Rezidencija u Užičkoj 15
Rezidencija u Užičkoj ulici broj 15 u Beogradu je bila službena rezidencija doživotnog predsednika SFRJ Josipa Broza Tita i predsednika SRJ Slobodana Miloševića. Izgrađena je 1934. godine kao porodična vila za potrebe porodice Acović. Za vreme okupacije Beograda, tokom Drugog svetskog rata od 1941. do 1944. godine u njoj se nalazila nemačka komanda za Jugoistok, a nakon oslobođenja u nju se uselio Tito, nakon čega je postala njegova službena rezidencija. Nakon Titove smrti, 1982. godine rezidencija je ušla u sastav Memorijalnog centra „Josip Broz Tito“, a 1997. godine u nju se uselio Slobodan Milošević. Zgrada je kao službena rezidencija predsednika Republike potpuno uništena tokom NATO bombardovanja 22. aprila 1999. godine.
Predratnu vilu porodice Acović projektovao je arhitekta Vladislav Vladisavljević, a nakon Drugog svetskog rata rezidencija je doživela nekoliko velikih arhitektonskih promena – 1947/48, 1956, 1961/62, 1970/72 i 1997. godine, na kojima je radilo više arhitekti. Najpozamašniji radovi na rezidenciji izvršeni su tokom rekonstrukcije od 1970. do 1972. godine, koji su izvedeni prema projektima arhitekti Dragana Bešira i Branka Bona.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Izgradnju kompleksa vila i imanja na Dedinju, koje je početkom 20. veka bilo brdo pod vinogradima, počeo je da gradi Miloš Savčić, inženjer i industrijalac. Njegov zet Aleksandar Acović, građevinski inženjer i industrijalac, na svom imanju u Rumunskoj ulici broj 15—17[a] podigao je 1934. godine jednospratnu luksuznu vilu. Vila je građena od 1. jula 1933. do 10. novembra 1934. godine, po projektu arhitekte Vladislava Vladisavljevića. Bila je jedna od najlepših vila u predratnom Beogradu.[1][2]
Ubrzo po nemačkoj okupaciji Beograda, krajem aprila 1941. godine u vilu se uselio Franc Nojhauzen, koji je bio okupacioni civilni komandant Srbije, odnosno generalni opunomoćenik za privredu na teritoriji Vojnoupravnog komandanta Srbije. Porodica Acović — Aleksandar i njegovi sinovi Radisav i Miloš, tada je preseljena u prostorije za poslugu. Nekoliko meseci kasnije, naloženo im je da se skroz isele iz vile. Nojhauzer se nije dugo zadržao u vili, jer se u nju uselio feldmaršal Aleksandar Ler, komandant Vermahta za jugoistok. Pred kraj okupacije Beograda, 1944. godine Nojhauzer se ponovo vratio u vilu i neposredno pred oslobođenje grada sav nameštaj iz vile odneo u Nemačku.[1][3]
U toku borbi za oslobođenje Beograda, 15. oktobra 1944. godine Osma crnogorska brigada je zauzela Dedinje. Odmah potom u vilu se uselio operativni deo Štaba Prve armijske grupacije NOV i POJ i odatle je General-lajtnant Peko Dapčević rukovodio završnim borbama za oslobođenje grada. Kada je Maršal Jugoslavije Josip Broz Tito 23. oktobra 1944. stigao u oslobođeni Beograd on se uselio u ovu vilu. Tito je ovde ostao tokom novembra i decembra, dok su u trajali radovi na popravci Belog dvora. Nakon toga Tito je prešao u Beli dvor, povremeno koristeći vilu. Definitivno Titovo preseljenje u vilu u Rumunskoj ulici 15 bilo je polovinom 1946. godine, posle smrti Davorjanke Paunović Zdenke, kada vila postaje zvanična Titova rezidencija.[1][3][2]
Park i drugi objekti[uredi | uredi izvor]
Rezidencija se nalazila na placu veličine preko 100 ari, koji je bio pošumljen i pretvoren u park. U okviru ovog parka nalazilo se još nekoliko objekata — Bilijarnica i Lovačka kuća.
Bilijarnica je prizemni objekat u neposrednoj blizini rezidencije i bila je u stvari adaptirana stara kuća u Užičkoj 13. Ova kuća je izgrađena 1932. godine, a adaptirana je prilikom rekonstrukcije rezidencije 1970—1972. godine. U njoj je Josip Broz Tito provodio vreme — pijući jutarnju kafu i čitajući štampu. Pošto se u jednom delu ovog objekta nalazio sto za bilijar, ona je dobila ime Bilijarnica. U drugom delu ovog objekta nalazili su se metalska radionica i fotolaboratorija. Pre rekonstrukcije rezidencije, početkom 1970-ih, one su se nalazile u podrumu rezidencije.[2][4]
Lovačka kuća je brvnara u slovenačkom stilu izgrađena 1952. godine kao poklon Titu za 60-i rođendan od NR Slovenije. Ona je služila za čuvanje Titovih lovačkih trofeja, a nakon formiranja Memorijalnog centra, ona je pretvorena u Muzej lovačkih trofeja u kome je pored lovačkih trofeja bilo izloženo i Titovo lovačko oružje, kao i mnogobrojna lovačka priznanja.[2][4]
U parku koji je okruživao rezidenciju nalazilo se dosta skulptura istaknutih jugoslovenskih vajara, među kojima su bile:
- „Partizanski kurir”, rad Stevana Bodnarova
- „Sedeći ženski akt”, „Skulptura za fontanu” i „Fontana”, radovi Sretena Stojanovića
- „Dečak s maslačkom”, rad Mire Sandić
- „Svirač” i „Majka i dete”, radovi Frana Kršinića
- „Srna s lanetom”, rad Jovana Soldatovića
- „Detalj”, rad Matije Vukovića Asa
- „Nošenje ranjenika”, rad Antuna Augustinčića
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Današnja Užička ulica od 1925. do 1948. godine nosila je naziv Rumunska ulica. Ime je dobila u čast kraljice Marije, koja je bila rumunska princeza, odnosno ćerka rumunskog kralja Ferdinanda. Nakon Drugog svetskog rata ulica je preimenovana i dobila je naziv u čast grada Užica, koje je u jesen 1941. godine bilo sedište prve slobodne partizanske teritorije, poznate kao Užička republika.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v „Nećemo Kuću cveća u svom dvorištu” novosti.rs
- ^ a b v g Stojanović 1983, str. 175.
- ^ a b „Istorija koju su pisale žene” novosti.rs
- ^ a b Memorijalni centar 1984.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Stojanović, Bratislav (1983). Memorijalni centar Josip Broz Tito — prostorni okviri i perspektivne mogućnosti. Godišnjak grada Beograda. 31. Beograd: Muzej grada Beograda.
- Memorijalni centar Josip Broz Tito. Beograd: Memorijalni centar „Josip Broz Tito”. 1984.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Objekti koji su se nalazili u sastavu Memorijalnog centra „Josip Broz Tito“ | ||
 | ||