Jablanka

Koordinate: 45° 04′ 25″ S; 21° 23′ 19″ I / 45.0735° S; 21.388666° I / 45.0735; 21.388666
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Jablanka
Pravoslavna crkva u selu
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaVojvodina
Upravni okrugJužnobanatski
GradVršac
Stanovništvo
 — 2011.Pad 251
 — gustina14/km2
Geografske karakteristike
Koordinate45° 04′ 25″ S; 21° 23′ 19″ I / 45.0735° S; 21.388666° I / 45.0735; 21.388666
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina153 m
Površina20,6 km2
Jablanka na karti Srbije
Jablanka
Jablanka
Jablanka na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj013
Registarska oznakaVŠ

Jablanka (rum. Iablanca) je naselje u Srbiji u gradu Vršac u Južnobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 251 stanovnika.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Naziv mesta: U 14. veku: Jabolnok (Jabolnok ).1713.:Jabuka.1912.:Almád.1922.:Jablanka

Jabuka se pominje prvi put 1370. godine. Dvadeset godina kasnije, 1390. pripadala je Jabuka utvrđenju (Érd-somlyó). Ona je nadživela tursku vladavinu. Tako 1713. godine imala je 15 domova.

Godine 1716. pripojena je Jabuka vršačkom dištriktu (srez) temišvarskog Banata. A sledeće 1717. godine bilo je u njemu 10 domova. A 1740. godine došli su rumunski naseljenici. Pa je 1749. godine bilo 60, a kasnije, 1751, 55 domova. Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da mesto "Jabuka" pripada Vršačkom okrugu i distriktu. Stanovništvo je bilo izmešano srpsko i vlaško.[1] Mesto je 1779. godine pripojeno tamiškom komitatu.

Crkvene obrede obavljali su do 1774. godine kaluđeri manastira Mesića. Te godine osnovana je parohija, koja je na poklon dobila staru crkvu brvnaru iz Varadije, gde je podignuta nova crkva. Godine 1816. srušio je Jabučki Potok 27 kuća, a 1828. godine izvršena je procena dobara.

Godine 1837. otkupili su vojni liferanti Josif i Ignjat Adelzberg od carske komore ovo mesto, i mađarizirali svoja prezimena na „Nemešheđi“

Godine 1837. bilo je pravoslavnih (među kojima mnogo Roma ) 1204, katolika 2 i Jevreja 2. U ataru je bilo 53 sesije. Ovde se proizvodilo vrlo dobro belo vino, koje je pohvaljeno od enologa Franje Šamsa.

Sadašnja rumunska crkva podignuta je 1845. godine. Paroh je 1847. godine bio pop Jovan Moldovanović.[2] Godine 1851. srušila je bujica Jabučkog Potoka 8 kuća. U godini 1854. bilo je 1374 stanovnika, a površina katastralne opštine imala je 3426 lanaca, uzev tu i bivši alodalni posed od 544 lanaca. Godine 1865. bilo je 2 velikoposednika i 418 maloposednika, 1865. godine iznosilo je lozom posađeno područje 486 lanaca, koje je 1884. godine imalo već 873 lanaca. filoksera je 1885. godine uništila sve ove vinograde.

Godine 1890. prešao u posed u ruke Adolfu Singeru. A 1890. godine odelili se Srbi od Rumuna i podigli crkvu. Godine 1898. podignuta je opštinska kuća.

Učitelj u srpskoj veroispovednoj školi 1907. godine je bio Jovan Slepčević.

Dana 6.septembra 1913. godine uništeno je poplavom, usled provale oblaka, 49 kuća i oštećene su 32.

Brojno kretanje stanovništva: 1869. godine biloje 1445 stanovnika, 1880.:1499. (najviše brojno stanje), 1890.:1198 (zbog štete koju je filoksera)[1] nanela, jedan deo stanovništva napustio je selo i otišao za fabričke radnike, u Vršac i druge varoši ), 1900.:1233, 1910.:1269.stanovnika.

Za vreme prevrata (1918) izbila je buna jačeg razmaha. Seljaci su napali na opštinsku zgradu. Beležnik, Josif Rapski, morao je bežati. Opštinsku zgradu su potpuno demolirali, a zvanične knjige uništili. Posednikov i beležnikov stan su opljačkali. Vojska iz Vršca uspela je da povrati red. Tom prilikom poginulo je 9 ljudi. Dana 10. novembra ušla je srpska vojska u selo, koje je 1919. godine pripojeno torontalnoj tamiškoj županiji.

U godini 1921. popisano je 1078 stanovnika, od kojih je bilo Srba 330, Rumuna 732, Nemaca 9, Mađara 6, ostalih 1.

Sa severne strane sela je breg „Dealunou“ ili „Gmalu-nou“ koji podseća na staro naselje Novak, koje se pominje 1370. godine.

Krajem 20. veka postoji u mestu srpska pravoslavna crkvena opština i jedna parohija. Čine je 43 doma sa 172 pravoslavne duše. Pravoslavni hram je podignut 1893-1899. godine, a posvećen Sv. velikomučeniku Dimitriju.[3] Ikonostas je drvena pregrada sa ikonama nepoznatog ikonopisca druge polovine 18. ili prve polovine 19. veka. Kao parohijske filijale Jablanki pripadaju pravoslavni Srbi iz Kuštilja, Mesića i Sočice. Najstarija crkvena matična knjiga je iz 1801. godine.

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Jablanka živi 231 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,9 godina (40,5 kod muškaraca i 45,2 kod žena). U naselju ima 96 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,93.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Rumunima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
Demografija[4]
Godina Stanovnika
1948. 850
1953. 789
1961. 760
1971. 633
1981. 536
1991. 459 350
2002. 281 358
Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍[5]
Rumuni
  
 191 67,97%
Srbi
  
 75 26,69%
Jugosloveni
  
 7 2,49%
Nemci
  
 2 0,71%
nepoznato
  
 0 0,0%


Stanovništvo prema polu i starosti[6]
m
ž
? 0
  
  
 0
80+ 0
  
  
 4
75—79 4
  
  
 10
70—74 10
  
  
 15
65—69 8
  
  
 9
60—64 10
  
  
 10
55—59 8
  
  
 10
50—54 13
  
  
 7
45—49 10
  
  
 10
40—44 7
  
  
 6
35—39 11
  
  
 11
30—34 9
  
  
 5
25—29 10
  
  
 16
20—24 4
  
  
 7
15—19 10
  
  
 6
10—14 10
  
  
 6
5—9 6
  
  
 7
0—4 7
  
  
 5
Prosek : 40,5 45,2
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 204 194 187 171 149 134 96
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 27 24 14 10 8 8 4 1 0 0 2,93
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 114 23 80 7 4 0
Ženski 126 19 77 28 2 0
UKUPNO 240 42 157 35 6 0
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 76 72 0 0 0
Ženski 46 41 0 0 0
UKUPNO 122 113 0 0 0
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 0 1 0 0 1
Ženski 0 0 2 0 0
UKUPNO 0 1 2 0 1
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 0 0 2 0 0
Ženski 0 0 0 2 0
UKUPNO 0 0 2 2 0
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 0 0 0 0
Ženski 1 0 0 0
UKUPNO 1 0 0 0

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
  2. ^ Aristid Nikolić: "Bogomoljka - vesela igra...", Segedin 1847.
  3. ^ Prota Miloš Popović: "Versko-crkveni život Srba u Banatu", Zrenjanin 2001.
  4. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  5. ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9. 
  6. ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Mileker, Feliks; Pantić, Kosta; Belča, Dušan (2005). Letopisi opština u južnom Banatu. ISBN 978-86-85075-04-9. 
  • Izvor Monografija Podunavske oblasti 1812-1927 sastavio Dr, Vladimir Margan biv. Predsednik Oblasnog odbora Komesar Oblasne Samouprave, objavljeno 1927„Napredak Pančevo“
  • Teritorija Podunavske Oblasti napisao Dr. Vladimir Margan Predsednik Obl. Odbora Smederevu 1928 g.
  • Istorijiski preglad Podunavske Oblasti Banatski deo napisao: Feliks Mileker bibliotekar i kustos gradske biblioteke i muzeja u Vršcu 1928. g.
  • A delibláti homok hőmérséklet ingadozása-u.a. (Mathem. És természtud. Ertes.) 1903
  • Délmagyar. őskori régisiségi leletei; Milecker Felix Temesvár 1891.
  • Der europäische Flugsand J. 1873.
  • Popović, Dušan J. (1963). Srbi u Vojvodini. knj. 3: Oo Temišvarskog sabora 1790 do Blagoveštenskog sabora 1861. Novi Sad: Matica srpska. 
  • Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium. 
  • Lazo M. Kostić, Srpska Vojvodina i njene manjine, Novi Sad, 1999.
  • Drago Njegovan, Prisajedinjenje Vojvodine Srbiji, Novi Sad, 2004.
  • Dejan Mikavica, Srpska Vojvodina u Habsburškoj Monarhiji 1690-1920, Novi Sad, 2005.
  • Krestić, Vasilije (2003). Iz prošlosti Srema, Bačke i Banata. Beograd: Srpska književna zadruga. 
  • Letopis Period 1812 – 2009 g. Peščari Napisao M. Marina:(Beč 2009) Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju o selu Jablanke nastanak sela ko su bili Dosenjenici čime se bavili meštani: [2]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Jablanka na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јабланка&oldid=26794754”