Ostrvo Madeira
 Zastava Madeire | |
| Geografija | |
|---|---|
| Lokacija | Atlantski okean |
| Koordinate | 32° 39′ 04″ S; 16° 54′ 35″ Z / 32.651111° S; 16.909722° Z |
| Arhipelag | Madeira |
| Površina | 741 km2 |
| Dužina | 57 km |
| Širina | 22 km |
| Najviši vrh | Piko Ruivo, 1.862 m |
| Administracija | |
| Najveći grad | Funšal |
| Demografija | |
| Stanovništvo | 250.000 |
| Jezici | portugalski |
Ostrvo Madeira je glavno i najveće ostrvo arhipelaga Madeira, autonomne regije Portugala, na severozapadnoj obali Afrike.[1] Na ostrvu živi oko 250.000 stanovnika, kako Portugalaca tako i nekadašnjih turista, najviše Engleza i Nemaca.[1] Površine je 741 km2, dužine 57 km i širine 22 km. Glavni i najveći grad je Funšal.[1] Koristi se portugalski jezik.[1]
Naziv[uredi | uredi izvor]
Madeira, koje lokalno stanovništvo izgovara Madera, kao i mnogi drugi širom sveta, na portugalskom znači drvo, po lovorovim šumama kojima je pre naseljavanja bila prekrivena, a koje su kolonisti gotovo potpuno spalili, da bi zemljište koristili za poljoprivredu i gradnju kuća. Zbog klime i bujnog rastinja ostrvo je poznato i kao rajsko, ostrvo cveća, duge, večnog proleća, kao evropski Havaji, cvetna bašta itd.
Položaj ostrva[uredi | uredi izvor]
Nalazi se u Atlantskom okeanu, 978 km jugozapadno od Lisabona i znatno je bliža Africi nego Evropi.[2]
Reljef[uredi | uredi izvor]
Ostrvo je vulkanskog porekla i nastalo je pre pet do sedam miliona godina, pa se u geološkom smislu ubraja u mlađe. Izbijanje lave prestalo je pre oko šest milenijuma.[3] Preovladavaju magmatske stene, planinski visovi, useci, klisure i strme litice uz okean. Tlo je ispresecano levadama, sistemom kamenih kanala koji prikupljaju kišnicu za navodnjavanje. Madeira ima atraktivne plaže sa čistom, mirnom vodom, a posebno se izdvaja Kaleta.[4]
Klima[uredi | uredi izvor]
Klima je suptropska. Zahvaljujući golfskoj struji, leta su prijatno topla, a zime blage.[1] Međutim, zabeležene su i retke, ali snažne oluje praćene poplavama, poput one koja je 2010. godine odnela 40 života.[5] Prosečna temperatura iznosi 22 stepena leti i 18 stepeni zimi, što znači da vlada večno proleće.[4]
Biljni i životnjski svet[uredi | uredi izvor]
Pored aromatičnih šuma eukaliptusa i ostataka lovora, vinove loze, tropskog voća i povrća, ostrvo obiluje velikim brojem vrsta cveća. Najviše je azaleja, kamelija, mimoza, orhideja, amarilisa, a narandžasti cvet, takozvana rajska ptica, smatra se simbolom Madeire.[6]
Od voća, osim čuvenog grožđa, tu su banane, mango, papaja, avokado, četiri vrste marakuje, pljosnata surinamska trešnja, plod filodendrona koji je mešavina ukusa ananasa i banane, hibrid jabuke i banane itd.[7] Oblast koja zahvata dve trećine unutrašnjosti proglašena je prirodnim parkom i prepoznata kao jedan od dragocenih svetskih biogenteičkih rezervata.[7] Šuma Fanal deo je Uneskove svetske baštine, kako zbog atraktivnog izgleda, tako i zbog ekološkog značaja.[8]
Na Madeiri se nalazi nekoliko botaničkih vrtova. U Funšalu su dva glavna: Madeira Botanical Garden, sa 2.500 egzotičnih biljaka i Monte Palace Tropical Gardens.[9]
Oko ostrvskih klifova tokom cele godine vidljivi su razni morski sisari: nekoliko vrsta delfina i kitova. Ostrvo je idealno mesto za posmatranje morskih i kopnenih ptica, među kojima su mnoge jedinstvene ili vrlo retke poput zebe (Fringilla coelebs madeirensis), potočne pliske (Motacilla cinerea schmitzi), male burnice s Madeire (Pterodroma Madeira) i drugih endemskih vrsta.[9]
Privreda[uredi | uredi izvor]
Kolonisti su uglavnom proizvodili pšenicu i bavili se stočarstvom i ribolovom, a onda su, prvi u Evropi, uzgajali šećernu trsku i, pošto je šećer bio veoma skup, trgovina ovom namirnicom omogućila je ubrzan ekonomski razvoj. Potom je prevagnulo vinogradarstvo. Danas Madeirani gotovo isključivo žive od turizma. Portal World Travel Awards godinama njihovo ostrvo proglašava za svetsku turističku destinaciju broj 1.[10]
Turistima, u većini sredovečnim, na raspolaganju je mnoštvo atrakcija poput levada šetnji, kanjoninga, jeep safari, posmatranja kitova, delfina i ptica, vožnjom žičarama i električnim romobilima.[9]
Infrastruktura na ostrvu je dobra, uključujući puteve. Putarina se ne plaća. Međunarodni aerodrom u Funšalu svojevremeno je bio jedan od najrizičnijih, ali je sada pista produžena, i stavljena na šipove.
U čast slavnom zemljaku, jednom od najboljih fudbalera na svetu, rođenom u Funšalu, međunarodni aerodrom u ovom gradu od 2017. godine zove se „Kristijano Ronaldo”.[11]
Gastronomija i lokalna pića[uredi | uredi izvor]
Staro jezgro Funšala obiluje restoranima i tavernama koji se snabdevaju sa izuzetno bogate pijace. Preovlađuju riblji specijaliteti. Najpoznatija jela su espada od crnih dagnji, kojih ima još samo u japanskim vodama, espetada (ražnjići s lovorom i mesom) i riblja čorba s vinom caldeirada de peixe.[12] Nezaobilazan je zapečeni vrući hleb sa maslacem i belim lukom (Bolo do Caco). [2]
U celom svetu poznatno je lokalno vino „Madera”, koje se pije kao aperitiv, ili uz desert.[13] Tradicionalno piće od ruma, meda i limuna zove se ponchu.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Madeira se, kao „Grimizno ostrvo”, pominje još u zapisima starih Rimljana, ali je ostalo nenaseljeno sve dok ga 1418. godine nije otkrio portugalski kapetan Žoao Konkalves Zarko, da bi već sledeće godine tamo stigli prvi kolonisti iz siromašnih delova Portugala. Krajem 19. veka počeli su da dolaze bogati stranci, naročito Englezi.[6]
Ostrvo je od 1807, do 1814. godine bilo pod upravom Britanije, koja ga je štitila od Napoleonovih osvajanja i potom vratila Portugaliji. U Prvom svetskom ratu nemačke podmornice ovde su potopile više Antantinih brodova. Drugi svetski rat, Madeirani su uspeli da izbegnu.[13]
Ovde je izgnan i 1922. godine umro poslednji austrougarski car Karlo Prvi. Sahranjen je u crkvi Monte na Madeiri, visoko iznad grada, okruženoj botaničkom baštom.[10]
Istorijske znamenitosti[uredi | uredi izvor]
U Funšalu je čuvena katedrala iz 1551. godine sa svodom od kedrovine i oltarom od čistog zlata. Tu je i raskošna palata, nekadašnja zgrada carine Alfandega u kojoj je danas smeštena lokalna vlast.[6]
Na centralnom trgu dominira statua kapetana Zarka, osnivača grada.[6]
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
Funšal je domaćin najvećeg novogodišnjeg vatrometa na svetu koji je dospeo u Ginisovu knjigu rekorda. Veoma je razvijena ulična umetnost sa mnoštvom murala, galerija na otvorenom, a nadaleko je poznata lokalna narodna radinost, naročito vez.[14]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d Madeira Island (na jeziku: engleski), 2023-04-30, Pristupljeno 2023-12-15
- ^ a b v „Putovanje kroz Portugal (ali nije Saramagovo)”. B92.net (na jeziku: srpski). 2017-10-10. Pristupljeno 2023-12-16.
- ^ „Madeira - priča jednog ostrva”. www.klubputnika.org. Pristupljeno 2023-12-15.
- ^ a b „RTS :: Zanimljivosti :: Ostrvo mira među „oblacima rata“”. www.rts.rs. Pristupljeno 2023-12-15.
- ^ „Madera: letovalište koje liči na smak sveta – DW – 22. 2. 2010.”. dw.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-12-15.
- ^ a b v g „Madeira - ostrvo iz mašte”. NOVOSTI (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-12-15.
- ^ a b „Tropska bašta Atlantika: Portugalsko ostrvo Madeira - mesto gde živi duga”. National Geographic Serbia (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-12-15.
- ^ „Očaravajuća šuma stara 500 godina na ostrvu Madeira | City Magazine”. citymagazine.danas.rs (na jeziku: srpski). 2020-03-25. Pristupljeno 2023-12-15.
- ^ a b v Be-Wide (2022-10-27). „10 najboljih stvari koje treba uraditi na ostrvu Madeira u 2023.”. Bonita da Madeira (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-12-15.
- ^ a b „Madeira najbolje ostrvo u Evropi”. www.atvbl.rs (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 2023-12-15.
- ^ Ringier. „TESLINA "KONKURENCIJA" Aerodrom na Madeiri se od sada zove - Kristijano Ronaldo! /FOTO/”. Sportal (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-12-15.
- ^ kasadoo.com. „Pijaca u Funšalu”. KASADOO (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-12-16.
- ^ a b https://kasadoo.com/sr/Portugalija/Ostrvo-Madeira/Znamenitosti/Pijaca-u-Funsalu
- ^ „RTS :: Zanimljivosti :: Ostrvo mira među „oblacima rata“”. www.rts.rs. Приступљено 2023-12-16.