Pređi na sadržaj

Rafael Batino

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
rafael batino
Lični podaci
Datum rođenja(1910-01-14)14. januar 1910.
Mesto rođenjaBitolj, Osmansko carstvo
Datum smrti12. jul 1942.(1942-07-12) (32 god.)
Mesto smrtiPljevlja, ND Crna Gora
Delovanje
Član KPJ od1934.
Učešće u ratovimaNarodnooslobodilačka borba

Rafael Batino (Bitolj, 14. januar 1910 — Pljevlja, 12. jul 1942) bio je komunistički revolucionar i učesnik Narodnooslobodilačke borbe, poznat po pseudonimu Miša Cvetković.[1]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je 14. januara 1910. u Bitolju u jevrejskoj porodici. Njegovi roditelji Žozef i Rebeka bili su dobrog materijalnog stanja, u poređenju sa drugim jevrejskim porodicama iz Bitolja. Osnovnu školu završio je u rodnom mestu, a potom je pohađao Francuski licej, koji je završio sa odličnim uspehom. Nakon završetka liceja, želeo je da nastavi školovanje, ali mu materijalne prilike njegove porodice to nisu dozvoljavale. Njegov otac je smatrao da treba da uči zanat kako bi mogao da se izdržava. U dogovoru sa ocem, otputovao je kod rođaka u Meksiko, sa ciljem učenja trgovačkog zanata.[2]

Dolaskom u Meksiko, upisao je studije tehnike na Univerzitetu u Meksiko Sitiju. Kako bi zaradio dodatni novac za život i studije, jedno vreme je radio kao trgovac, kod rođaka, a zatim u skladištu u luci. Družeći se sa radnicima, upoznao se sa teškim životom i eksploatacijom radnika, što je direktno uticalo na njega da počne da proučava marksizam i priključi se tamošnjem radničkom i komunističkom pokretu. Bio je član marksističkog kružoka na Fakultetu tehničkih nauka. Njegovu političku aktivnost uočila je meksička policija, pa je kao „opasan komunista” 1934. proteran u Kraljevinu Jugoslaviju.[2]

Nakon povratka u rodni Bitolj, povezao se sa članovima ilegalne Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) i nastavio svoju revolucionarnu aktivnost. Kao dobar poznavalac marksizma držao je pripadnicima revolucionarne omladine predavanja na razne teme. Kasnije se preselio u Skoplje, gde se zaposlio u osiguravajućoj kući.[3] Fabrike i radionice u Skoplju, u to vreme zahvatio je revolucionarni talas, pa je dolazilo do štrajkova i protesta. Posebno su bili značajni štrajkovi koji su trajali više od deset dana, poput štrajkova radnika fabrika „Papateodosi” i „Ručigadžija”.[4]

Aktivno je radio u stvaranju partijskih ćelija KPJ, kao i u omasovljavanje radničkog i omladinskog pokreta. U njegovoj kući održavani su ilegalni sastanci i konsultacije sa istaknutim komunistima u gradu. Usled izdaje, 1936. se dogodila policijska provala u skopsku partijsku organizaciju, nakon čega je došlo do masovnih hapšenja. Tom prilikom policija je izvršila pretres njegovog stana i pronašla veliki broj ilegalnog partijskog materijala, uključujući i direktivu Pokrajinskog komiteta KPJ za Makedoniju.[5] Nakon hapšenja, izručen je Državnom sudu za zaštitu države u Beogradu, koji ga je zbog komunističkog delovanja osudio na pet godina zatvora.[6]

Politički zatvorenici Moša Pijade i Rodoljub Čolaković u razgovoru sa drugovima na robiji u Sremskoj Mitrovici

Zatvorsku kaznu izdržavao je u zatvoru u Sremskoj Mitrovici, gde se tada nalazila veća grupa političkih zatvorenika-komunista, među kojima su bili Moša Pijade, Rodoljub Čolaković, Paško Romac, Jovan Veselinov, Bane Andrejev, Strahil Gigov i dr. Zajedno sa njima, učestvovao je u borbi za bolje uslove života političkih zatvorenika: njihovo odvajanje od drugih robijaša, dobijanje prava na korišćenje literature i dr. Tokom robijanja, stekao je mnogo prijatelja među zatvorenicima, ali i od njih stekao znanja o praktičnoj revolucionarnoj borbi. Iako relativno mlad u poređenju sa drugim političkim zatvorenicima, pokazao se kao dobro teoretski pripremljen, pa je držao predavanja drugim političkim zatvorenicima. Takođe, pomagao je Moši Pijade i Rodoljubu Čolaković u prevođenju marksističke literature, koja je dolazila izvan zatvora, a posebno u prevođenju Marksovog „Kapitala“. U zatvoru se posvetio i proučavanju makedonskog nacionalnog pitanja. Posebno se sprijateljio sa Mošom Pijade, koji je u zatvoru naslikao njegov portret.[7]

Aprilski rat i okupacija Jugoslavije, 1941. zatekli su ga u zatvoru u Sremskoj Mitrovici, koja je ušla u sastav ustaške Nezavisne Države Hrvatske (NDH). Još pre okupacije, politički zatvorenici su pripremali bekstvo, kopanjem podzemnog prolaza, ali ih je u tome omeo premeštaj u drugu zgradu. Kako bi izbegli sudbinu političkih zatvorenika iz zatvora Kerestinec ili eventualnu predaju Gestapou, nakon povezivanja sa partijskom organizacijom, otpočeli su pripremu novog bega, kopanjem podzemnog kanala ispod zidina zatvora. Zajedno sa 32 drugih političkih zatvorenika, Batino je u noći 21/22. avgusta 1941. uspeo da pobegne iz ustaškog zatvora. Nakon bekstva, prihvatili su ih partizani, sa kojima su izvesno vreme boravili na Fruškoj gori. Nakon petogodišnje robije, iz zatvora je izašao kao invalid, odnosno bio je slabo pokretljiv.[1]

Zajedno sa drugim odbeglim zatvorenicima, u pratnji grupe partizana, septembra 1941. prešao je na oslobođenu teritoriju zapadne Srbije i došao u oslobođeno Užice, gde se susreo sa Vrhovnim komandantom Josipom Brozom Titom. Iako je imao veliku želju da stupi u partizanski odred, zbog njegovog zdravstvenog stanja CK KPJ ga je odredio za bavljenje političkim radom u pozadini. Takođe, zbog slabe pokretljivosti, nije poslat zajedno sa makedonskim političkim zatvorenicima (Bane Andrejev, Blagoja Fotev i Jordan Nikolov) na dug i riskantan put do Makedonije.[8]

U jesen 1941. poslat je na teritoriju Sandžaka, gde je po dolasku u Novu Varoš, postao član Sreskog komiteta KPJ. Od tada je bio aktivan i poznat pod pseudonimom Miša Cvetković. Kasnije je postavljen za sekretara Sreskog komiteta KPJ za Novu Varoš, a decembra 1941, kada je na ovom prostoru, nakon Prve neprijateljske ofanzive, boravio Vrhovni štab NOPO Jugoslavije, kao i rukovodstvo Glavnog štaba NOPO Srbije, dobijao je razne odgovorne zadatke. Odlukom Glavnog štaba NOP odreda Srbije, 23. maja 1942. postavljen za političkog sekretara Okružnog komiteta KPJ za Sandžak.[1]

Zajedno sa većom grupom aktivista i saradnika Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP), Batino je početkom jula 1942. boravio u okolini Pljevalja.[9] U to vreme četnici Draže Mihailovića, a posebno Pljevaljska četnička brigada komandanta Jovana Jelovca, vodila je aktivnu borbu protiv partizanskih organizacija u okolini Plevlja. Grupa partizanskih aktivista je 9. jula 1942. na planini Ljubišnji naišla na četničku zasedu i sukobila se sa njima. U ovoj borbi, četnici su uspeli da zarobe Rafaela Batina i njegovog saborca Veljka Kozića, dok su ostali partizanski aktivisti uspeli da pobegnu. Nakon zarobljavanja, četnici su ih preko noći saslušali, fizički zlostavljali i premlaćivali, a potom ih predali fašističkim italijanskim vojnim vlastima.[1]

Italijani su 12. jula 1942. Batina i jednog od njegovih drugova, koji su jedva stajali nakon što su pretučeni tokom istrage, izveli iz zatvora i poveli na Senjak, gde se nalazilo stratište na kome su vršena streljanja talaca, zarobljenih partizana, njihovih saradnika i članova porodice. Krećući se glavnom pljevaljskom ulicom Batino je glasno protestvovao uzvikujući: „Dole Hitler i Musolini, dole fašisti i njihove četničke sluge”. Protestovao je prvo na španskom, a potom na italijanskom i nemačkom jeziku. Italijani su mu zavezali usta, šutirali ga u zadnjicu i polomili zube, ali je on uporno uzvikivao parole za slobodu. Ućitkali su ga tek mitraljeski metci.[10][1]

Među partizanima u Sandžaku, Rafael Batino je bio poznat po svom pseudonimu Miša Cvetković i niko od njegovih drugova nije znao njegovo pravo ime. Nakon rata, identifikovani su partizanski pseudonimi, a oni koji su preživeli koristili su svoje partizansko ime uporedo sa pravim. Tokom 1960. redakcija lista „Borba” otvorila je posebnu rubriku, kao vrstu feljtona, pod nazivom Ko je Miša Cvetković, obraćajući se javnosti i onima koji nešto znaju, da pišu listu. Ovoj inicijativi pridružila se i redakcija lista „Komunist“, koja je uspela da prikupi i dostavi nove podatke o Miši Cvetkoviću. U julu 1975. u listu „Politika” objavljen je poduži članak o Rafaelu Batinu, koji je napisao njegov saborac i saradnik Danilo Knežević. Uz pomoć redakcija renomiranih listova, kao i objavljenih memoara učesnika Narodnooslobodilačke borbe, rasvetlila se enigma ko se krio iza partizanskog imena Miša Cvetković.[11]

Na Senjaku u Pljevljima, u krugu fabrike „1. decembar”, podignuta mu je 20. novembra 1985. spomen-bista, rad lokalnog vajara Ljuboja Čabarkape.[12] Bista je podignuta pored Spomenika palim borcima na Senjaku, a na postamentu spomen-biste nalaze se oba njegova imena — Rafael Batino i Miša Cvetković.[13] U znak sećanja na njega, jedna ulica u Skoplju nosi naziv — Ulica Rafaela Batina, a jedna ulica u Pljevljima naziv — Ulica Miše Cvetkovića.[14]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d Leksikon NOR 1 1980, str. 53.
  2. ^ a b Čupeski 2006, str. 22.
  3. ^ Čupeski 2006, str. 36.
  4. ^ Čupeski 2006, str. 44.
  5. ^ Čupeski 2006, str. 47.
  6. ^ Čupeski 2006, str. 48.
  7. ^ Čupeski 2006, str. 57.
  8. ^ Čupeski 2006, str. 67.
  9. ^ Čupeski 2006, str. 73.
  10. ^ Čupeski 2006, str. 76.
  11. ^ Čupeski 2006, str. 77.
  12. ^ „SPOMEN-BISTA RAFAELA BATINA (MIŠA CVETKOVIĆA)”. pvinformer.me. n.d. 
  13. ^ „Od Bitolja i Meksika do streljačkog voda u Pljevljima”. vijesti.me. 29. 06. 2020. 
  14. ^ „Pretraga ulica — Miše Cvetkovića”. www.planplus.rs. n.d. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Čupeski, Zdravko (2006). Herojot Batino. Skopje: Evrejska zaednica vo R. Makedonija. 

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Рафаел_Батино&oldid=27678074”