Pređi na sadržaj

Mramorak

Koordinate: 44° 52′ 47″ S; 20° 58′ 16″ I / 44.879773° S; 20.971197° I / 44.879773; 20.971197
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Mramorak
Rumunska pravoslavna crkva
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaVojvodina
Upravni okrugJužnobanatski
OpštinaKovin
Stanovništvo
 — 2011.Pad 2690
 — gustina30,6/km2
Geografske karakteristike
Koordinate44° 52′ 47″ S; 20° 58′ 16″ I / 44.879773° S; 20.971197° I / 44.879773; 20.971197
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina109 m
Površina87,8 km2
Mramorak na karti Srbije
Mramorak
Mramorak
Mramorak na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj26226
Pozivni broj013
Registarska oznakaKO

Mramorak je naseljeno mesto u opštini Kovin, Južnobanatski okrug, u Vojvodini, Srbija. Prema popisu iz 2011. godine ima 2.690 stanovnika. Nadmorska visina mesta je 109 m.

Položaj

[uredi | uredi izvor]

Mramorak je izgrađen na kontaktu lesne zaravni i lesne terase visine 99 do 112 metara nadmorske visine. Asfaltnim putem preko Deliblata povezan je s Kovinom koji je udaljen 20 kilometara. Preko Dolova povezan je sa Pančevom. Od površinskih tokova postoji jedino mramorački potok koji pripada sistemu Kraljevac — bare. Ovde se nalazi Vetropark Čibuk I.

Istorija

[uredi | uredi izvor]

Na mestu današnjeg naselja pronađeni su tragovi naselja još od najranijih perioda. Međutim, pouzdanijih podataka nema. Godine 1358. u blizini današnjeg naselja zabeležen je Berkeš. Ovo naselje pripadalo je krašovskoj županiji. Posle toga je uništeno. Tek nakon tri veka, tačnije 1660. godine, pominje se Mramorak. Nakon proterivanja Turaka 1717. godine imao je 12 domova, a 1761. godine označen je kao napušteno naselje. Verovatni uzroci napuštanja naselja bili su turski upadi i zarazne bolesti. Zemljište je sve do 1763. godine pripadalo pančevačkom dištriktu(srezu), a nakon formiranja nemačko-banatske regimente, 1764. godine pripojeno je Vojnoj granici.

Naselje se ponovo formira 1770. godine, kada je doseljen i manji broj Srba i Nemaca. Posle 1773. godine podaci su veoma oskudni, što ukazuje na to da je naselje verovatno ponovo napušteno. Tako, današnje naselje je verovatno novijeg datuma nastalo u periodu od 1810. do 1820. godine. Prema spisima Feliksa Milekera da su se prve srpske porodice doselile posle 1810. godine iz Konaka i Neuzine, a prvi Nemci oko 1820. godine. Mesto je zvanično osnovano 1816. godine, i tada je mala kapela za bogosluženja podignuta.[1] Doseljavanje Srba i Rumuna iz Dežana, izvršeno je 1819. godine pod vođstvom sveštenika Arsenija Petrovića, koji je sahranjen u Mramorku 1824. godine. Prema popisu iz 1827. godine ukupno je bilo 2.830 stanovnika od kojih 2.517 pravoslavnih. Naselje je pripalo pančevačkoj regimenti čije je sedište bilo u Beloj Crkvi da bi 1854. godine bilo priključeno deliblatskoj kompaniji, kada je imalo 2.952 stanovnika.[2].

Nakon formiranja Austrougarske 1867. godine broj stanovnika se znatno povećao doseljavanjem Nemaca i Rumuna. Mramorak je 1872. godine predat na upravu Ugarskoj, koja menja ime naselja u (mađ. Хомокош). Ovaj naziv je ostao sve do oslobođenja 1918. godine, kada se ponovo naziva Mramorak.

Duhovni život

[uredi | uredi izvor]

Umesto stare, male kapele podignute u vreme naseljavanja sela 1816. godine, građena je nova bogomolja. Nova srpska pravoslavna crkva u Mramorku izgrađena je 1859. godine, zajedničkim trudom i troškom Srba i Rumuna. Hram posvećen Sv. Savi koštao je (pored utrošenih cigli i kamena) 40.000 f. gotovine. Bečkerečki drvorezac Kopf je izradio crkvene stolove i postavio polijeleje. Na zvonik su osim sata, dignuta i zvona koja je izlio zvonolivac Bota iz Vršca. Crkva tada još nije imala templo. Opština Mramorak je pomagala gradnju crkve jer se za to zauzeo tadašnji komandant mesta nadporučnik Života Flora.[1]

Šezdesetih godina 19. veka došla je na red crkveno-školska deoba između pravoslavnih Srba i Rumuna. Mesni pravoslavni sveštenik tada je Srbin, pop V. Bogosavljević. U Mramorku je 24. maja 1866. godine završila rad izaslata Raspravna komisija, za nacionalno mešovite opštine. U petočlanoj komisiji bio je na čelu major Sibalić, a srpsku stranu su činili arhimandrit Cvetić i prota Stevanović. Rumune je imao da zastupa pored jednog Rumuna advokata - i prota Dimitrijević, koji se nije međutim pojavio. Bile su prozvane sve "gazde" (domaćini) oba naroda, a zatim su odvojeni po prostorijama Srbi od Rumuna, davali zasebno izjave, na dva postavljena pitanja: "Šta si ti?" (u nacionalnom pogledu) i "Pod kojom dijecezom želiš"? (po jurisdikciji). Prvo su ispitali Rumune mramoračke, koji su se tako i nacionalno izjasnili, a potom je slično bilo i kod Srba. Rumunska tročlana delegacija su nešto kasnije, prvo istakla kompromisni predlog: ako dobiju svog sveštenika, da će ostati sa Srbima u Vršačkoj eparhiji. Kada su u međuvremenu malo razmislili, promenili su odluku i tražili da se potpuno odele i pripadnu rumunskoj, Karansebeškoj eparhiji.[3] To opredeljenje je zapisano, i komisija je otišla iz sela. Srba je tada u mestu bilo nešto više od Rumuna. Zato je Srbima ostala crkva, ali imali su obavezu da obeštete Rumune. Rumunska crkva i parohijski dom izgrađeni su tek 1902. godine.

Škola i kultura

[uredi | uredi izvor]

Prva škola izgrađena je 1833. godine, a prvi učitelji bili su Andrija Petrović i Haralampije Tomić. Godine 1840. u Mramorku su dva učitelja, koji rade u dve škole: muškoj i ženskoj. Andrej Petrović uči mušku decu, a Aron Marinković - žensku decu.

Povećanje broja stanovnika 1869. do 1931. godine objašnjava se mirnijim periodom koji je nastupio nakon razvojačenja Vojne granice. Na porast stanovnika krajem 19. i početkom 20. veka uticalo je i povećanje broja Nemaca, koji su se stalno doseljavali, kao i 120 Srba dobrovoljaca koji su se ovde doselili posle Prvog svetskog rata. Posle Drugog svetskog rata iseljavanjem Nemaca došlo je do kolonizacije, od novembra 1945. do marta 1946. godine doseljeno je 357 domaćinstava iz Srbije. Najveći broj stanovnika naselje je imalo 1953. godine ukupno 5.204 stanovnika.

Po popisu iz 2002. godine bilo je 3.025 stanovnika, najviše Srba i Rumuna. Mramorak je danas poljoprivredno naselje, ali je zanimljivo da je neposredno pred rat Mramorak imao karakter poljoprivredno-zanatskog naselja sa 139 zanatskih radnji i 25 trgovačkih radnji. Pored toga postojali su i određeni industrijski objekti, mlin, kapaciteta 14 tona za 24 sata, koji je izgoreo posle rata. Postojale su dve crepane, jedna ciglana i jedna vodenica. Vlasnici ovih objekata bili su Nemci.

Posle rata nestale su sve trgovačke i zanatske radnje, kao i industrijski objekti. U naselju postoji osnovna škola od 1833. godine. U prvo vreme bila je četvororazredna, zatim šestorazredna, škola a od 1946. godine osmogodišnja. Nova školska zgrada OŠ „Sava Maksimović“ podignuta je 1965. godine. Nov Dom kulture sa bibliotekom i čitaonicom, bioskopom, prostorijama za amatere, kuglanom, šah klubom i sa prostorijama mesne zajednice i mesne kancelarije, podignut je 1986. godine. Aktivno je Dobrovoljno vatrogasno društvo, Lovačko društvo, Udruženje pčelara, Aktiv žena. Nosilac sportskih aktivnosti su Fudbalski klub Proleter, Šah klub „Vesna Markov“ i Konjički klub „Mramorak“ Nosilac kulturnih aktivnosti je KUD „Mramorak“.

Stanovništvo

[uredi | uredi izvor]

U naselju Mramorak živi 2480 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,2 godina (38,8 kod muškaraca i 43,5 kod žena). U naselju ima 1075 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,93.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
Demografija[4]
Godina Stanovnika
1948. 4.939
1953. 5.204
1961. 5.113
1971. 4.411
1981. 3.888
1991. 3.597 3.387
2002. 3.145 3.377
Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍[5]
Srbi
  
 2.258 71,79%
Rumuni
  
 416 13,22%
Romi
  
 101 3,21%
Muslimani
  
 70 2,22%
Jugosloveni
  
 53 1,68%
Mađari
  
 51 1,62%
Crnogorci
  
 19 0,60%
Makedonci
  
 15 0,47%
Hrvati
  
 9 0,28%
Nemci
  
 7 0,22%
Vlasi
  
 4 0,12%
Bugari
  
 4 0,12%
Ukrajinci
  
 3 0,09%
Rusi
  
 2 0,06%
Slovenci
  
 1 0,03%
Slovaci
  
 1 0,03%
nepoznato
  
 35 1,11%
Godina Ukupno Srbi Rumuni Romi Jugosloveni Muslimani Mađari Crnogorci Ostali
1991. 3,597 68.97% 14.67% 3.08% 4.36% 3.28% 1.61% 1.36% 2.67%


Stanovništvo prema polu i starosti[6]
m
ž
? 3
  
  
 7
80+ 35
  
  
 48
75—79 40
  
  
 98
70—74 87
  
  
 102
65—69 85
  
  
 139
60—64 78
  
  
 124
55—59 65
  
  
 82
50—54 105
  
  
 85
45—49 145
  
  
 98
40—44 132
  
  
 98
35—39 99
  
  
 96
30—34 95
  
  
 84
25—29 103
  
  
 81
20—24 101
  
  
 86
15—19 107
  
  
 94
10—14 103
  
  
 112
5—9 90
  
  
 83
0—4 90
  
  
 65
Prosek : 38,8 43,5
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 1.114 1.238 1.356 1.258 1.222 1.168 1.075
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 258 274 149 204 99 62 24 4 1 0 2,93
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 1.280 478 684 73 42 3
Ženski 1.322 280 693 310 36 3
UKUPNO 2.602 758 1.377 383 78 6
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 582 268 0 1 110
Ženski 308 112 0 0 65
UKUPNO 890 380 0 1 175
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 10 34 33 14 40
Ženski 1 1 39 9 4
UKUPNO 11 35 72 23 44
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 0 6 25 13 14
Ženski 5 1 8 20 28
UKUPNO 5 7 33 33 42
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 6 0 0 8
Ženski 9 1 0 5
UKUPNO 15 1 0 13

Galerija

[uredi | uredi izvor]
  • Srpska pravoslavna crkva
    Srpska pravoslavna crkva
  • Prodavnica u Mramorku
    Prodavnica u Mramorku
  • Mramorak na razglednici
    Mramorak na razglednici
  • Opštinska kuća
    Opštinska kuća

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b "Srbski dnevnik", Novi Sad 1860. godine
  2. ^ Milleker, Felix. Geschichte der Gemeinde Mramorak(1888)
  3. ^ "Zastava", Pešta 1866. godine
  4. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  5. ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9. 
  6. ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7. 

Literatura

[uredi | uredi izvor]
  • Monografija Podunavske Oblasti 1812-1927, sastavio i napisao Dr. Vladimir Margan „Napredak Pačevo“ (1929)
  • Mramorak, Gemeinde an der Banater Sandwüste. (1978)
  • Milleker, Felix. Geschichte der Gemeinde Mramorak (1888)
  • Letopis seoski običaji M. Marina: „Letopis“, Beč (1999)
  • Letopis period 1812 – 2009. g. Peščari Napisao M. Marina: Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju o selu Mramorku nastanak sela ko su bili Doseljenici, čime su se bavili meštani;
  • Preporučena Literatura: [1] [2]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мраморак&oldid=28835882”