Skupština SAP Kosova
| Ovaj članak je deo serije o društveno-političkom sistemu Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo |
 |
|
Skupština Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo bila je najviši organ vlasti u okviru prava i dužnosti društveno-političke zajednice u Socijalističkoj Autonomnoj Pokrajini Kosovo, od 1945. do 1990, delujući pod sledećim nazivima:
- Oblasna narodna skupština Autonomne Kosovsko-Metohijske Oblasti od 1945. do 1946.
- Oblasni narodni odbor Autonomne Kosovsko-Metohijske Oblasti od 1946. do 1963.
- Skupština Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohija do 1963. do 1968.
- Skupština Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo od 1968. do 1990.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Pitanje o nastanku regionalnog predstavničkog tela koje bi bilo nadležno za prostore Kosova i Metohije pokrenuto je već tokom Drugog svetskog rata (1941—1945), kada su pod okriljem Narodnooslobodilačkog pokreta učinjeni prvi koraci ka formiranju Oblasnog narodnooslobodilačkog odbora za područje Kosova i Metohije. Nakon oslobođenja tih prostora tokom jeseni 1944. godine i stabilizacije tamošnjih prilika početkom 1945. godine, Oblasni NOO Kosovo i Metohija izjasnio se u prilog stvaranja posebne autonomne oblasti, u sastavu Srbije. Tu odluku je 7. aprila 1945. godine prihvatila Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Srbije, kojoj su se u ime Oblasnog NOO Kosovo i Metohija obratili Dušan Mugoša i Mehmed Hodža. Tom prilikom usvojen je i zaključak o sazivanju prve Oblasne narodne skupštine za područje Kosova i Metohije.[1]
Oblasna narodna skupština Kosova i Metohije zasedala je od 8. do 10. jula 1945. godine u Prizrenu. Tom prilikom donet je niz odluka o budućem uređenju oblasne autonomije na prostorima Kosova i Metohije, što je potvrđeno 7. avgusta na Trećem zasedanju AVNOJ-a. To stanje je ozakonjeno već 1. septembra 1945. godine, kada je Narodna skupština Srbije usvojila Zakon o administrativnoj podeli Srbije,[2] koji je propisivao da u sastavu Srbije postoji i Autonomna Kosovsko-Metohijska Oblast, a zatim je 3. septembra usvojen i poseban Zakon o ustanovljenju i ustrojstvu Autonomne Kosovsko-Metohijske Oblasti.[3]
Ustavom Jugoslavije iz 1946. godine i Ustavom Srbije iz 1947. godine, najviši organ AKMO je dobio naziv Oblasni narodni odbor. Prvim Statutom AKMO, koji je donet 23. maja 1948. godine, a koji je stupio na snagu 30. oktobra 1948. godine nakon potvrde u Narodnoj skupštini Srbije, propisano je ustrojstvo Oblasnog narodnog odbora kao predstavničkog tela na području AKMO, a ta rešenja su potvrđena i novim Statutom AKMO, koji je donet 20. februara 1953. godine.[4]
Novim Ustavom Jugoslavije iz 1963. godine i novim Ustavom Srbije iz iste godine, AKMO je uzdignuta na stepen pokrajine, pod nazivom Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija, dok je njen najviši organ dobio naziv Skupština APKiM. Prvim Statutom APKiM, koji je usvojen 10. aprila 1963. godine, propisan je način organizacije i rada Skupštine APKiM.[5]
Donošenjem ustavnih amandmana krajem 1968. godine ime pokrajine je promenjeno u Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo, čime je reč „Metohija” uklonjena iz naziva, tako da je naziv najvišeg organa od tada glasio Skupština SAP Kosova. Ustavnim zakonom SAP Kosova iz 1969. godine, pobliže je određen i delokrug rada Skupština SAP Kosova.[6] Novim Ustavom Jugoslavije iz 1974. godine, SAP Kosovo je dobilo pravo na sopstveni Ustav, koji je usvojen iste godine, a tim aktom je proširen i delokrug rada Skupštine SAP Kosova, koja je dobila znatna zakonodavna ovlašćenja.[7]
Amandmanima na Ustav Srbije iz 1989. godine zaustavljene su teženje ka pretvaranju SAP Kosova u federalnu jedinicu. Krajem 1989. i početkom 1990. godine došlo je do produbljivanja političkih podela, što je sredinom 1990. godine dovelo do krize u funkcionisanju pokrajinskih organa. Deo separatistički nastrojenih delegata u Skupštini SAP Kosova održao je 2. jula skup u Prištini, na kome je usvojena Ustavna deklaracija o proglašenju Republike Kosovo, izvan sastava Srbije. Time je bio izvršen pokušaj narušavanja ustavnog poretka SR Srbije i SFRJ, što je izazvalo reakciju nadležnih državnih organa. Tim povodom, Skupština SR Srbije je 5. jula 1990. godine usvojila Zakon o prestanku rada Skupštine Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo i Izvršnog veća Skupštine Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo.[8]
Novim Ustavom Srbije koji je proglašen 28. septembra 1990. godine, pokrajini je vraćen stari naziv Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija, a kao najviši organ pokrajinske autonomije bila je propisana Skupština APKiM. Iako je 1992. godine povodom održavanja izbora na svim nivoima u Srbiji postojala namera da se raspišu i prvi višestranački izbori za Skupštinu APKiM, to nije moglo biti realizovano zbog složenih političkih prilika i bojkota albanskih separatista. Slična situacija se ponovila i 1996. godine, prilikom odlučivanja o raspisivanju izbora na svim nivoima u Srbiji, te stoga ni tada nije bilo moguće raspisati izbore za Skupštinu APKiM. Nakon kraja rata na Kosovu i Metohiji 1999. godine i uspostavljanja misije UNMIK, pitanje o organizaciji vlasti na tom prostoru dobilo je sasvim nove dimenzije. Uprkos tome, Srbija je i u novom Ustavu iz 2006. godine definisala niz ključnih pitanja koja su se odnosila na APKiM, propisavši postojanje pokrajinskih skupština kao najviših organa vlasti u autonomnim pokrajinama, ali zvanični izbori za Skupštinu APKiM nisu raspisani.
Predsednici Skupštine[uredi | uredi izvor]
| Predsednici predstavničkog organa AKMO—APKiM—SAPK | |||
|---|---|---|---|
| ime i prezime | početak mandata | kraj mandata | napomena |
| Predsednik Oblasne narodne skupštine AKMO 1945—1946. | |||
| Fadilj Hodža | 11. jul 1945. | 31. januar 1946. | |
| Predsednici Oblasnog narodnog odbora AKMO 1946—1963. | |||
| Fadilj Hodža | 31. januar 1946. | 20. februar 1953. | |
| Ismet Šaćiri | 20. februar 1953. | 12. decembar 1953. | |
| Đorđije Pajković | 12. decembar 1953. | 5. maj 1956. | |
| Pavle Jovićević | 5. maj 1956. | 4. april 1960. | |
| Dušan Mugoša | 4. april 1960. | 18. jun 1963. | |
| Predsednici Skupštine AP Kosova i Metohije 1963—1968. | |||
| Stanoje Aksić | 18. jun 1963. | 24. jun 1967. | |
| Fadilj Hodža | 24. jun 1967. | 7. maj 1969. | |
| Predsednici Skupštine SAP Kosova 1968—1990. | |||
| Iljaz Kurteši | 7. maj 1969.[9] | 6. maj 1974. | |
| 6. maj 1974.[10] | 4. maj 1978. | ||
| Dušan Ristić | 4. maj 1978.[11] | 25. septembar 1981. | podneo ostavku 6. avgusta 1981. |
| Ilija Vakić | 25. septembar 1981.[12] | 5. maj 1982. | |
| 5. maj 1982.[13] | 5. maj 1983. | ||
| Ilija Đukić | 5. maj 1983.[14] | maj 1984. | |
| Bajram Selimi | maj 1984. | maj 1985. | |
| maj 1985. | maj 1986. | ||
| Svetislav Dolašević | 5. maj 1986.[15] | 5. maj 1987. | |
| 5. maj 1987. | 5. maj 1988. | ||
| Vukašin Jokanović | 5. maj 1988.[16] | 5. maj 1989. | |
| 5. maj 1989.[17] | 4. decembar 1989. | ||
| Đorđe Božović | 4. decembar 1989.[18] | 5. jul 1990. | |
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Dimić 2001, str. 298-299.
- ^ Zakon o administrativnoj podeli Srbije (Službeni glasnik Srbije, br. 28/45, str. 425)
- ^ Zakon o ustanovljenju i ustrojstvu Autonomne Kosovsko-metohijske oblasti (Službeni glasnik Srbije, br. 28/45, str. 426)
- ^ Dimić 2001, str. 300-302.
- ^ "Statut Autonomne Pokrajine Kosova i Metohije", Priština: Službeni list, 1963.
- ^ "Ustavni zakon Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosova, sa Zakonom o sprovođenju Ustavnog zakona Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosova i ekspozeom Fadilja Hodže", Priština: Službeni list, 1969.
- ^ Ustav Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosova, sa Ustavnim zakonom o sprovođenju Ustava Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosova, Priština 1974.
- ^ Zakon o prestanku rada Skupštine SAP Kosovo i Izvršnog veća Skupštine SAP Kosovo" (Službeni glasnik SRS, br. 33/90)
- ^ „Kosovo: Predsednik Skupštine Ilijaz Kurteši”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 8. 5. 1969. str. 4.
- ^ „Kosovo: Činilac u borbi za brži razvoj”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 7. 5. 1974. str. 6.
- ^ „Kosovo: Veće i složenije obeveze i zadaci”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 5. 5. 1978. str. 6.
- ^ „Ilija Vakić predsednik Skupštine, Riza Sapundžija predsednik Izvršnog veća Kosova”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 26. 9. 1981. str. 1.
- ^ „Pouke i iskustvo za odlučnu akciju”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 6. 5. 1981. str. 4.
- ^ „Ilija Đukić — predsednik”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 6. 5. 1983. str. 4.
- ^ „Bajram Seljani predsednik Predsedništva”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 6. 5. 1986. str. 3.
- ^ „Remzi Koljgeci predsednik Predsedništva SAP”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 6. 5. 1988. str. 1.
- ^ „Roza Sapundžiju član Predsedništva SFRJ”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 6. 5. 1989. str. 11.
- ^ „Novoizabrana Skupština Kosova odbacila zaključke slovenačke skupštine: Ograda od razbijanja Jugoslavije”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 5. 12. 1989. str. 3.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Anđelković, Zoran (2006). Godina istine: Privremeno izvršno veće AP Kosovo i Metohija: oktobar 1998-oktobar 1999. godine. Beograd: AS Medija.
- Bataković, Dušan T. (2008). „Srpska zajednica na Kosovu i Metohiji 1999-2005: Od konstitutivnog naroda do nametnute minorizacije”. Položaj nacionalnih manjina u Srbiji. Beograd: SANU. str. 227—243.
- Bataković, Dušan T. (2014). A Turbulent Decade: The Serbs in Post-1999 Kosovo: Destruction of Cultural Heritage, Ethnic Cleansing, and Marginalization (1999-2009). Paris: Dialogue.
- Bataković, Dušan T. (2015). „The Serbs of Kosovo and Metohija 1999-2007: Surviving in Ghetto-like Enclaves”. The Christian Heritage of Kosovo and Metohija: the Historical and Spiritual Heartland of the Serbian People. Los Angeles: Sebastian Press. str. 935—945.
- Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Petrović, Dragoljub S. (1988). Konstituisanje federalne Srbije. Beograd: Nova knjiga.
- Rajović, Radošin (1985). Autonomija Kosova: Istorijsko-pravna studija. Beograd: Ekonomika.
Skupštine federacije, republika i pokrajina SFR Jugoslavije | ||
|---|---|---|
| federacija | .svg) | |
| republike | ||
| pokrajine | ||
