Narodnog muzeja Rankovićevo. Jović je tokom prve decenije rada Muzeja bio jedini stručnjak, ali je uz pomoć mreže saradnika (prosvetnih radnika, lovaca i ribolovaca) uspeo da prikupi i sistematizuje značajan materijal. Materijal je podelio u 6 zbirki: Istorijsku, Etnografsku, Prirodnjačku, Arheološku, Numizmatičku i Galeriju likovne umetnosti.

Milorad Jović (desno) u poseti manastiru Žiča 1964. godine

Jović je tokom prve godine upravljanja Muzejom nastavio da radi kao nastavnik u Gimnaziji. Zbog toga je zamolio vlasti da ga razreše nastavničke dužnosti, što je i učinjeno u septembru 1951. godine. Pored ovoga, Jović je od vlasti tražio dodatna finansijska sredstva za rad Muzeja, od kojih bi se Muzej mogao bolje urediti i nabaviti nove eksponate i knjige za muzejsku biblioteku. Zahvaljujući Jovićevom zalaganju, Muzej je već tokom prvih godina svog postojanja uspostavio saradnju sa drugim kulturnim institucijama u zemlji. Pored funkcije upravnika, Jović je obavljao i funkciju istoričara i numizmatičara. Bio je jedan od najzaslužnijih za formiranja Istorijskog odeljenja i Istorijske zbirke. Takođe, Jović je aktivno istraživao period Drugog svetskog rata na prostoru Kraljeva i njegove okoline.

Prva muzejska izložba, kojom je Muzej i zvanično bio otvoren za posetioce, bila je NOB i revolucija, otvorena 7. jula 1951. godine. Tri godine kasnije, Jović je bio autor još jedne izložbe, Prvi i Drugi srpski ustanak, otvorene u čast obeležavanja 150 godina od izbijanja Prvog srpskog ustanka. Jović je tom prilikom sastavio i biografije više istaknutih Kraljevčana 18. i 19. veka. Jovićeva druga samostalna izložba, Balkanski i Prvi svetski rat, bila je otvorena 1957. godine. Jović je takođe istraživao srednjovekovnu istoriju ovog kraja, zatim istoriju školstva, pravosuđa, nastanak imena grada, arheologiju i etnologiju okolnih sela. Sakupljao je podatke za pisanje turističkog vodiča, pisao je o geološkoj istoriji kraljevačkog kraja. Jović je takođe preuzeo na sebe i obaveze bibliotekara u muzejskoj biblioteci.

Kako bi pomogao rad Muzeja, čiji je jedini stručnjak u tom trenutku bio Jović, Savet za prosvetu i kulturu NOFO Rankovićeva je 19. januara 1953. godine formirao Savet Muzeja. Savet od 9 članova, među kojima je bio i upravnik Jović, činili su pretežno prosvetni radnici koji su bili zaduženi za pojedine naučne discipline. Glavni problem se odnosio na nedovoljno prostora i nepovoljne uslove za izlaganje muzejskih eksponata u zgradi Gospodar Vasinog konaka, gde je Muzej bio smešten. Jović je od samog početka molio vlasti da pomognu obnovu muzejske zgrade. Njegovi potonji napori da se oštećena zgrada, koja je i sama bila kulturno dobro, obnovi umesto da se sruši, urodili su plodom 1959. godine, kada je doneta odluku o hitnom saniranju zgrade.

Jović je januara 1955. godine smenjen sa mesta upravnika bez prava žalbe odlukom Narodnog odbora Gradske opštine Rankovićevo, a za v. d. direktora je bio postavljen Panta Čolić, geograf zaposlen u Muzeju. Uprkos ovome, Čolić i Jović su intenzivno sarađivali i u narednom periodu. Jović je u decembru 1959. postavljen od strane muzejske uprave u zvanje profesora srednje škole I vrste, zaposlenog u Narodnom muzeju Kraljevo. Priznat mu je i stručni ispit za Višu pedagošku školu, koji je položio još 1927. godine. Međutim, septembra 1960. Narodni odbor opštine Kraljevo donosi odluku o privremenoj obustavi rada Narodnog muzeja Kraljevo, uz obrazloženje da zgrada Muzeja mora biti hitno rekonstruisana. Dva meseca kasnije ukinuta su sva radna mesta u Muzeju, a u decembru 1960. godine Jović je penzionisan, sa obrazloženjem da ispunjava uslove za starosnu penziju. Međutim, po uzajamnom sporazumu sa Muzejem, on kao v. d.upravnika ostaje u Muzeju od početka decembra 1960. do kraja septembra 1961. godine radi čuvanja zbirki, vođenja administracije i radi primopredaje dužnosti i inventara drugom službeniku. Primopredaja je izvršena oktobra 1961. godine između Jovića i službenika NOO Kraljevo Goroljuba Katanića. Posle toga Muzej je ostao bez i jednog stručnjaka, a Milorad S. Jović, osnivač Muzeja i utemeljivač svih muzejskih zbirki, završava svoju muzeološku karijeru.

Naslovna strana Jovićeve drame Dolap, po pesmi Milana Rakića, izdanje knjižare Živković

Jović se nakon penzionisanja sa suprugom seli u Beograd, ali nastavlja da istražuje. Jović je takođe pisao i pozorišne komade (uglavnom jednočinke), a bavio se i pozorišnom režijom. U Narodnom muzeju Kraljevo, u Legatu Milorada S. Jovića, sačuvana su izdanja Komitska majka, Lem Edim i Dolap. Neka od ostalih dela koje je napisao su komedije Partizani, Užička podvala, Ciganski konj, Šabačka čarlama, Elektrifikacija palanke, kao i tragedije Sokolska krv, Čovek i smrt, Otac, Hajduci i drame Za Titom, Sloveni dolaze i Tamničari. Napisao je i scenarije za kratkometražne filmove Početak bune na dahije i Prvi srpski ustanak. Zanimao se i za umetnost, naročito za muziku i balet. Bavio se i književnom kritikom, a pisao je i školske udžbenike. Preminuo je 21. juna 1970. godine, a sahranjen je na groblju u Kraljevu. Iza profesora Milorada S. Jovića ostalo je dosta sakupljenih originalnih dokumenata i eksponata koji se danas čuvaju u Narodnom muzeju u Kraljevu. Deo zaostavštine se nalazi u njegovom Ličnom fondu u Istorijskom arhivu Kraljevo, a deo u privatnom vlasništvu njegovih najbližih rođaka Miroslave Panić i Nikole Panića, iz Beograda.

Literatura

• Romanov, Oleg; Spasić, Slađana (2015). Milorad S. Jović: prvi upravnik Narodnog muzeja u Kraljevu. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. ISBN 978-86-85179-58-7.