Balkanske mešovite šume

Balkanske mešovite šume su ekoregion u okviru palearktičkog bioma umerenih širokolisnih i mešovitih šuma. Rasprostranjene su od Podrinja na zapadu do obala Crnog mora na istoku, i od oboda Panonske nizije i padina Karpata na severu do Egejskog i Mramornog mora na jugu^[1]^[2]. Na velikim nadmorskim visinama na planinama u ovom području zastupljen je ekoregion rodopskih planinskih mešovitih šuma. Fitogeografski, ovaj ekoregion obuhvata delove Srednjoevropske, Ilirske i Euksinske florističke provincije Holarktičkog carstva^[3], odnosno delove srednjoevropskog i submediteranskog florističkog regiona^[4]. Ukupna površina obuhvaćena ovim ekoregionom je oko 224 400 km². Ekoregion balkanskih mešovitih šuma smatra se veoma ugroženim^[2].

Karakteristike

Klima u ekoregionu balkanskih mešovitih šuma se opisuje kao umereno kontinentalna: od Kepenove vlažne suptropske (Cfa) do vlažne kontinentalne sa toplim letima (Dfb). Najmanju godišnju količinu padavina dobijaju niži delovi ekoregiona, oko 450-650 mm vodenog taloga. Padavine su najobilnije tokom prolećnog (maj-jun) i jesenjeg maksimuma (oktobar-novembar). Leta su na ovim nadmorskim visinama sušna. Sa porastom nadmorske visine, smanjuju se jačina i dužina letnjeg perioda suše do njenog potpunog odsustva.

Najzastupljenije su šume koje grade listopadne vrste hrastova (sladun, cer, medunac), mešane šume sa grabom, kao i bukove šume, ili mešane šume bukve i četinara (jela, smrča). Šume su uglavnom otvorenog sklopa na nižim nadmorskim visinama, sa dovoljno razmaknutim stablima da omoguće razvijanje nižih spratova (žbunovi, prizemne zeljate biljke i mahovine).

Istorija flore i faune balkanskih mešovitih šuma

Pliocenska šumsko-stepska vegetacija i fauna Balkana je tokom serije glacijacija i interglacijacija značajno osiromašena i izmenjena. Tokom prvih interglacijacija na teritoriji ekoregiona balkanskih mešovitih šuma prisutan je poltavski tip flore, a od životinja prisutni su sabljozubi tigar, stepski mamut, nosorog i pojedina šupljoroga goveda (Bovidae). Tokom Ris-Virm interglacijacije u fauni se već pronalaze turgajske i savremene vrste biljaka, kao i savremene vrste životinja, poput lisice, vuka i divlje svinje. Virmska glacijacija se karakteriše širenjem borealnih šuma (grade ih smrča, breza, beli bor) i životinjama poput mamuta, pećinskog lava i pećinske hijene.

Diverzitet i ugrožene vrste

Ekoregion balkanskih mešovitih šuma smatra se veoma bogatim vrstama, sa velikim biodiverzitetom faune gmizavaca. Pojedine vrste koje naseljavaju ovaj ekoregion ugrožene su:

skoro ugrožene vrste (NT) — mrmoljak (Triturus dobrogicus), slepi miševi (Barbastella barbastellus, Miniopterus schreibersii, Myotis bechsteinii, Myotis dasycneme, Rhinolophus euryale), ptice (smrdivrana Coracias garrulus, riđa lunja Milvus milvus, siva vetruška Falco vespertinus), mrav Formica aquilonia,
ranjive vrste (VU) — orao krstaš (Aquila heliaca)

Balkanske mešovite šume u Srbiji

Za čitavo područje ekoregiona balkanskih mešovitih šuma u Srbiji karakteristična vegetacija je šumska zajednica sladuna i cera (Quercetum frainetto-cerris). Ova zajednica, prilagođena kserotermnim uslovima klime, ima klimazonalni karakter i smatra se klimaksnom za brdsko područje Srbije^[5]. Iako je šumska zajednica zonalna, u pojedinim specifičnim lokalnim uslovima razvijaju se klimaksne žbunaste zajednice (poput šibljaka u Istočnoj Srbiji). Većina žbunastih zajednica (šikare), međutim, rezultat je krčenja šuma. U okviru ovog ekoregiona prisutne su i azonalna vegetacija (poput plavnih livada u rečnim dolinama), intrazonalna vegetacija (poput sfagnumskih tresava) i ekstrazonalna vegetacija (stepski fragmenti u pojedinim klisurama).

Janković (1984)^[5] opisuje dva tipa vertikalnog rasprostranjenja vegetacije u okviru ovog regiona:

srednjoevropsko-balkanski tip visinskog rasprostranjenja vegetacije, prisutan na pojedinim planinama u zapadnoj Srbiji (Ilirska fitogeografska provincija), karakteriše se bukovim šumama (Fagetum subalpinum) u gornjem šumskom pojasu, i klekovinom bukve na gornjoj šumskoj granici;
borealno-kontinentalni balkanski tip visinskog rasprostranjenja vegetacije, prisutan na većini planina u okviru ovog ekoregiona, gde gornji šumski pojas i gornju šumsku granicu obrazuju smrčeve šume (Piceetum excelsae).

Izvori

^ „Digital Map of European Ecological Regions (DMEER), Version 2000/05”. Arhivirano iz originala 02. 02. 2006. g. Pristupljeno 23. 11. 2008.
^ ^a ^b World Wildlife Fund. 2001. Balkan mixed forests (PA0404)
^ Takhtajan A., Crovello Th.J. and Cronquist A. 1986. Floristic Regions of the World.
^ Frey W., Lösch R. 2004. Lehrbuch der Geobotanik. Pflanze und Vegetation in Raum und Zeit. 2. Auflage. Spektrum Akademischer Verlag: München
^ ^a ^b Janković M. M. 1984. Vegetacija SR Srbije Opšti deo. Beograd: SANU.

[1] „Digital Map of European Ecological Regions (DMEER), Version 2000/05”. Arhivirano iz originala 02. 02. 2006. g. Pristupljeno 23. 11. 2008.

[wwf-2] World Wildlife Fund. 2001. Balkan mixed forests (PA0404)

[3] Takhtajan A., Crovello Th.J. and Cronquist A. 1986. Floristic Regions of the World.

[4] Frey W., Lösch R. 2004. Lehrbuch der Geobotanik. Pflanze und Vegetation in Raum und Zeit. 2. Auflage. Spektrum Akademischer Verlag: München

[jankovic-5] Janković M. M. 1984. Vegetacija SR Srbije Opšti deo. Beograd: SANU.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]