Ovaj članak sadrži spisak literature (štampane izvore i/ili veb-sajtove) korišćene za njegovu izradu, ali njegovi izvori nisu najjasniji zato što ima premalo izvora koji su uneti u sam tekst. Molimo vas da poboljšate ovaj članak tako što ćete dodati još izvora u sam tekst (inlajn referenci).
Primorska područja su jedna od najznačajnijih turističkih destinacija.
Turizam predstavlja čin putovanja u cilju rekreacije, kao i pribavljanje usluga radi ostvarivanja tog cilja. Sama reč „turizam“ potiče od engleske reči tour, što u prevodu znači „zadovoljstvo od putovanja sa zadržavanjem u različitim mestima“[1]. Turista je osoba koja putuje najmanje osamdeset kilometara od mesta stalnog boravka, kako je to definisala Svetska turistička organizacija (deo Ujedinjenih nacija)
Sveobuhvatnija definicija bi bila da je turizam uslužna industrija, koja se sastoji od većeg broja opipljivih i neopipljivih elemenata. U opipljive elemente spadaju transportni sistemi - vazdušni, železnički, putni, vodeni i u novije vreme, kosmički; usluge ugostiteljstva - smeštaj, hrana i piće, obilasci, suveniri; i srodni servisi kao na primer bankarstvo, kao i bezbednost i sigurnost. Najčešće elemente čine: odmor i relaksacija, kultura, avantura, nova i drugačija iskustva.
Osnovne karakteristike turizma su: raznovrsnost (heterogenost), neproizvodan karakter rada, sezonski karakter poslovanja, visok stepen elastičnosti tražnje i neelastičnosti ponude.
Postoje
Iz raznolikosti pristupa proistekla je i šarolikost grupa u okviru kojih se mogu sistematizovati postojeće definicije turizma, kao što su:
Postoje četiri grupe definicija:
Nominalističke
Privredne
Statističke
Univerzalne
nominalističke:
Turizam je kretanje u prostoru izvan mesta stalnog boravka u cilju upoznavanja novih stvari, ljudi i njihovog života za vreme prolaznog boravka u drugom mestu.
Turizam je pojava kad neka osoba putuje i boravi izvan mesta svog stalnog boravka i tamo se koristi turističkom radinošću.
Turizam, dakle, znači putovanje u svrhu zabave, odmora, zdravlja, uživanja u prirodi, iz radoznalosti da se vide novi krajevi i ljudi, iz sporta itd..
privredne:
Turizam se može definisati kao deo nacionalne ekonomije koji snabdeva turiste koji posećuju lokalitete izvan svog stalnog mesta boravka gde žive i rade.
statističke:
Poreklo statističkih definicija se želi doći do takvog određenja pojma i suštine turizma koji omogućava puni obuhvat i preciznu evidenciju turističkog prometa (broj turista i njihova noćenja) i raznovrsne turističke potrošnje koja se realizuje u brojnim privrednim i neprivrednim sektorima.
univerzalne:
Turizam je skup odnosa i pojava nastalih prilikom putovanja i boravka stranaca u nekom mestu, ukoliko taj boravak ne znači stalno nastanjivanje i nije vezan za sticanje zarade.
Turista se najčešće definiše kao privremeni posetilac koji je napustio mesto stalnog boravka i boravi u drugom (turističkom) mestu najmanje 24 časa i ne više od godinu dana, motivisan razlozima odmora, zabave i razonode, sporta i rekreacije, kulture, ekologije, obavljanja poslovnih komunikacija, zatim iz zdravstvenih razloga, radi učestvovanja na amaterskim sportskim takmičenjima i kulturnim i umetničkim manifestacijama amaterskog karaktera, pri kružnim putovanjima brodom i troši sopstvena novčana sredstva koja je zaradio u mestu stalnog boravka; pri čemu u vreme kretanja i boravka troši sredstva koja je zaradio u mestu stalnog boravka.
Da bi se definicija turiste poboljšala, na Konferenciji UN1963. (U Rimu) uvedena su još i pojmovi eksurzista i privremeni posetilac.
Ekskurzista je osoba koja ne boravi u nekom mestu više od 24 časa.
Privremeni posetilac je osoba koja boravi u nekom mestu više od 24 časa, a manje od godinu dana.
Pod pojmom turista se ne smatraju sledeće vrste osoba:
Studenti i đaci koji žele da sa školuju u mestu privremenog boravka.
Osobe koje žele da se bave nekim poslom u mestu privremenog boravka.
Osobe koje žele trajno da se nastane u mestu privremenog boravka.
Danas je među turistima vrlo popularan i knjiga-vodič, koji snabdevaju putnika sa značajnim informacijama o prenoćištima, znamenitostima, cenama, frazama u domaćem jeziku i sličnim korisnim informacijama. Među takve vodiče spadaju knjige Lonli Planeta (engl.Lonely Planet), Letsgoa (Let's Go), Mišlena (Michelin), ...
Imućni ljudi su oduvek putovali u udaljene delove sveta da bi videli slavne građevine ili druga umetnička dela; da bi naučili nove jezike ili da bi se upoznali sa drugim kulturama. Nekada davno u vremenu Rimske republike mesta kao što su Baija bila su popularna primorska odmarališta za bogate.
Prvo organizovano putovanje vezano je za ime Tomasa Kuka. On je organizovao prevoz 570 turista, koji je 1841. godine trebalo da učestvuju na kongresu. Tada je prvi put dobijen popust u ceni grupnog putovanja. Kuk je predložio železnici svoju uslugu u organizaciji i boljoj iskorišćenosti ovog prevoznog sredstva uz pružanje povoljne cene prevoza. Tako je Kuk iznajmio celu kompoziciju i organizovao prevoz putnika. Za učesnike je obezbedio čaj i svečanu muziku, a cena ovog aranžmana po osobi je iznosila jedan šiling. Prvo putovanje oko Sveta, Kuk je organizovao 1871. godine.
Turizam se do 19. vijeka bazirao samo na periodu ljeta, te u zimskom periodu nije bilo veće posjećenosti turističkih odredišta. To se mijenja 1864. godine, kada su u švajcarskom gradiću Sankt Moricu udareni temelji zimskog turizma, od kada i planinske destinacije, planinski i zimski turizam postaju jedne od vodećih grana turizma.
Pojmovi turist i turizam prvi put su zvanično korišćeni 1937. godine od strane Lige naroda. Turizam je definisan kao putovanje ljudi na 24 sata ili duže u neku zemlju u kojoj nema stalan boravak. Uz navedenu definiciju su navedene četiri grupe osoba, koje se smatraju turistima. To su oni koji putuju u svrhu razonode, zatim osobe koje idu na skupove u vezi sa misijama bilo koje vrste, osobe na poslovnim putovanjima, kao i osobe na morskim krstarenjima, makar njihov boravak bio kraći od 24 časa. Ovu definiciju je usvojila posle rata i Međunarodna organizacija službenih turističkih organizacija na sastancima u Dablinu1950. i Londonu1957. godine sa jednom dopunom, da su studenti i omladina u pansionima i na školovanju u inostranstvu uključeni u turiste.
Turizam je savremena i masovna društveno-ekonomska, ali ne i nova pojava. Njegov razvoj počinje onog trenutka kada su se istovremeno stekla tri osnovna uslova za svako turističko kretanje:
slobodno vreme - vreme u kome je moguće baviti se turizmom
infrastruktura - objekti koji služe za ugošćavanje turista
Tokom vremena javljali su se zastoji u razvoju turizma, među poslednjim je i onaj vezan za napade 11. septembra 2001. godine i terorističke pretnje većim turističkim destinacijama kao što su Bali i Evropski gradovi. Neke poznate turističke destinacije, uključujući Kosta del Sol, Balearska ostrva i Kankun, izgubili su svoju popularnost kao turistička mesta, s promenom svetskih turističkih trendova. U ovom kontekstu, prekomerna izgradnja i uništenje prirodne sredine često povezanim sa tradicionalnim tipom turizma („sunce i more“) može dovesti do značajnog degradiranja turizma na toj destinaciji. Ovako nešto se desilo poznatom španskom letovalištu Kosta Brava, koje je 60-ih i 70-ih godina bilo sinonim za ovakav tip turizma, danas se turistička industrija ovog mesta suočava sa velikom krizom.
Kada je 26. decembra2004. godine, izazvan zemljotresom u Indijskom okeanu, cunami pogodio priobalne države, poginulo je na desetine hiljada ljudi, a među njima i veliki broj turista. Ovo, zajedno sa ogromnom operacijom čišćenja priobalnog područja od posledica cunamija, je zaustavilo ili značajno usporilo razvoj turizma u ovom području.
Svetska turistička organizacija predviđa da će međunarodni turizam nastaviti da raste godišnjom stopom od 4% * [1]. Do 2020. Evropa će i dalje ostati najpopularnija turistička destinacija, ali njen udeo će opasti sa 60% u 1995. na 46%. Broj putovanja na duže staze će rasti malo brže od međuregionalnih i do 2020. njihov udeo će porasti sa 18% u 1995. na 24 procenta.
Svemirski turizam bi trebalo da dobije značajniji udeo u prvoj četvrtini 21. veka, mada u poređenju sa tradicionalnim vidovima turizma, broj turista u orbiti će ostati mali sve dok tehnologije kao što je svemirski lift ne učine put u svemir isplativijim.
Gradiće se podvodni hoteli, kao što je Hidropolis, koji bi trebalo da se otvori u Dubaiju tokom 2006. Neki futuristi očekuju da će se graditi pokretne hotelske platforme koje se mogu privremeno montirati bilo gde na planeti.
Banjski turizam: obuhvata banje, kao mesta koja se odlikuju izraženim zdravstveno-rekreativnim funkcijama, usled bogatstva prirodnim elementima (termomineralni izvori, plemeniti gasovi, peloid, klimatski elementi, vegetacija)[2]
Verski turizam: putovanja na sakralna mesta se smatraju najstarijim oblikom turizma. Od milijardu turističkih putovanja godišnje, svako peto je pokloničko.[3] Neki autori, po motivaciji razlikuju: turistu-vernika, koji je zainteresovan za učešće u verskim svetkovinama, neposredan susret, izraz poštovanja prema svetom mestu ili određenom svetitelju, njegovim moštima ili upoznavanje sa temeljima svoje vere, posebno ako živi u nekoj drugoj sredini, dok je verski turista više nalik edukativnom ili kulturnom turisti, koji ovakva mesta posećuje iz radoznalosti, želje za upoznavanjem. Verski turizam nije sezonskog karaktera. Obično se radi o grupnim putovanjima turista iste veroispovesti, uz pratnju stručnog vodiča, u organizaciji neke turističke agencije i saradnji sa crkvom ili verskom organizacijom.[4]
Gradski turizam: boravak i zadržavanje turista u gradskim centrima, te korišćenje različitih vidova usluga u njima. Odnosi se na osobe koje nisu njihovi stanovnici. U širem smislu, gradski turizam parcijalno obuhvata i mnoge druge vrste turizma: kulturni, religiozni, banjski, primorski, pa i tranzitni, mada svi oni nisu primarni motiv.[5]
Ekoturizam: održivi oblik turizma, koji ima minimalan uticaj na čovekovu okolinu
Zdravstveni turizam: vezan je za zdravlje i odnosi se na prevenciju, rehabilitaciju i lečenje različitih oboljenja, pomoću prirodnih faktora, kao što su termalna, morska voda, pesak, uz pružanje raznih drugih usluga: sport, rekreaciju, zdravu ishranu, razonodu, kao i mogućnost korišćenja usluga specijalizovanih zdravstvenih ustanova.[6]
Nautički turizam: uključuje plovidbu objektima različitih vrsta i kategorija i ispunjavanje drugih sadržaja na svratišta tokom putovanja. Za potrebe nautičkog turizma koriste se prihvatni (nautička sidrišta, privezišta, pristaništa) i plovni objekti.[7]
Poslovni turizam: uključuje sva putovanja čija je svrha povezana s putovanjima zaposlenih ili poslovnim interesima. Poslovni turizam obuhvata: individualna poslovna putovanja, susrete (kongrese, seminare, konferencije i dr.), poticajna putovanja (insentive), sajmove i izlaganja. Najveći broj poslovnih putovanja traje do tri dana, a u rijetkim slučajevima i do sedam.
Seoski turizam:Ceoski turizam spada u relativno nove turističke proizvode. U užem smislu, seoski turizam se odnosi na posetu turista selima i seoskim (poljoprivrednim) gazdinstvima.U širem smislu ovaj proizvod se odnosi na želju turista da posmatraju seoske predele, stil života, folklor, duh sela, i slično.
