Pređi na sadržaj

Crkva Svetog velikomučenika Đorđa u Slavonskom Brodu (1780—1941)

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Izgled nekadašnjeg srpskog pravoslavnog hrama Svetog Đorđa u Slavonskom Brodu

Crkva Svetog velikomučenika Đorđa u Slavonskom Brodu bivši je srpski pravoslavni hram u pakračko-slavonskom vladičanstvu.

Istorija[uredi | uredi izvor]

1780. sagrađena je pravoslavna crkva u Brodu na Savi (danas Slavonski Brod) i posvećena je Svetom Đorđu. Prvi paroh je bio Vasilije Kosić.[1] Po drugim navodima, crkva je sagrađena 1801. godine. Nalazila se u bivšoj Karadžićevoj ulici (današnjoj Andrije Štampara)[2], a danas je ista lokacija preko puta pijace i pored gradske bolnice. U njoj je kao beba kršten srpski pjesnik Branko Radičević, dan nakon rođenja. Kum mu je bio Janko Božić, brodski građanin.

U samoj crkvi nije bilo starih natpisa, ali pored crkve su bila dva groba dvojice brodskih sveštenika, s pločama na kojima je napisano: 1. Ede počivajet rab Boži Hadži Vresto Borović, žitelj Brodski, rožden u Macedoniji, varoši Moskopolje požive let: 60 prestavisja Augusta 28 leta 1786. U Brodu. 2. Ede počivaet rab Boži Sanko Dimović, žitelj Brodski, roždeni vo Macedoniji, varoši Moskopolje, poživi 70 let, prestavisja leta 1787. januara 19. [3] Ploče su sačuvane i ograđene niskom ogradom, a oko njih je danas parking za aute.[4]

  • Dva grobna mjesta pravoslavnih sveštenika iz 18. vijeka. Nalazila su se pored crkve, koja je srušena u doba NDH. Sačuvani su na svom mjestu i danas je okolo, na mjestu nekadašeg hrama i crkvene porte, parkinu za aute.
  • Grobna spomen ploča dvojici pravoslavnih sveštenika iz Slavonskog Broda, 18. vijek. Obojici je rodno mjesto Moskopolje, po natpisu, tada u Makedoniji, a danas u Albaniji.
    Grobna spomen ploča dvojici pravoslavnih sveštenika iz Slavonskog Broda, 18. vijek. Obojici je rodno mjesto Moskopolje, po natpisu, tada u Makedoniji, a danas u Albaniji.
  • Grob pravoslavnog sveštenika hadži Vreste Borovića. Rođen je u Makedoniji u varoši Moskopolje. Živio je 60 godina, a umro je 28. avgusta 1786. godine.
    Grob pravoslavnog sveštenika hadži Vreste Borovića. Rođen je u Makedoniji u varoši Moskopolje. Živio je 60 godina, a umro je 28. avgusta 1786. godine.
  • Grob pravoslavnog sveštenika Saika Dimovića. Rođen je u Makedoniji u varoši Moskopolje. Živio je 70 godina, a umro je 19. januara 1787. godine.
    Grob pravoslavnog sveštenika Saika Dimovića. Rođen je u Makedoniji u varoši Moskopolje. Živio je 70 godina, a umro je 19. januara 1787. godine.

U drugoj polovini avgusta 1883. godine sarajevski mitropolit Sava Kosanović je nakon osvećenja manastira Moštanice 15. avgusta 1883., imao kanonske posjete i drugim mjestima (Prijedor, Banjaluka, Gradiška). Lađom je dalje plovio Savom. Na polasku iz Gradiške pucale su prangije sa obje strane rijeke Save i narod mu je klicao. U Slavonskom Brodu, srpska pravoslavna općina bješe okitila crkvu, domove i most sa trobojnicama, a pod mostom smjestila muziku za doček. Zbog takvih dočeka i oduševljenja srpskog pravoslavnog naroda svojim vladikom, mitropolit je pri povratku u Sarajevo imao problema sa Benjaminom Kalajem.[5]

Srpsko crkveno pjevačko društvo u Brodu je osnovano 1889. Zadatak mu je bilo da podiže srpsko crkveno i svjetovno pjevanje i da priređuje društvene zabave. Član društva je mogao biti samo Srbin i Srpkinja pravoslavne vjere, ali su dirigenti često bili i katolici. Zastava društva u Brodu je bila iz srpskih narodnih boja. Na desnoj strani zastave lik Svetog Save, a na lijevoj gusle s natpisom Srpsko crkveno-pevačko društvo u Brodu. Pečat društva je u sredini imao urezane gusle, a okolo natpis s imenom društva. U slučaju da društvo prestane postojati, sva imovina je imala prispasti Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj općini. Pravila su pisana ćirilicom, ekavicom i predstavljala su zakoniti okvir za rad Društva.[6]

Dana 29. oktobra 1918. svečanom službom Božijom zahvalnicom, u franjevačkom samostanu u Brodu na Savi, proslavljena je, kako je u ljetopisu samostana navedeno, samostalnost Hrvatske. Brodske katoličke gospođe, na čelu sa gospođom Brlić, zamolile su oca gvardijana, da se ta svečanost obavi u crkvi samostana, a taj dan crkva je bila ukrašena zelenim vijencima i zastavama države Hrvata, Srba i Slovenaca. Iz te crkve išlo se do pravoslavne crkve na Blagodarenje.[7]

1923. godine, pravoslavni sveštenik u ovoj crkvi bio je Ljubo Teodorović, koji je bio jedan od učesnika proslave 200. godišnjice gradnje franjevačkog samostana u Brodu na Savi, 25. maja 1923.[8]

  • Pravoslavni sveštenik (u sredini) Ljubo Teodorović, 25. maja 1923.
  • U sredini pravoslavni sveštenik iz Broda na Savi, Ljubo Teodorović.
    U sredini pravoslavni sveštenik iz Broda na Savi, Ljubo Teodorović.

Crkva je od ustaša srušena u doba NDH, 1941. godine i nikada nije na istom mjestu ponovo građena. Ostala su samo dva nadgrobna spomenika dvojice sveštenika iz 18. vijeka. Danas su ti grobovi ograđeni niskom ogradom, a oko grobova je parking za automobile. U istoj ulici, nekoliko desetina metara sjevernije, sa druge strane gradske bolnice, krajem 80-ih godina 20. vijeka, Srbi su ponovo izgradili crkvu Svetog Đorđa, ali je i ona srušena 1991. godine. Na temeljima druge crkve, u 21. vijeku, malobrojni preostali Srbi grade treću crkvu, koja više nije posvećena Svetom Đorđu, nego srpskom pravoslavnom sveštenomučeniku Đorđu Bogiću, ubijenom od ustaša u doba NDH.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Brlić, Ignjat (1885). Uspomene na stari Brod, knjiga 2. Brod na Savi (Slavonski Brod). str. 24. 
  2. ^ Srbi u Slavonskom Brodu: Pravoslavna crkva i Branko Radičević ponovo među Brođanima. 
  3. ^ Brlić, Ignjat (1885). Uspomene na stari Brod, knjiga 3. Brod na Savi (Slavonski Brod). str. 9., 23. 
  4. ^ Gugl mape, Parking na mjestu pravoslavne crkve iz 18. vijeka, koja je srušena u 2. Svjetskom ratu, ograđena su 2 groba dvojice pravoslavnih sveštenika iz 18. vijeka koji su rođeni u Moskopolju. 
  5. ^ Kosanović 2019, str. 547.
  6. ^ Artuković 2001, str. 238.
  7. ^ Brodski franjevci 2003, str. 297.
  8. ^ Brodski franjevci 2003, str. 321, 322.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Kosanović, Sava (2019). Krstom i perom, sabrani spisi. Eparhija budimljansko nikšićka - Nikšić i Institut za teološka istraživanja - Beograd. ISBN 978-86-7405-217-4. 
  • Brodski franjevci (2003). Kronika franjevačkog samostana u Brodu na savi IV (1879-1932). Slavonski Brod: Hrvatski institut za povijest, podružnica u Slavonskom Brodu. 
  • Artuković, Mato (2001). Srbi u Hrvatskoj (Kuenovo doba). Hrvatski institut za povijest - podružnica za povijestSlavonije, Srijema i Baranje, Slavonski Brod. ISBN 953-6659-09-3. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Црква_Светог_великомученика_Ђорђа_у_Славонском_Броду_(1780—1941)&oldid=27825087”