Toskana

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Toskana
Toscana
Položaj Toskane
Država Italija
Admin. centarFirenca
PredsednikEnriko Rosi
Površina22.990 km2
 — broj st.3.686.377
 — gustina st.160,35 st./km2
Zvanični veb-sajt Izmenite ovo na Vikipodacima

Toskana (ital. Toscana) je jedna od 20 regija Italije. Nalazi se u njenom središnjem dijelu zemlje. Glavni grad je Firenca, a poznati gradovi su i Piza, Livorno, Prato, Sijena, Luka.[1] Toskana je poznata po tome da je dala veliki broj umetnika svetskog glasa, naročito tokom vremena renesanse. Takođe, Toskana je poznata i po zaštićenim predelima (tzv. "kulturni pejzaž") i po velikom broju očuvanih starih gradova. Zbog toga je na tlu Toskane čak šest mesta stavljeno na spisak baštine Uneska, a sama pokrajina je jedna od turistički najposećenijih oblasti sveta.

Toskana ima preko 120 zaštićenih rezervata prirode, što čini Toskanu i njen glavni grad Firencu popularnim turističkim destinacijama koje privlače milione turista svake godine.[2] Godine 2012, grad Firenca je bio 89. grad na svetu po broju poseta, sa preko 1,834 miliona dolazaka.[3]

Poreklo naziva[uredi | uredi izvor]

Tvrdi se da naziv pokrajine potiče od imena naroda Etruraca (Toskana = Truskija), koji su to područje naselili još u antičko vrijeme.

Položaj[uredi | uredi izvor]

Toskana je središnja pokrajina Italije, sa izlaskom na Tirensko more na zapadu. Sa ostalih strana nalaze se druge italijanske pokrajine:

Prirodne odlike[uredi | uredi izvor]

Firenca - Palata Vekio.

Površina pokrajine je 22.990 km² i po ovome je Toskana jedna od najprostranijih italijanskih pokrajina.

Reljef[uredi | uredi izvor]

U okviru Toskane razlikuje se nekoliko prirodnih celina. Severni i istočni deo obuhvata 25% površine pokrajine i čine ga severni i središnji Apenini, koji u potpunosti zatvaraju pokrajinu sa severa i juga. Njihovi najviši vrhovi dosežu i preko 2.000 m nadmorske visine. U južnom i središnjem delu nalazi se prostrano pobrđe (66% pokrajine), poznato po vinogradarstvu i voćarstvu. Ova celina pokrajine, dodatno prošarana brojnim manjim starim naseljima i usamljenim veleposedima, poseduje izuzetnu lepotu, pa je postala simbol pojma "kulturni pejzaž", putem kojeg se ovi predeli čuvaju ka nacionalno blago. Najmanja celina, ali mnogo značajnija od svog udela u pokrajini (8%) je ravničarska, koja obuhvata mahom dolinu reke Arno.

Klima[uredi | uredi izvor]

Klima u većem delu Toskane je sredozemna klima, da bi u planinskim krajevima dobila oštrije, planinske crte.

Vode[uredi | uredi izvor]

Toskana je primorska pokrajina sa izlaskom na severoistočni deo Tirenskog mora na svom zapadu. Od rečnog sistema najznačajniji je Arno, koji se gotovo može poistovetiti sa područjem Toskane, jer protiče kroz njene najvažnije delove. Druge značajne reke su Obrone (najvažniji vodotok u južnom delu), Serkio, Čečina. Na granici sa Umbrijom postoji i nekoliko malih jezera.

Biljni i životiljski svet[uredi | uredi izvor]

Toskana je inače poznata po svojim brdovito-brežuljkastim predelima, koji su ukrašeni borovima čempresima, drvećem masline i mnogim vinogradima.

Toskanski arhipelag pored trećeg po veličini ostrva Italije, Elbe obuhvata između ostalih i manja ostrva kao što su Điljo (Giglio), Kapraja (Capraia), Pijanoza (Pianosa), Montekristo (Montecristo), Đanutri (Giannutri), Gorgona (Gorgona).

Predjeli[uredi | uredi izvor]

U najljepše i najpoznatije predjele Toskana ubraja se Marema (Maremma), koja se nalazi na jugu regije, zatim Kjanti-oblast između Firence i Sijene. Tu je i Etrurska rivijera, koja se proteže dužinom toskanske obale, sve od Livorna do Pjombina. Među lijepe predjele mogu se ubrojati i Muđelo (Mugello), kao i dolina Kjane (Val di Chiana).

Upravna podela[uredi | uredi izvor]

Okruzi Toskane

Toskana je podeljena u 10 okruga, odn. provincija sa istoimenim gradovima kao upravnim središtima:

Istorija[uredi | uredi izvor]

Reka Arno, najvažnija u pokrajini, pri ušću
Pojam zaštićenog „kulturnog pejzaža“ u Toskani
Jedan od najpoznatiji turističkih gradića Italije, San Điminjano
Tvrđava Kastilončelo u Toskani
Treće po veličini italijansko ostrvo, Elba, pripada Toskani

Praistorija i antika[uredi | uredi izvor]

Oblast Toskane bila je naseljena još u doba praistorije. U doba kasne praistorije postoje dokazi veza mesnog etrurskog stanovništva sa starogrčkom civilizacijom. Etrurci su 351. p. n. e. konačno pripojeni Rimu i time su obrazovali sedmi, od jedanaest regiona, u koje je Italiju podijelio car Avgustin u svrhu olakšane uprave. Za vrijeme Konstantina Toskana je, zajedno sa Umbrijom, spojena u jedinstvenu provinciju, i pod tim uređenjem je ostala sve do vremena oko 400-te godine. Rimski istoričar Amijanus Markelinus je naznačio podjelu Toskane na Tuscia suburbicaria i Tuscia annonaria, pritom je ovaj zadnji dio ležao sjeverno od rijeke Arno.

Srednji vek[uredi | uredi izvor]

Nakon pada zapadnog rimskog carstva Tušča (Tuscia), je zajedno sa ostalim italijanskim provincijama pala pod vlast Herula, jednog plemena Ostrogota, potom pod vlast grčkih i lombardijskih vojvoda. Pod ovim posljednjim Toskana (Tušča) je bila sačinjena od Tuscia Langobardorum koja je ležala južnije, i Tuscia Regni, sjevernijeg dijela. Tuscia Langobardorum se sastojala iz idućih okruga: Viterbo, Korneto i Bolsena. Pod Karlom Velikim ime Toskana ili Tušča je bilo svedeno na ime Tušča Renji (Tuscia Regni).

Jedan od prvih franačkih grofova ovih prostora je bio Bonifac, (Postojala su dvojica zvana ovim imenom, ne zna se koji), koji se uspješno borio u Africi, 828. godine, protiv Saracena. Adalbert I, koji ga je naslijedio, proveo je dugo vremena u zarobljeništvu, jer je napao Luja III. Adalbert II Bogati, koji je oženio Bertu, ćerku lotarinškog kralja Lotara II, igrao je važnu ulogu u politici svoga vremena. Značajan grof u istoriji Toskane bio je i Igo Veliki, koji je 989. g. postao vojvoda od Sopleta. Muška linija plemića grofova završila se sa Bonifacom II. (ili III.), koji je 1052. g. Njegova udovica Beatris udala se 1055. g. za Gotfrida, vojvode od Lotringije, i upravljala je zemljom sve do njene smrti 1076. godine.

Početkom drugog milenijuma započeto je „krunjenje“ jedinstvene vlasti na gradske samouprave prevođene velikaškim porodicama. Tada se osamostaljuju gradovi kao što su Piza, Sijena, Luka, Firenca. Ova poslednja će pod vođstvom kuće Mediči postepeno, u 13. i 14. veku, preuzeti prvenstvo i pokoriti ostale gradove. Firenca se u sledećim vekovima izdiže kao važna „mala“ država na celom kontinentu, a na polju umetnosti i nauke postaje glavno stecište, naročito u vreme rane renesanse.

Savremeno doba[uredi | uredi izvor]

Pomeranje trgovačkih puteva na Atlantik dovodi postepeno do slabljenja celog italijanskog prostora, pa i vojvodstva Firence. Oko 1730te godine Medičijevi gube vlast. Toskana postepeno potpada pod snažan uticaj Francuske, da bi tokom Napoleonovih ratova Toskana bila deo njegove Kraljevine Italije, da bi potom bila pod snažnim uticajem Habzburške monarhije. 1861. g. došlo je do pripajanja ove oblasti novoosnovanoj Italiji. Odmah je osnovana pokrajina Toskana, a Firenca je bila glavni grad države do pripajanja Rima 1870. g. Nova vladavina nije donela privredni procvat. Tek u drugoj polovini 20. veka pokrajina je uspela razviti se u visokorazvijenu oblast Italije.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Danas Toskana ima blizu 3,7 miliona stanovnika i to je jedna od srednje naseljenih pokrajina Italije. To je za 40% više stanovnika nego pre jednog veka, odnosno za 10% više nego pre 25 godina. Po ovome se može reći da je rast stanovništva bio sporiji nego u drugim delovima države.

Gustina naseljenosti je oko 160 st./km², što je manje od državnog proseka (200 st./km²). Međutim, ravničarski deo pokrajine oko reke Arno i tirensko priobalje su izuzetno gusto naseljeni - preko 300 st./km². Ovaj deo je i razvijeniji i okrenut industriji i turizmu. Apeninsko područje na severu i oblast pobrđa na jugu, usmereni mahom na poljoprivredu, su slabo naseljeni. Posebno je gusto naseljena „ekonomska kičma“ pokrajine duž donjeg toka reke Arno sa gradovima: Firenca, Prato, Pistoja, Piza, Luka, Livorno.

U pokrajini dominira italijansko stanovništvo. Uticaj naglog razvoja pokrajine u poslednjim decenijama ogleda se i u velikom udelu stanovništva sa privremenim boravkom (7,4%), od čega su najbrojniji Kinezi. Ne treba zanemariti ni poveći broj novog, bogatog stanovništva nastalog od nekadašnjih turista, mahom Britanaca i Amerikanaca.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Najpoznatije morsko odredište u pokrajini je Vijaređo

Glavne privredne grane u većini dijelova regije su uglavnom turizam i poljoprivreda. Poljoprivreda se uglavnom temelji na uzgajanju vinove loze i proizvodnji maslinovog ulja. Toskanska vina zauzimaju mjesto među najkvalitetnijim svjetskim vinima. Kjanti, Brunelo di Montalčino i Vino Nobile di Montepulčano su najpoznatije sorte toskanskih vina.

Sledeći bitan privredni činilac jeste proizvodnja čelika u okolini Pjombina, koja se tu obavlja još iz vremena Etruraca. Takođe, na severozapadu pokrajine su kamenolomi poznatog Karara mermera.

U Toskani se uzgaja i jedna rasa govečeta, rasa Kijanina (Chianina), koja se vodi kao rasa sa najvećim primjercima govečeta u svijetu. To je takođe jedna od bitnih grana privrede. Ova rasa porijeklo vodi upravo baš iz Toskane.

Industrija je mahom razvijena oko velikih gradova i raznovrsna je.

Turizam je izuzetno bitna razvojna grana pokrajine. Razvijene su sve vrste turizma, od kojih se najviše ističe kulturološki turizam, vezan za očuvano gradiđesko i umetničko nasleđe i znamenita mesta.

Slike gradova pokrajine[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „La Maremma regina del turismo. Solo le città d'arte la superano. Castiglione presenze record”. 8. 10. 2015. 
  2. ^ Florence receives an average of 10 million tourists a year, making the city one of the most visited in the world.
  3. ^ Bremner, Caroline; Grant, Michelle (27. 1. 2014). „Top 100 City Destinations Ranking”. Euromonitor International. Arhivirano iz originala 01. 02. 2015. g. Pristupljeno 6. 7. 2014. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Toskana na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Тоскана&oldid=27737695”