Rusi u Albaniji

Rusi u Albaniji predstavljaju pripadnike ruskog naroda, kao i one koji su porijeklom iz Rusije ili zemalja bivšeg SSSR-a, a koji danas žive i rade u Albaniji. Istorija Rusa u Albaniji počinje 1924. godine, kada su uspostavljeni prvi kontanti između Moskve i Tirane. Rusi u Albaniji su od tada prošli kroz turbulentne periode, pa su tako od naroda čiji sistem je uvažavan do te mjere da su Rusi u jednom trenutku obavljali veoma bitne funkcije u Albaniji, postali omraženi narod, koji je skoro nestao na teritoriji Albanije. Ruska nacionalna zajednica u Albaniji danas, se mjeri sa par stotina ljudi, koji, kao i većina drugih nacija nemaju pravo na nacionalno izjašnjavanje, jezik i slobodno praktikovanje kulture i običaja.

Istorijat

Kraljevine Albanije

Krajem 1921. hiljade bivših vojnika vjelogardejaca, koji su služili u graničnoj službi Srbije, došlo je u sukob sa albanskim banditima i švercerima koji su terorisali lokalno stanovništvo u pograničnom regionu. Uprkos činjenici da se granica Srbije sa Albanijom smatralo izuzetno opasnom na cijelom prostoru, ruske granične straže brzo su smirile situaciju i smatrale smrtonosnim ishodom za Albance koji su pokušali da pređu granicu. Treba napomenuti da Rusi u Albaniji od rusko-turskog rata u kojem su se Albanci borili za Tursku, sa Albancima nisu imali nikakvih kontakata. Međutim, to nije spriječilo Ahmeta Zogua da zapošljava ruske vojnike, jer je malo vjerovatno da bi se pronašli bolji vojni profesionalci bilo gdje na Balkanu. Po preporuci srpske strane, ruski pukovnik Miklačevski imenovan je za rukovodioca ruske divizije, koja se sastojala od 102 člana, uključujući 15 službenika.

Tokom 1924. godine Rusija i Albanija prvi put dolaze u dodir. Nakon dolaska na vlast komunističkog režima, sovjetska misija koju je predvodio Arkadij Krakovetski biva poslata u Tiranu. Krakovetski, bivši socijalistički revolucionar koji se 1920. pridružio boljševicima, bio je jedan od prvih sovjetskih špijuna. Izaslanik iz Moskve zvanično je izjavio da je svrha njegove misije u Albaniji bila uspostavljanje komunističkog režima u zemlji i stvaranje središta boljševizma na Balkanu, upravo u Tirani. Krakovski je iz Albanije planirao „izvoz revolucije” u susjedne zemlje. Međutim, takvi planovi se nisu ostvarili, a pokušaji reforme zemlje kroz komunističke metode nisu uspjeli. S obzirom na okolnosti, Ahmet Zogu je odlučio da se osveti dok je u izgnanstvu. Kao dio svojih planova za državni udar, bivši premijer nastavio je da gradi vojni kontingent. S tim u vezi, na granici Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca osnovana je albanska volonterska milicija, koja se sastojala pretežno od albanskih klanova lojalnih Zoguu. Međutim, kako bi organizovali artiljerijsku eskadrgiju, regrutovali su se ruski imigranti koji su boravili u Kraljevstvu SHS. Krajem decembra 1924. godine počela je vojna operacija. Glavna, odlučujuća bitka u kojoj je učestvovala ruska divizija bila je u selu Peškopi, gdje je sjedište albanske rezervne vojske. Rusi su zadali odlučujući udarac u ovoj bitci. Posle okupacije Peškopija i kratkog odmora, ista ruska jedinica, zajedno sa Ahmetom Zoguom, pokrenula je napad na glavni grad zemlje. Neprijateljske trupe su mogle da pruže samo minimalan otpor, pa su tako 24. decembra, ruske jedinice sa Zoguom na čelu ušle u Tiranu.

Nakon proglašenja Republike Albanije, ruski vojnici su nastavili vojnu službu pod Ahmetom Zoguom, prvim predsjednikom. Ruskim vojnicima ponuđena je doživotna penzija u visini plate koju su primali, ali samo pod uslovom da ostanu u zemlji. U početku su mnogi od njih iskoristili ovu ponudu, a po prvi put u Albaniji počela se pojavljivati ruska dijaspora. Međutim, život ove populacije bio je kratak, pošto su ruski migranti, umorni od monotonije života, polako počeli da napuštaju Albaniju. Do početka 1939. godine ostalo je samo 19 pripadnika ruske divizije. U međuvremenu, u aprilu 1939. godine, Albaniju je napadnuta od strane fašističke Italije, a 1943. godine (posle kapitulacije Italije) od strane nacističke Njemačke. U ovim okolnostima, sudbina Rusa u Albaniji evoluirala je na različite načine. Neki su ostali vijerni Zoguu i pridružili se gerilskim trupama koje su se borili protiv Italijana i komunista, drugi su se priključili italijanskoj vojsci da se bore na Istočnom frontu protiv Sovjetskog Saveza. Kao rezultat ovih vojnih sukoba i globalne politike pripadnici ruske divizije su se raselili na razne strane svijeta, ali bilo je i onih koji su ostali u Albaniji nakon rata. Ovi članovi su se povukli iz aktivne vojne službe ili su se pridružili državnoj službi.

Narodna Republika Albanija

Međutim, u novoj Albaniji, bivši Bjelogardejci su se veoma taško navikavali na novi sistem. Sovjetski Savez je pružio aktivnu pomoć posljeratnoj, agrarnoj Albaniji u uspostavljanju socijalističke ekonomije. Stotine sovjetskih civilnih i vojnih stručnjaka poslato je u Albaniju. Bilo je i velikih kulturnih i obrazovnih razmjena, dok su hiljade Albanaca (uglavnom muškaraca) putovali da studiraju u Sovjetskom Savezu. Ruski jezik je postao obavezan u albanskim školama, a stavovi prema Rusiji nikada nisu bili toliko pozitivni u istoriji Albanije. Prema informacijama koje su pronađene u albanskim statističkim arhivama, od 1947. do 1961. godine, bilo je gotovo 400 mješovitih brakova između muškaraca etničkih Albanaca i ruskih žena. Većina ovih žena stalno se preselila u Albaniju sa svojim muževima. Zapravo, ovo je jedini put da možemo govoriti o nastanku punopravne ruske dijaspore u zemlji. Sasvim je sigurno da su mnogi sovjetski građani doprinijeli razvoju albanske kulture i ekonomije zemlje. Na primer, 1950. godine Luiza Papajani, vodila je grupu sovjetskih advokata koji su otvorili prvu albansku forenzičku laboratoriju. Takođe je postala prvi ruski direktor Radio Tirane. Još jedna od ruskih žena, Taisija Uzlovaja, odigrala je ogromnu ulogu u razvoju oftalmologije, a danas jedini centar za operaciju očiju, koji koristi Fjodorovu tehnologiju, nosi njeno ime. Još jedan sovjetski državljanin koja je živjela skoro 50 godina sa suprugom u Albaniji, Nina Mulia, majka je poznate italijanske operske pevačice Inve Mule.

Krajem 1950-ih i početkom 1960-ih situacija je počela da se mijenja. Albansko rukovodstvo pod Enverom Hodžom uvrijedili su se prema Hruščovovoj kritici staljinovog kulta ličnosti i normalizaciji odnosa s Jugoslavijom, gdje je Tirana smatrana prijetnjom. Albanija je preduzela korak ka približavanju sa Kinom, a zauzvrat je doživjela ozbiljno pogoršanje odnose sa Sovjetskim Savezom. Tirana je počela zvanično kritikovati novu politiku u Moskvi. Kao odgovor na ove kritike, Sovjetski Savez povukao je svoje savjetnike i stručnjake iz Albanije 1961. godine. U novembru 1961. godine, Moskva i Tirana razmijenili su oštre napade, nakon čega je Sovjetski Savez povukao svog ambasadora iz Albanije i prekinuo diplomatske odnose. Sovjetski Savez je počeo da urgentno evakuiše svoje građane iz Albanije,koji su odlaskom iz Albanije napuštali svu svoju imovinu. Počevši od 1962. godine, Albanija je postala najizolovanija evropska zemlja. Međutim, iz više razloga, oko polovine žena iz Rusije ostalo je sa svojim muževima u Albaniji. Svako ko je studirao u Sovjetskom Savezu proglašen je špijunom - zajedno sa svojom porodicom. Mnogi od njih su bili zatvoreni 15-20 godina i poslati na prilan rad u udaljenim planinskim područjima Albanije.

Danas

Danas u Albaniji živi oko dvadesetak žena iz te generacije. Ostali su umrli ili emigrirali u Italiju, Grčku ili Njemačku sa svojim porodicama tokom devedesetih. Oni koji su preostali dobili su ruske pasoše. Ruska dijaspora danas broji samo oko 300 ljudi u zemlji od 3 miliona stanovnika. Većina ovih ljudi su ruske građanke koje su se udali za Albance u poslednjih petnaestak godina. U Albaniji ne postoji nijedna ruska pravoslavna crkva gdje se službe mogu čuti na ruskom ili staroslovenskom. Postoje i problemi sa učenjem ruskog jezika. Iako je ruski nastavio da se uče u školama do 1977. godine, broj ljudi koji danas govore ruski u Albaniji je veoma nizak. Ruski se predaje na „Asim Vokshi” školi stranih jezika. Ruski se takođe predaje na sedam albanskih univerziteta. Ukupno na ovim univerzitetima ima oko 40 studenata ruskog jezika.

Uprkos teškoj situaciji sa kojom se suočava ruska zajednica u Albaniji, postoje i pozitivne tačke koje su se nedavno pojavile. Dana 17. februara 2007. godine u gradu Korči proglašena je „Godina ruskog jezika”. Izbor lokacije nije bio slučajan, pošto je Korča poznata po dubokim duhovnim i kulturnim tradicijama, istorijskim spomenicima pravoslavnoj kulturi i bogatom kolekcijom ikona u lokalnom istorijskom muzeju. Postoji i veliki broj albanskih intelektualaca u gradu. U Korzi je veliko interesovanje i poštovanje ruske kulture i jezika dugo pothranjeno, uz različita društva i klubove koji promovišu prijateljstvo između Rusije i Albanije. Početkom 2007, ambasador Rusije u Albaniji donirao je više od 30 knjiga klasične ruske književnosti u Gradsku biblioteku u Korči.

Vidi još

• Bijela garda