Polinezija

Polinezija (grčki: πολύς (polus) - mnogo), νήσος (nesos) - ostrva) je velika grupa sa preko 1.000 ostrva u središnjem delu Tihog okeana, ukupne površina od oko 43.000 km². Zajedno sa Melanezijom i Mikronezijom čini Okeaniju.

Oblast Polinezije: trougao Havaji−Novi Zeland−Uskršnje ostrvo

Veličinom i/ili značajem se ističu Havaji, Samoa, Tuamotu, Tonga, Kukova ostrva, Tuvalu, Valis i Futuna, Uskršnje ostrvo, Ostrva Pitkern, Ostrva Markiz, Ostrva Gambje, Australska Ostrva i Društvena Ostrva (Tahiti, Bora Bora). Većina ostrva se nalazi u trouglu: Havaji-Novi Zeland-Uskršnje ostrvo. Ima veću površinu od Mikronezije i Melanezije zajedno.

Geografija

Sva ostrva su vulkanskog i koralskog porekla. Česti su aktivni vulkani. Klima je tropska, a ponekad se dešavaju katastrofalni uragani.

Stanovništvo kroz istoriju

Zaliv Kuk na ostrvu Murea, Francuska Polinezija

Stanovništvo Polinezije broji oko 6 miliona, od čega 1 milion čine starosedeoci, Polinežani. Prva ostrva današnje Polinezije, Tonga i Samoa, nastanjena su pre oko 3.100 godina. Najstariji stanovnici ovih ostrva pripadali su lapitskoj kulturi prepoznatljivoj po izradi grnčarije karakterističnog dizajna. Najstariji primerci lapitske grnčarije mogu se naći u Bizmarkovom arhipelagu, zatim na Vanuatuu i u Novoj Kaledoniji, a najmlađi na Fidžiju, Tongi i Samoi. Dok je lapitski narod na Fidžiju zatekao ekosistem sličan onom koji je postojao i na ostrvima sa kojih je došao, Tonga i Samoa su, geološki gledano, bila sasvim drugačija ostrva. Takođe, biotička raznolikost opada od Bizmarkovog arhipelaga na zapadu dalje prema istoku. Lapitski narod morao je posebno da se prilagodi uslovima života na ovim malim ostrvima (Savaji, najveće ostrvo Samoe, površine je 1.600 km² što je daleko manje od 10.388 km² koliko ima Viti Levu, najveće ostrvo Fidžija). Svi ovi faktori, kao i zabačenost Tonge i Samoe, doveli su, tokom vekova, do formiranja posebne polinežanske kulture. Sa Samoe, negde u vreme Isusa Hrista, počinje kolonizacija ostrva centralne i istočne Polinezije. Najstariji arheološki nalazi u Istočnoj Polineziji potiču sa Markiških ostrva (Hiva), odakle su kasnije naseljeni Havaji i, najverovatnije, Uskršnje ostrvo. Nedugo nakon Markiških ostrva naseljena su i Društvena ostrva (Tahiti, Rajatea, Borabora...), zatim i Kukova ostrva odakle je, dalje, nastanjen Novi Zeland oko 1200. godine nove ere.

Tradicionalno, na polinezijskim ostrvima su razvijana zanimanja: poljoprivreda, ribolov, gradnja kanua i duplih kanua, preteče katamarana, predviđanje vremena, a naročito moreplovstvo. Za navigaciju su korištene zvezde, kretanje okeanskih talasa i morskih struja, vetrovi, pravci leta ptica i oblaci.

Evropljani su počeli da istražuju ostrva Pacifika u 16. a kolonizovali su ih u 19. veku, praćeni hrišćanskim misionarima. Lokalno stanovništvo, radoznalo i dobronamerno po prirodi, brzo je prihvatilo novu veru. Dolaskom Evropljana, na ostrvima je potiskivana tradicionalna kultura, a pojavile su se nove bolesti.

Pol Gogen: Žene sa Tahitija (na plaži) 1891

Slikar Pol Gogen je, impresioniran jednostavnošću, neiskvarenošću i lepotom života na ostrvima južnog Pacifika, ovde proveo svoje poslednje godine života (1891−1903).

Politička podela Polinezije

Nezavisne države

• Novi Zeland
• Samoa
• Tonga
• Tuvalu

Zavisne teritorije

• Američka Samoa (SAD)
• Valis i Futuna (Fra.)
• Kukova ostrva (N. Zel.)
• Nijue (N. Zel.)
• Ostrva Pitkern (UK)
• Ostrvo Norfolk (Aus.)
• Rotuma (Fidž.)
• Tokelau (N. Zel.)
• Uskršnje ostrvo (Čil.)
• Francuska Polinezija (Fr.)

• Arhipelag Tuamotu
• Australska ostrva
• Društvena ostrva
• Ostrva Gambje
• Ostrva Markiz

• Havaji (SAD)

Privreda

Glavna zanimanja stanovništva su zemljoradnja (banane, kafa, kakaovac, kaučukovac i pirinač). Najveći privredni centar je Honolulu na Havajima. Za mnoga ostrva najznačajniji izvor prihoda su strane donacije i doznake zaposlenih u inostranstvu. Razvijen je turizam.