Nikejsko carstvo
| Nikejsko carstvo Βασιλεία τῶν Ῥωμαίων | |||
|---|---|---|---|
 Grb
| |||
 | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Azija | ||
| Regija | Anadolija | ||
| Glavni grad | Nikeja | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | srednjovekovni grčki | ||
| Politika | |||
| Oblik države | carstvo | ||
| — Car | Teodor I Laskaris | ||
| Jovan III Duka Vatac | |||
| Jovan IV Laskaris | |||
| Vladajuća partija | Laskarisi | ||
| Istorija | |||
| Istorijsko doba | srednji vek | ||
| — Osnivanje | 1204. | ||
| — Ukidanje | jul 1261. | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Nikejskog carstva | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
|
| ||
| Ovaj članak je deo serije o istoriji Turske |
| Istorija Turske |
|---|
 |
Nikejsko carstvo[1] je jedna od država nastalih nakon krstaškog osvajanja Carigrada 1204. godine.[2][3] Kao i ostale države na teritoriji Vizantijskog carstva, vladari Nikejskog carstva su sebe proglašavali za naslednike vizantijskih careva.
Nastanak[uredi | uredi izvor]
Godine 1204. vizantijski car Aleksije V Duka Murzufl je pobegao iz Carigrada, nakon krstaškog osvajanja grada.[4] Ubrzo nakon toga, Teodor I Laskaris, zet cara Aleksija III Anđela, proglašen je carem, ali je i on, shvativši da je situacija u Carigradu beznadežna, beži u Nikeju u Bitiniji. Latinsko carstvo, osnovano na teritoriji nekadašnje Vizantije, sa centrom u Carigradu, imalo je slabiju kontrolu nad bivšim vizantijskim teritorijama. Pravoslavne naslednice Vizantije nastaju u Epiru, Trapezuntu i Nikeji. Trapezunt se odvojio kao nezavisna država još nekoliko nedelja pre pada Carigrada. Međutim, Nikeja je bila najbliža bivšoj vizantijskoj prestonici i kao takva je bila u najboljoj poziciji da pokrene borbu za obnovu Vizantije. Teodor I Laskaris nije odmah bio uspešan, jer ga je Henrik Flandrijski porazio 1204. godine kod Poimanenona i Burse. Međutim, on uspeva da osvoji veliki deo severozapadne Male Azije, nakon poraza latinskog cara Balduina I u bici kod Hadrijanopolja. Henri je bio poznav u Evropu da organizuje odbranu od napada bugarskog cara Kalojana. Teodor je takođe porazio trapezuntsku vojsku, stvarajući novu nezavisnu državu. On se 1206. godine proglasio carem.
U narednih nekoliko godina formirani su i razbijani brojni saveznici, jer su se oko vizantijskih teritorija borile i države naslednice i Latinsko carstvo i Bugari i Seldžuci, koji su se takođe graničili sa Nikejom. Teodor je 1211. godine suzbio veliku invaziju Seldžuka, koji su se borili za povratak na vlast Aleksija III Anđela. Porazi su doveli do toga da Latinsko carstvo izgubi većinu teritorija u Miziji i na obalama Mramornog mora. Teritorijalne promene potvrđene su Nimfejskim ugovorom. Nakon smrti Davida Komnina, Nikejci su anektirali i njegove zemlje u Paflagoniji. Svoju carsku titulu Teodor je legitimizovao proglašenjem nikejske patrijaršije. Iz ruku nikejskog patrijarha Manojla I Sveti Sava je dobio titulu arhiepiskopa, čime je osnovana autokefalna Žička arhiepiskopija. Godine 1219. oženio se ćerkom latinske carice Jolande Flandrijske, ali je umro 1222. godine. Nasledio ga je zet, Jovan III Duka Vatac.
Ekspanzija[uredi | uredi izvor]
Dolazak Jovana Vataca na vlast osporili su Laskarisi, na čelu sa sevastokratorima Isakom i Aleksijem, Teodorovom braćom. Oni su zatražili pomoć latinskog cara. Međutim, u bici kod Poimanenona Vatac odnosi pobedu nad Laskarisima. Sem što je učvrstio svoju vlast, Vatac je pobedom obezbedio i držanje gotovo svih azijskih teritorija koje su u kratkotrajnom građanskom ratu zaposeli Latini. Godine 1224. Solunsku kraljevinu zauzeo je epirski despot Teodor Duka Komnin, koji se krunisao za cara. Uspostavljajući Solunsko carstvo, Teodor je došao u sukob sa Vatacom. Uspon epirskog vladara pokazao se kratkotrajnim, jer je Teodor već 1230. godine poražen od bugarskog cara Jovana u bici kod Klokotnice. Budući da Trapezunt nije raspolagao značajnijim snagama, Nikeja je ostala jedina stvarna naslednica Vizantije. Vatac je proširio svoju vlast i preko Egejskog mora. U savezu sa Jovanom Asenom II, on širi svoj uticaj nad Solunom i Epirom. Mongoli su 1242. godine napali teritoriju Seldžuka, istočno od Nikejskog carstva. Mongolska pretnja je, međutim, zaobišla samu Nikeju. Vatac je 1245. godine sklopio savez sa Svetim rimskim carstvom, oženivši se Konstancom II Hoenštaufen, ćerkom Fridriha II. Sledeće godine je napao Bugarsku i oduzeo joj veliki deo Trakije i Makedonije, prodirući dalje ka Solunu u nameri da ga prisajedini svojoj državi. Pobedom nad Bugarima iz 1248. godine, Vatac je opseo Latinsko carstvo. Nastavio je sa osvajanjem njihovih teritorija, sve do smrti 1254. godine.
Teodor II Laskaris, sin Jovana Vataca, suočio se sa napadima Bugara i Trakiji, ali je uspešno odbranio teritorije koje je zaposeo njegov otac. Sukob između Epira i Nikeje izbio je 1257. godine. Epir se pridružio Manfredu Sicilijanskom. Teodor II je umro 1258. godine, a nasledio ga je maloletni Jovan IV Laskaris. Umesto njega, stvarnu vlast obavljao je general Mihailo VIII Paleolog. Mihailo se 1259. godine proglasio Jovanovim savladarom. Popularnost je stekao pobedom u bici kod Pelagonije 1259. godine nad udruženim vojskama Manfreda Sicilijanskog, epirskog despota i ahajskog kneza.
Oslobođenje Carigrada[uredi | uredi izvor]
Godine 1260. Mihailo je otpočeo sa napadima na Carigrad, što njegovi prethodnici nisu bili u stanju da urade. U savezu sa Đenovom, njegov general Aleksije Strategopul je proveo mesece posmatrajući prestonicu i planirajući napad. Jula 1261. godine, koristeći se odsustvom većine latinskih snaga, Aleksije je uspeo da ubedi stražu da otvori kapije grada. Ušavši unutra, najpre je spalio mletačku četvrt (pošto je Mletačka republika bila protivnik Đenove, a dužd Enriko Dandolo 1204. godine inicirao osvajanje Carigrada). Nekoliko nedelja kasnije Mihailo je ušao u grad, osnivajući novu dinastiju Paleologa. Ahaja je ubrzo osvojena, ali su Trapezunt i Epir ostale nezavisne grčke države. Obnovljeno carstvo moralo se suočiti sa pretnjom Osmanlija, koji su se pokazali još opasnijim protivnicima od Seldžuka.
Nikejski carevi[uredi | uredi izvor]
- Teodor I Laskaris (1204—1222)
- Jovan III Duka Vatac (1222—1254)
- Teodor II Laskaris (1254—1258)
- Jovan IV Laskaris (1258—1261)
- Mihajlo VIII Paleolog (savladar 1259-1261; obnovitelj Vizantije)
Ideologija i Helenizam[uredi | uredi izvor]
Dvor nikejske države koristio je izraz „Heleni” umesto ranijih „Rimljana” za opisivanje svog grčkog stanovništva.[5] Savremenici su preferirali upotrebu „Helena” ili pridev „Helenski” za Nikejsko carstvo.[6][7] Stoga je car Teodor I Laskaris zamenio termine Rimljani i Grci terminom Heleni.[8] Car Teodor II Laskaris opisuje svoje kraljevstvo kao nova Helenija.[9] Patrijarh Germanos II je koristio u zvaničnoj korespondenciji sa zapadnim svetom termin: „Grci” za opisivanje lokalne populacije i „Carstvo Grka” (grč. Βασιλεία των Γραικών) kao ime države. Tokom tog perioda postojala je usaglašena etnička grčka inicijativa za samoidentifikaciju.[10]
Nikejski carevi[uredi | uredi izvor]
-
Teodor I Laskaris -
Jovan III Duka Vatac -
Teodor II Laskaris -
Jovan IV Laskaris -
Mihailo VIII Paleolog
.jpg)
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Vasiliev 1952, str. 546
- ^ The Columbia history of the world by John Arthur Garraty, Peter Gay (1972), p. 454: "The Greek empire in exile at Nicaea proved too strong to be driven out of Asia Minor, and in Epirus another Greek dynasty defied the intruders.”
- ^ A Short history of Greece from early times to 1964 by W. A. Heurtley, H. C. Darby, C. W. Crawley, C. M. Woodhouse (1967), page 55: "There in the prosperous city of Nicaea, Theodoros Laskaris, the son in law of a former Byzantine Emperor, establish a court that soon become the Small but reviving Greek empire."
- ^ Michael Panaretos, Chronicle, ch. 1. Greek text in Original-Fragmente, Chroniken, Inschiften und anderes Materiale zur Geschichte des Kaiserthums Trapezunt, part 2; in Abhandlungen der historischen Classe der königlich bayerischen Akademie 4 (1844), abth. 1, pp. 11; German translation, p. 41
- ^ Bialor, Perry (2008). „Chapter 2, Greek Ethnic Survival Under Ottoman Domination”. ScholarWorks@UMass Amherst (na jeziku: engleski): 73.
- ^ Meyendorff, John (2010). Byzantium and the Rise of Russia: A Study of Byzantino-Russian Relations in the Fourteenth Century (na jeziku: engleski). Cambridge University Press. str. 100. ISBN 9780521135337. „The Empire of Nicaea, in particular, was seen as the Hellenikon, or as Hellas”
- ^ Stavridou-Zafraka, Alkmeni (2015). „Byzantine Culture in Late Mediaeval Greek States”. Βυζαντιακά. 32: 211.
- ^ Maltezou, Chryssa; Schreine, Peter (2002). Bisanzio, Venezia e il mondo franco-greco (na jeziku: francuski). Istituto ellenico di studi bizantini e postbizantini di Venezia. str. 33. ISBN 9789607743220. „Theodoros Laskaris totally avoids the terms Latinoi in his letters and uses Italoi instead, he also replaces the terms Romaioi (Romans) and Greek by Hellenes.”
- ^ Doumanis, Nicholas (2009). A History of Greece (na jeziku: engleski). Macmillan International Higher Education. str. 140. ISBN 9781137013675.[mrtva veza]
- ^ Hilsdale, Cecily J. (2014). Byzantine Art and Diplomacy in an Age of Decline (na jeziku: engleski). Cambridge University Press. str. 84. ISBN 9781107729384.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Meyendorff, John (2010). Byzantium and the Rise of Russia: A Study of Byzantino-Russian Relations in the Fourteenth Century (na jeziku: engleski). Cambridge University Press. str. 100. ISBN 9780521135337. „The Empire of Nicaea, in particular, was seen as the Hellenikon, or as Hellas”
- Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta.
- Popović, Radomir V.; Perović, David, ur. (2005). 950 godina od Velikog raskola (1054) i 800 godina od pada Carigrada u ruke krstaša (1204): Međunarodni naučni simposion. Beograd: Pravoslavni bogoslovski fakultet. ISBN 9788674050453.
- Geanakoplos, Deno John (1989). Constantinople and the West: Essays on the Late Byzantine (Palaeologan) and Italian Renaissances and the Byzantine and Roman Churches. University of Wisconsin Press. ISBN 978-0299118846.
- Abulafia, David; McKitterick, Rosamond (1999). The New Cambridge Medieval History V: c. 1198-c. 1300. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-36289-4.
- Theodoridis, Dimitri (2004). „Die Herkunft des byzantinischen Familiennamens Λάσκαρις”. Revue des études byzantines. 62: 269—273. doi:10.3406/rebyz.2004.2298.
- Amantos, Konstantinos (1951). „Ἡ οἰκογένεια Βατάτζη”. Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών (na jeziku: Greek). XI: 174—178. hdl:11615/15382.
- Kazhdan, Alexander, ur. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York and Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Polemis, Demetrios I. (1968). The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography. London: The Athlone Press.
- Varzos, Konstantinos (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [The Genealogy of the Komnenoi] (PDF) (na jeziku: Greek). B. Thessaloniki: Centre for Byzantine Studies, University of Thessaloniki. OCLC 834784665. Arhivirano iz originala (PDF) 30. 01. 2021. g. Pristupljeno 28. 06. 2023.
- Venetis, Evangelos (2012). „VATATZES, Vasilios”. Encyclopaedia Iranica.
- Wortley, John, ur. (2010). John Skylitzes: A Synopsis of Byzantine History, 811-1057. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-76705-7.
- Ostrogorsky, George (1997). History of the Byzantine State
. New Jersey: Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-1198-6. - Vasiliev, Alexander A. (1952). History of the Byzantine Empire, 324–1453. University of Wisconsin Press. str. 546. ISBN 9780299809263.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Ostale | |
