Kineski film

Kineska kinematografija obuhvata filmove snimljene na kineskom jeziku i može se podeliti na tri kinematografske grane: kinematografiju Narodne Republike Kine, Honkonga i Tajvana. Većina filmova je snimljena na mandarinskom dijalektu, a zbog potreba izvoza u Hongkong prevedena na kantonski. Prvi kineski film snimljen je 1905. i od tada do danas Kina je prešla dalek put u razvoju filma, koji je umnogome bio uslovljen političkim i istorijskim prilikama.

Poslednjih godina kineska kinematografija je postala jedna od oblasti savremene kineske umetnosti sa najbržim napretkom. Kineski film je prešao nacionalne granice i sebi obezbedio prepoznatljivo mesto u krugovima međunarodne kinematografije. Učešćem i osvajanjem nagrada na brojnim filmskim festivalima i skupovima kineska kinematografija učvrstila je stabilnu poziciju na lestvici internacionalne filmske industrije. Ogromna ekspanzija kineskog filma dosegla je takve razmere da Kina zauzima treće mesto u svetu po broju proizvedenih filmova, kao i po broju prodatih bioskopskih ulaznica.

Razvoj kineske kinematografije ne može se posmatrati odvojeno od razvoja države. Političke i socijalne promene utiču direktno ili indirektno na kineski film. U početku se kineski film oslanjao na tradicionalnu dramu, čiji se estetski uticaj na glumački stil i tematski odabir oseća u filmovima budućih generacija. Domaća filmska industrija se u početku sporo razvijala, a producentske kuće su do 1920-ih bile u stranom vlasništvu. Prvi veliki kineski filmovi zajedno sa prvim velikim filmskim zvezdama se pojavljuju tokom 1930.ih godina, dok je 1940-e obeležila stagnacija zbog ratova sa Japanom. Dalji razvoj kineskog filma diktira Komunistička partija, koja stavlja filmsku industriju u svoju službu i cenzuriše prethodno snimljene filmova. Usledila je Kulturna revolucija tokom koje je proizvodnja filmova znatno smanjena. U godinama nakon Kulturne revolucije kineski film doživljava ekspanziju. Otvaranje Kine ka Evropi i SAD je doprinelo bržem napretku na polju kinematografije, kako u kvantitetu, tako i u kvalitetu. Tokom 1980-ih i 1990-ih pojavljuju se čitave generacije reditelja, poznatijih kao reditelji Pete generacije i Šeste generacije i kineska filmska industrija od tad beleži konstantan napredak. Neki od ovih reditelja su se posebno istakli i snimili prava remek-dela koja su ušla u anale svetske kinematografije. Upravo su oni najzaslužniji za uspeh kineskog filma ne samo na nacionalnom, već i na svetskom nivou.

Bioskop u Šangaju.

Hronološki razvoj kineskog filma

Začeci kineskog filma se vezuju za kraj XIX početak XX veka. Kineska kinematografija je od uvođenja evropskog i američkog načina snimanja do epiteta jedne od vodećih svetskih kinematografija prešla trnovit put na kome je politička situacija u zemlji uticala kako na same filmove, tako i na ljude koji su ih stvarali. Možemo je podeliti na nekoliko perioda od kojih svaki ima svoje posebne karakteristike.

Rana kinematografija (1890—1920)

Nova tehnologija snimanja i nov aspekt umetnosti su 1895. godine stvoreni u Evropi i SAD. Godinu dana kasnije (1896) pokretne slike su uvedene u Kinu, prvenstveno u Šangaj, za koji se vezuje početak filmske umetnosti. Sve je počelo u privatnim kućama, pansionima, restoranima u kojima su puštani filmovi uvezeni iz Evrope i SAD, jer domaćih filmova nije bilo, a kasnije je kineska filmska produkcija počela sa snimanjem pokretnog, odnosno dokumentarnog filma. Zanimljiva je činjenica da je prvi bioskop u Kini otvorio Španac Antonio Ramos 1908. godine u Šangaju, kao i da su strani filmovi do tridesetih godina XX veka činili oko ¾ prikazivanih filmova u Kini. Kinematografija tog doba se razvijala nezavisno od političkih dešavanja u državi i od vlasti, koja je bila zauzeta partijskim borbama. Prvi film ikada snimljen u Kini je „Bitka na planini Đun“ (定军山, Dingjun shan, 1905). Ovaj film označio je rođenje kineske kinematografije. Nastao je kao adaptacija istoimene Pekinške opere i predstavlja nezaobilazno štivo kada je u pitanju proučavanje kineskog filma i Pekinške opere. Prvi film koji je emitovan u inostranstvu je „Džuang Ce testira svoju ženu“ (庄子试妻, Zhuangzi shi qi, 1913). Modernizam, nacionalizam, antiimperijalizam i antifeudalizam su bile glavne teme filmova u ovom periodu. Odmah nakon ujedinjenja Kine 1927. godine doneta je zabrana prikazivanja stranih filmova u Kini koja je trajala sve do rata Kine sa Japanom 1937. godine. Vlada nije dozvoljava emitovanje stranih filmova jer se smatralo da su u njima Kinezi predstavljani na uvredljiv način. U ovom periodu nastale su produkcijske kuće kao što su: filmska kompanija Mingsjing (Mingxing) i filmska kompanija Tjenji (Tianyi) braće Šou (Shaw). Osnivači Mingxing su Dženg Džengću (Zheng Zhengqiu) i Džang Šičuan (Zhang Shichuan), koji su se fokusirali na komične motive, a poznati film koji potiče iz ovog perioda je „Radnička ljubav“(劳工之爱情, Laogong zhi aiqing, 1922). Druga bitna produkcijska kuća je filmska kompanija Tjenji (Tianyi) braće Šou. Njihov najpoznatiji film je „Priča o beloj zmiji“(白蛇传上集, Bai she zhuan shang ji, 1926) koji je zasnovan na folklornim elementima.

„Zlatno doba“ kineske kinematografije (1930—1940)

Ovaj period naziva se zlatnim dobom jer dolazi do naglog razvoja nacionalnog filma. Najvažniji filmovi za razvoj kineske kinematografije stvoreni su upravo tada. Obrađivane su teme vezane za život običnog naroda, ali i trenutnu političku situaciju. Važno je napomenuti da je vlast zahtevala da mandarinski kineski bude zvaničan dijalekat u filmovima kako bi stvorili sliku ujedinjenja svih Kineza, a takođe su pokušavali da kontrolišu rukovođenje snimanja filmova što će se kasnije videti u samim filmovima. Ovaj period je veoma bitan jer su se javile prve filmske zvezde, kao što su: Džang Džijun (Zhang Zhiyun), Hu Dje (Hu Die), Žuan Lingju (Ruan Lingyu), Džou Sjuen (Zhou Xuan) i mnogi drugi. Među najznačajnijim filmovima našli su se: „Prolećne svilene bube” (春蚕, Chuncan, 1933), „Nova žena“(新女性, Xin nu xing, 1934), „Ribareva pesma”(渔光曲, Yu guang qu, 1934), „Raskršće“ (十字街头, Shi zi jie tou, 1937).

Poster za film „Prolećna reka teče na istok“.

Invazija Japanaca imala je za posledicu zatvaranje skoro svih produkcijskih kuća. Jedino je filmska kompanija Sjinhua (Xinhua) ostala otvorena, a mnogi reditelji i umetnici su pobegli u Šangaj odakle su nastavili sa radom. Nažalost, nisu uspeli da budu toliko produktivni koliko su bili pre invazije. Zato se ovaj period još naziva i period „usamljenog ostrva“ ili „period siročeta“. Najpoznatiji i najvažniji film ovog doba je je „Mulan“(木兰从军, Mulan congjun, 1939). U ovom ostvarenju ogleda se opšteprisutna žeđ naroda za pričama o oružanom otporu, što je i prouzrokovalo uspeh ovog filma. Četrdesetih godina filmska industrija je nastavila sa radom bez obzira na rat koji je bio u toku, a najpoznatija filmska kuća je bila studio Kunlun (Kunlun) u kome su snimljeni filmovi kao što su „Prolećna reka teče na istok” (一江春水向東流, Yi jiang chun shui xiang dong liu, 1947) i „Vrane i vrapci” (乌鸦与麻雀, Wuya yu maque, 1949). Tih godina producenti se okreću novim žanrovima, kao što je romatičarska drama, umesto da se bave samo politički obojenim temama. Prvi psihološki film koji kritičari smatraju da je jedan od najboljih kineskih filmova je „Proleće u malom gradu” (小城之春, Xiao cheng zhi chun, 1948).

Doba Komunističke partije (1950—1960)

Od osnivanja Republike 1949. glavnu ulogu u stvaranju kineskih filmova imala je Komunistička partija Kine. Partija je sponzorisala stvaranje svih filmova, što za posledicu ima masovnu proizvodnju filmova bez umetničke vrednosti sa jedinim ciljem, a to je da odgovoraju političkim zahtevima. Partija je, takođe, imala presudnu ulogu u odabiru tema, pa se filmovi bave stvarnim životima običnog naroda: radničke klase, vojnika i seljaka. Romantizam u filmovima zamenio je socijalni realizam. Reditelji su pokušavali da stvaraju kvalitetne filmove, ali su se stalno susretali sa nezadovoljstvom intelektualaca koji su smatrali da ne pokazuju dovoljno slobode u izražavanju. Najpoznatiji filmovi ovog doba su: „Treća sestra Liu“ (刘三姐, Liu san jie, 1960), „Privrženost crvene žene“ (红色娘子军, Hong se niang zi jun, 1960), „Sestre na pozornici“ (舞台姐妹, Wu tai jie mei, 1965). Određeni filmovi su cenzurisani jer je Komunistička partija smatrala da mogu imati negativan uticaj na narod. Svi oni filmovi koji su nosili političku konotaciju bili su zabranjivani, kao što je npr. „Grad bez noći“ (不夜城, Bu ye cheng, 1957) jer je partija koristila medije kako bi ojačala svoju vlast, a kao posledica toga je masovna proizvodnja filmova bez umetničke vrednosti kojima je jedina svrha da odgovaraju političkim zahtevima. Filmska publika se naglo uvećala, kao i broj novootvorenih bioskopa, a 1956. otvorena je filmska akademija u Pekingu.

Kulturna revolucija (1960—1980)

Napredak filmske industrije je prekinut Kulturnom revolucijom i nastupio je period stagnacije kineskog filma. Filmska industrija tokom ovog perioda bila je ograničena, a veliki broj starih filmova bio je zabranjen. Snimljen je mali broj filmova, a od nekolicine novih istakao se “Ženski crveni odred” (红色娘子军, Hongse nianyijun, 1961). Snimljene su i drame: „Grad hibiskusa“ (芙蓉鎮, Fu Rong Zhen, 1986) i „Plavi zmaj“ (蓝风, Lan fengzheng, 1993), a 1981. godine nagrada Zlatni Petao je dodeljena dvema dramama: „Večernja kiša “ (巴山夜雨, Ba shan ye yu, 1980) i „Legenda o Tjenjun planini“ (天云山传奇, Tian yun shen chuan qi, 1980).

Kineska kinematografija se osamdesetih godina suočava sa novim problemima: neprihvatanjem od strane vlasti i cenzurom. Jedan od događaja koji su kočili razvoj filma bio je prebacivanje filmske industrije u novooformljeno Ministarstvo radija, bioskopa i televizije januara 1986, što je dovelo do još veće kontrole i podređenosti vlasti. Sa druge strane, to je doprinelo razvoju kinematografije jer su reditelji dobijali veću finansijsku i tehničku podršku od strane države.

Uspon Pete Generacije 1980—1990

Gong Li, glavna glumica u filmu „Đu Dou”.

Sa liberizacijom Kine u kasnim sedamdesetim godinama, ali i njenim otvaranjem ka Evropi i SAD, došlo je do znatnog napretka na polju kinematografije. Od 1980. godine, pa nadalje, kineski filmovi ostvaruju veliki uspeh, a kineska kinematografija doživljava uspon na svetskom nivou. Za ponovni uspon nacionalne kinematografije zaslužna je Peta generacija reditelja. Svojim majstorskim umećem uspeli da premoste jaz koji se u godinama tokom Revolucije javio između Kine i i ostatka sveta. Njihovo bogato stvaralaštvo privlači pažnju svetske kinematografije i znatno utiče na popularnost kineske kinematografije ne samo u Kini, već i van granica zemlje.

Džet Li na premijeri filma „Neustrašiv”.

Najznačajniji predstavnici su bili Džang Jimou (Zhang Yimou), Čen Kaige (Chen Kaige), Tjen Džuangdžuang (Tian Zhuangzhuang), Džang Đundžao (Znang Junzhao). Početak ovog pravca obeležili su filmovi Džang Đundžao-a„Jedan i osmorica“ (一个和八个, Yi ge he ba ge, 1983) i Čen Kaigov „Žuta zemlja “ (黄上地 , Huang shandi, 1984).

Džang Jimou i Čen Kaige snimaju najbitnije filmove ovog perioda : „Kralj dece“ (孩子王, Haizi Wang, 1987), „Đu Dou“ (菊豆, Ju Dou, 1989), „Visoko podignite crvene fenjere“ (大红灯笼高高挂, Da Hong Denglong Gaogao Gua, 1991), „Zbogom, moja konkubino“(霸王别姬, Bawang Bie Ji, 1993), „Živeti” (活着, Huozhe, 1994). Džet Li (Jet Li) je debitovao ostvarenjem „Hram Šaolin“ (少林寺, Shaolin si, 1982) koje je postiglo ogroman uspeh na domaćem i inostranom tržištu. Iako ovi reditelji imaju drugačije stilove i obrađuju različite teme, svi imaju jednu zajedničku crtu, a to je neprihvatanje socijalističko-realističke tradicije. Osim priča o herojskoj vojnoj borbi iz turbulentne prošlosti, podjednaku pažnju su posvećivali i životnim dramama običnih ljudi. Učinili su mnogo za razvoj kineskog filma: uveli novine u način snimanja, uveli duge kadrove, počeli da obrađuju socijalne motive iz dokumentarnog ugla.

Tjenanmenski incident 1989. godine označio je kraj “Pete generacije”, ali mnogi režiseri nastavljaju sa radom u egzilu. Iako se, istorijski gledano, njihova era završila, najtalentovaniji reditelji nastavljaju sa radom i do danas ih mnogi smatraju nenadmašnim.

Kineska kinematografija nakon Pete generacije (1990 - do današnjih dana)

Petu generaciju nasledila je takozvana Šesta generacija reditelja. Mnogi od filmova koje su snimili pripadnici ove generacije naišli su na negativne komentare, a nije bilo ni podrške države. Filmovi su rađeni brzo, gotovo serijski i sa niskim budžetom. Akcenat je bio na individualističkim shvatanjima, urbanom životu i nezadovoljstvu socijalnim prilikama. Najznačajniji autori ovog perioda su: Vang Sjiaošuai (Wang Xiaoshuai) sa filmovima: „Dani“ (冬春的日子, Dong chun de rizi, ), „Pekinški bicikl“ (十七岁的单车, Shi qi sui de dan che); Džang Juen (ZhangYuen) sa svojim ostvarenjima: „Pekinške bitange“ (北京杂种, Beijing Zazhong) i „Iza kapije Zabranjenog grada“ (东宫西, Dong Gong Xi Gong); Đia Džangke (Jia Zhangke) sa fimovima: „Mladi Vu “ (小武, Xiao Wu) , „Bez ograničenja“ (任逍遥, Ren xiao yao), „Platforma“ (站台, Zhantai), „Svet“ (世界, Shijie). Treba izdvojiti i He Đienđuna (He Jianjun) čiji se „Poštar “ (邮差, Youchai) posebno istakao i Lou Jea (Lou Ye) sa filmovima „Reka Sudžou“ (苏州河, Suzhou He) i „Letnja palata “(颐和园, Yiheyuan). Javlja se i nezavisna grupa režisera koja u snimanju niskobudžetnih filmova koristi digitalnu opremu (poznati su pod imenom dGeneration).

Poster za film „2046”.

Uporedo sa „Šestom generacijom“ pojavljuje se još jedna grupa reditelja koji filmu pristupaju na drugačiji način. Oni svoje filmove snimaju u realističnom maniru i teme su im događaji iz svakodnevnog života opisani na realan način. Glavna razlika između njih i prethodnih grupa reditelja je u tome što svojim delima ne izražavaju nezadovoljstvo političkom ili socijalnom situacijom u zemlji, niti kritiku Kulturne revolucije, već fokus premeštaju na živote običnih ljudi. Oni nam prikazuju svakodnevicu kineskog društva i omogućavaju nam da iz drugačije perspektive posmatramo kineski svet. Jedan od najcenjenijih reditelja ove grupe je Điang Ven (Jiang Wen). Pored režije, bavi se i glumom i produkcijom. Njegovi najpoznatiji filmovi su: „U žaru sunca“ (阳光灿烂的日子, Yangguang canlai de rizi, 1994), „Duhovi na vratima“ (鬼子来了, Shenzi laile, 2000) , „I sunce takođe izlazi“ (太阳照常升起, Taiyang zhaochang shengqi, 2007), „Njujork, volim te“ (纽约，我爱你 , Niuyue, wo ai ni, 2008), „Kiša metaka“ (让子弹飞, Rang zi dan fei, 2010). Zajedno sa njim treba pomenuti i Vang Šuoa (Wang Shuo), koji je ujedno i glumac i kulturna ikona. Snimio je dosta televizijskih serija i filmova. Njegova dela su prevođena na japanski, francuski, italijanski i engleski. Veoma je cenjen u Kini. Njegovo najpoznatije režisersko ostvarenje je „Otac“ (爸爸, Baba, 2000). Ostali filmovi su: „Volim te“ (我爱你, Wo ai ni, 2002), „Mali crveni cvet“ (看上去很美, Kan shang qu hen mei, 2006), „Snovi će možda doći“ (梦想照进现实, Meng xiang zhaijin xianshi, 2006). Još jedno poznato ime je He Ping (He Ping). Njegove filmove odlikuje kombinovanje kineskih borilačkih veština sa borilačkim veštinama američkog karaktera. Ovi elementi su najnaglašeniji u filmovima: „Mačevaoci u gradu sa dve zastave“ (双旗镇刀客, Shuan qi zhen dao ke, 1991), „Sunčana dolina“ (日光峡谷, Ri guang xia gu, 1995), „Ratnik neba i zemlje“ (天地英雄,, Tian di ying xiong, 2004). Dobitnik je mnogih nagrada, od kojih je jedna za najbolji film na Internacionalnom festivalu filmova na Havajima. Treba izdvojiti i Gu Čangveija (Gu Changwei), koji se ujedno smatra i jednim od vodećih snimatelja današnjice, čiji je film „Paun“ (孔雀,Kongque, 2005) osvojio Srebrnog medveda u Berlinu iste godine, kao i Sju Đinglei (Xu Jinglei), glumicu i rediteljku, koja je za svoj drugi film, „Pismo nepoznate žene“ (一个陌生女人的来信, Yi ge mosheng nuren de laixin, 2004) dobila prvu nagradu za režiju na Filmskom festivalu u San Sebastijanu. Još neka poznata imena su: Vang Bing (Wang Bing), Liu Fendou (Liu Fendou), Li Ju (Li Yu), Feng Sjaogang (Feng Xiaogang) i drugi.

Istorijski faktori koji su uticali na razvoj kineskog filma

Istorijski faktori su imali značajnu ulogu u formiranju i razvoju kineske kinematografije. Svaku epohu kineske kinematografije karakterišu određeni društveno-politički događaji koji se ogledaju u tematici i motivima filmova datog perioda.

Džang Jimou (levo) na premijeri filma „Pod glogovim drvetom”.

U početku su filmski studiji bili nezavisni i u privatnom vlasništvu ali je vlada uvek bila bitan faktor u kinematografiji. Prve cenzure kineskog filma kreću dvadesetih godina XX veka, odmah nakon ujedinjenja Kine od strane Nacionalističke stranke. Tokom tridesetih godina, dok su se nacionalisti i komunisti borili za vlast i kontrolu nad studijima u filmovima je bila naglašavana klasna borba, život običnih ljudi i bojazan od stranih agresora. Tokom vladavine nacionalista vlada je odredila da mandarinski bude standardni dijalekat u filmu radi postizanja kulturnog ujedinjenja. Cenzura se nastavila sve do izbijanja kinesko-japanskog rata 1937. godine. Svi filmovi koji su prikazivali Kineze u pogrdnom svetlu su zabranjeni.

Nakon osnivanja Narodne Republike Kine 1949. godine filmski studiji više nisu bili u privatnom vlasništvu već ih je država sponzorisala, a takođe su bili pod nadzorom i rukovodstvom Ministarstva kulture i Ministarstva propagande. U to vreme, holivudski filmovi su praktično nestali iz Kine jer je država birala strane filmove iz zemalja socijalističkog bloka koji su bili u skladu sa potrebama vlasti. Jedan od filmova koji su postigli enormnu gledanost je jugoslovenski film „Valter brani Sarajevo” (1972), koji je doživeo toliku popularnost širom cele Kine da je glumac koji tumači lik Valtera u filmu, Bata Živojinović, dobio svoju statuu u jednom kineskom gradu. Kinematografija je bila sredstvo političke propagande, kojim je partija je težila da pojača kontrolu putem medija proizvodeći filmove o seljacima, vojnicima i radnicima.

Kulturna revolucija je imala značajnu ulogu u smanjenju količine snimljenih filmova. Tematika filmova nastalih u ovom periodu je usko povezana sa političkim kampanjama tog doba. Revolucija je takođe imala neverovatan uticaj na stvaraoce Pete generacije: Džang Jimoua, Čen Kaiga, Tjen Džuangdžuanga i mnoge druge. U godinama posle revolucije filmska industrija cveta kao sredstvo zabave naroda. Džang Jimou je sam rekao da se uporedo sa brzim ekonomskim razvojem Kine percepcija kineskog naroda o filmovima takođe promenila. Danas je potražnja za filmovima zabavnog karaktera u porastu. On veruje da postoji jaka veza između razvoja komercijalnog filma i stabilnosti privrede, i da kada ekonomija stagnira i kultura te zemlje je u stagnaciji.

Još jedan bitan istorijski događaj je Tiananmenski ustanak koji 1989. godine dovodi do kraja Pete generacije nakon koje je usledila Šesta generacija. U filmovima Šeste generacije se ogleda nezadovoljstvo socijalnim prilikama, kao i negativne posledice kapitalizma u Kini.

Nijedan savremeni kineski film nije oslobođen od političkih poruka. One su ili nametnute od strane vlasti ili implicirane od strane umetnika. Jedan od kineskih režisera, Vu Tjenming (Wu Tianming) je rekao da u Kini postoje tri publike koje treba da zadovoljite: Vlada, svet umetnosti i obični ljudi.

Popularnost kineskih filmova u svetu

Početak uspona kineske kinematografije u svetu označen je stupanjem Pete generacije na nacionalnu fimsku scenu krajem osamdesetih godina XX veka. Oni su kineskom filmu otvorili vrata svetske kinematografije i utabali put internacionalne slave mnogim mlađim kineskim rediteljima.

Posebno se ističu filmovi dva reditelja iz ovog perioda, a to su Džang Jimou i Čen Kaige. Početak njihovog rada se poklapa sa krajem Kulturne revolucije, stoga ne čudi što je upravo ovaj buran period kineske istorije često bio tema njihovih filmova.

Kostimi iz filma „Zbogom moja konkubino“.

Film-prekretnica za proboj na svetsku scenu bio je film „Crvena šećerna trska“ (红高梁, Hong Gaoliang, 1987.) Džang Jimoua, koji je pored velikog broja nagrada u Kini i nekoliko međunarodnih nagrada, osvojio i Zlatnog medveda u Berlinu 1988. godine. Veliku pažnju američke publike privukao je još jedan njegov film – „Đu Dou "(菊豆, Ju Dou, 1990). To je tragična priča o devojci prisiljenoj da se uda za trgovca mnogo starijeg od sebe. Ovo je prvi kineski film ikada nominovan za Oskara u kategoriji Najbolji strani film (1991), a osvojio je i par drugih nagrada. Njegovu popularnost premašio je sledeći film istog reditelja, „Visoko podignite crvene fenjere“(1991), takođe nominovan za Oskara. Film je adaptacija Su Tongovog dela “Žene i konkubine” i govori o devojci koja postaje jedna od konkubina bogatog vlastelina. Iako napadan od strane određenih kineskih kritičara da previše podleže ukusu stranaca, dobio je više pozitivnih kritika, pre svega zbog umetničkih dostignuća i karakterističnih boja, pa se danas smatra remek-delom ne samo kineske, već i svetske kinematografije. Glavnoj glumici, Gong Li (Gong Li) je ovaj film bio odskočna daska za dalji razvoj karijere. Neki smatraju da je ovaj film kritika savremene Kine, premda je reditelj to demantovao. Veliki uticaj izvršio je i film renomiranog reditelja Čen Kaigea „Zbogom moja konkubino“ (1993), koji se bavi političkim nemirima u Kini XX veka i njihovim uticajem na kineski narod. U to vreme bio je komercijalno najuspešniji kineski film. Radnja prati živote dva glumca Pekinške opere, specijalizovanih za ulogu kralja i njegove konkubine. Upoznaju se kao deca u glumačkoj školi, a tokom idućih pedeset godina oni i njihov teatar proći će kroz mnoge turbulentne periode: prelazak Kine iz feudalizma u komunizam, japansku okupaciju i Kulturnu revoluciju. Scenario je zasnovan na istoimenom romanu kineske spisateljice Lilijan Li, koja je i sama sarađivala na ovom filmu. Zanimljivo je da je Džeki Čenu prvobitno bila ponuđena glavna uloga, jer je kao dete trenirao u Pekinškoj operi, ali je on odbio ulogu, plašeći se da bi ovaj film, zbog obrađivanja teme homoseksualnosti, mogao da naudi njegovom ugledu. Ovo je do danas jedini kineski film koji je osvojio Zlatnu palmu u Kanu, a bio je nominovan i za Oskara.

Ang Li na Filmskom festivalu u Veneciji.

Filmovi Džang Jimoua nastavili su da privlače veliku pažnju van Kine. „Priča o Ćiu Đu“ (1992) osvojila je Zlatnog lava u Veneciji, „Živeti” (1994) nagradu BAFTA, a „Putovanje kući” (1999) Srebrnog medveda u Berlinu. Veoma zapaženi su i filmovi hongkonškog ekscentrika Vong Kar Vaija, kao što su „Čangking ekspres” (1994), „Ruševine vremena” (1994), „ Pali anđeli” (1995). Za film „Srećni zajedno” (1997) dobio je nagradu za najboljeg reditelja na Kanskom festivalu 1997. godine. Njegovim najuspešnijim filmom smatra se „Raspoložen za ljubav” (2000).

Kineski film koji je postigao najveći internacionalni uspeh je „Pritajeni tigar, skriveni zmaj” (2000) tajvanskog reditelja Ang Lija. Ovaj film je postao popularan širom sveta, posebno u Sjedinjenim Američkim Državama, gde do danas predstavlja komercijalno najuspešniji i jedan od najuticajnijih stranih filmova. Osvojio je preko 40 nagrada, između ostalog Oskara u kategoriji za Najbolji strani film (2000) i doneo međunarodni ugled reditelju. Posebne pohvale su upućene na račun priče, fotografije i akcionih scena. Naziv filma upućuje na osobe skrivenog talenta, koje tajno usavršavaju svoje veštine. Neki kritičari su ovaj film opisali kao previše feministički. „Pritajeni tiger, skriveni zmaj “ označio je početak intenzivnijeg upoznavanja američke publike sa kineskim filmovima i proslavio glumicu Džang Ciji (Zhang Ziyi).

Dve godine kasnije, uspeh ovog filma ponovio je „Heroj”, reditelja Džang Jimoua. Takođe veliki komercijalni hit, doneo je svetsku popularnost mnogim do tada nepoznatim kineskim glumcima. Film govori o pokušaju ubistva prvog kineskog cara od strane Điang Kea (Jiang Ke). Kao i mnogi prethodni filmovi ovog reditelja i „Heroj” je kritikovan zbog mnoštva političkih aluzija. Neki kritičari su smatrali da ovaj film, kao i film “Pritajeni tigar, skriveni zmaj”, ima previše elemenata koji podilaze ukusu američke publike i da ne prikazuje najvernije mnoge aspekte kineske kulture. Uprkos tome, film se smatra remek-delom kineske kinematografije.

Od popularnih filmova treba pomenuti „Kuću letećih bodeža” (2004) i „Prokletstvo zlatnog cveta” (2006) Džang Jimoua, zatim Vong Kar Vaijev „2046” (2004), ali i kasnije, pretežno komercijalne filmove kao što su „Banket” (2006), „Neustrašivi” (2006), „Gospodari rata” (2007), „Požuda, oprez” (2007), „Bitka kod Crvene stene” (2008), „Sofina osveta”(2009), „Neka meci lete” (2010), „Šta žene žele” (2011) i mnogi drugi.

Mnogi kineski filmovi doživeli su nezapamćen međunarodni uspeh, a brojna priznanja koja su kineski reditelji dobili na međunarodnim skupovima vinuli su Kinu u sam vrh svetske kinematografije.

Tabela nagrađivanih filmova

Naziv filma	Godina	Režiser	Žanr	Nagrada
Ribareva pesma 渔光曲 Yu guang qu	1934	Cai Čušeng (Cai Chusheng)	drama	Prvi kineski film koji je dobio nagradu na međunarodnom filmskom festivalu u Moskvi.
Proleće u malom gradu 小城之春 Xiao cheng zhi chun	1948	Fei Mu (Fei Mu)	romantična drama	Najbolji film na kineskom jeziku na filmskom festivalu u Hongkong-u.
Revolucionarna porodica 革命家庭 Geming jiating	1960	Šui Hua (Shui Hua)	drama	Najbolji scenario na Hundred Flowers Awards, nominovan na međunarodnom filmskom festivalu u Moskvi.
Večernja kiša 巴山夜雨 Bashan ye yu	1980	Vu Jigong (Wu Yigong)	drama	Prvo mestu na „Zlatni petao” festivalu za najbolji film 1982. godine.
Legenda o Tjenjun planini 天云山传奇 Tian yun shen chuan qi	1980	Sje Đin (Xie Jin)	drama	Prvo mestu na „Zlatni petao” festivalu za najbolji film 1982. godine.
Jelenovo zvonce 鹿铃 Lu Ling	1982	Vu Ćiang(Wu Qiang), Tang Čeng (Tang Cheng)	animirani film	Pobeda na trećem „Zlatni petao” festivalu za najbolju animaciju u 1983. godini.
Moje uspomene starog Pekinga 城南舊事 Chengnan Jiushi	1982	Vu Jigong (Wu Yigong)	drama	Pobeda na trećem „Zlatni petao” festivalu za najbolji film, najbolju muziku i najbolju žensku ulogu u 1983. godini.
Vozač dvokolice 骆驼祥子 Luotuo xiangzi	1982	Ling Zifeng (Ling Zifeng)	drama	Prvo mesto na „Zlatni petao” festivalu za najbolji film 1983.
Grad na granici 边城 Bian cheng	1984	Ling Zifeng (Ling Zifeng)	drama	Prvo mesto na „Zlatni petao” festivalu za najbolju režiju.
Polja crvenog sirka 红高粱 Hong Gaoliang	1987	Džang Jimou (Zhang Yimou)	ratna drama	Zlatni medved na berlinskom filmskom festivalu.
Večernje zvono 晚钟 Wan zhong	1988	Vu Ziniu (Wu Ziniu)	ratna drama	Srebrni medved na 39–om berlinskom filmskom festivalu.
Crni sneg 本命年 Ben ming nian	1990	Sje Fei (Xie Fei)	drama	Srebrni medved na berlinskom filmskom festivalu.
Điao Julu 焦裕禄 Jiao Yulu	1990	Vang Đising (Wang Jixing)	drama	Prvo mesto na „Zlatni petao” festivalu za najbolji film.
Priča o Ćiu Đu 秋菊打官司 Qiu Ju de guansi	1992	Džang Jimou (Zhang Yimou)	drama, komedija	Zlatni lav na filmskom festivalu u Veneciji 1992. godine.
Plavi zmaj 蓝风 Lan fengzheng	1993	Tjen Džuang Džuang (Tian Zhuangzhuang)	drama	Grand Prix na međunarodnom filmskom festivalu u Tokiju 1993. godine.
Zbogom, moja konkubino 霸王别姬 Bawang Bie Ji	1993	Čen Kaige (Chen Kaige)	drama	Zlatna palma na kanskom filmskom festivalu.
Žene sa jezera Mirisnih duša 香魂女 Xiang hun nu	1993	Sje Fei (Xie Fei)	drama	Zlatni medved na berlinskom filmskom festivalu.
Optuženi ujak Šangang 被告山杠爺 Bei Gao Shangang ye	1994	Fan Juan (Fan Yuan)	drama	Zlatni petao za najbolji film, najbolju mušku ulogu i najbolji rediteljski prvenac 1995. godine.
Živeti 活着 Huozhe	1994	Džang Jimou (Zhang Yimou)	drama	Tri nagrade na kanskom filmskom festivalu.
Rumenilo 红粉 Hong fen	1995	Li Šaohong (Li Shaohong)	drama	Srebrni medved na 45-om berlinskom filmskom festivalu.
Crvena trešnja 红樱桃 Hong ying tao	1995	Je Dajing (Ye Daying)	drama	Zlatni petao za najbolji film 1996. godine.
Šangajske trijade 摇啊摇，摇到外婆桥 Yao a yao, yao dao waipo qiao	1995	Džang Jimou (Zhang Yimou)	istorijska (drama)akcija	Nagrada za tehnički deo filma na filmskom festivalu u Kanu.
Sinovi 儿子 Er zi	1996	Džang Juen (Zhang Yuen)	dokumentarna drama	Tigar nagrada na međunarodnom festivalu u Roterdamu.
Opijumski rat 鸦片战争 Yapian Zhanzheng	1997	Sje Đin (Xie Jin)	ratna drama(istorijski film)	Zlatni petao 1997. godine za najbolji film.
Gospodin Džao 赵先生 Zhao Xiansheng	1998	Lu Sue (Lu Xue)	drama-komedija	Zlatni leopard na festivalu Lokarno, 1999. godine.
Ni jedan manje 一个都不能少 Yi ge dou buneng shao	1999	Džang Jimou (Zhang Yimou)	drama	Zlatni lav na filmskom festivalu u Veneciji 1999. godine.
Poštari u planini 那山那人那狗 Na shan, na ren, na gou	1999	Huo Đianći (Huo Jianqi)	drama	Zlatni petao za najbolji film 1999. godine.
Putovanje kući 我的父亲母亲 Wo de fuqin muqin	1999	Džang Jimou (Zhang Yimou)	drama	Zlatni petao za najbolji film 2000. godine.
Tuš 洗澡 Xi zao	1999	Džang Jang (Zhang Yang)	komedija	Fipresci nagrada na međunarodnom festivalu u Torontu.
Đavoli pred vratima 鬼子来了 Gui zi lai le	2000	Điang Ven (Jiang Wen)	crna komedija	Grand prix nagrada na filmskom festivalu u Kanu.
Tata 爸爸 Baba	2000	Vang Šuo (Wang Shuo)	porodična drama	Zlatni leopard na festivalu Lokarno 2000. godine.
Obuka u Amazonu 冲出亚马逊 Chong chu yamaxun	2000	Song Jaming (Song Yaming)	akcija	Zlatni petao za najbolji film 2002. godine.
Lepota života 生活秀 Shenghuo xiu	2002	Huo Đianći (Huo Jianqi)	drama	Zlatni pehar na međunarodnom festivalu u Šangaju 2002. godine.
Slepi tunel 盲井 Mangjing	2003	Li Jang (Li Yang)	drama(triler)	Srebrni medved na berlinskom filmskom festivalu.
Nuan 暖 Nuan	2003	Huo Đianći (Huo Jianqi)	drama	Zlatni petao za najbolji film 2003. godine.
Toplo proleće 暖春 Nuan chun	2003	Vulan Tala (Wulan Tala)	drama	Zlatni petao za najbolji rediteljski prvenac 2003. godine.
Zeleni šešir 绿帽子 Lu maozi	2004	Liu Fendou (Liu Fendou)	drama	Fipresci nagrada na međunarodnom festivalu u Tesaloniki-u.
Šangajska priča 美丽上海 Meili Shanghai	2004	Peng Sjaolian (Peng Xiaolian)	drama	Zlatni petao za najbolji film 2004. godine.
Na planini Taihang 太行山上 Tai Hang shan shang	2005	Čen Đian (Chen Jian)	ratna drama	Zlatni petao za najbolji film 2005. godine.
Orhideja 牛皮 Niu pi	2005	Liu Điajin (Liu Jiayin)	drama	Nagrada «Zmajevi i tigrevi» na međunarodnom filmskom festivalu u Vankuveru 2005. godine.
Paun 孔雀 Kong que	2005	Gu Čangvei (Gu Changwei)	drama	Velika nagrada žirija na berlinskom filmskom festivalu.
Šangajski snovi 青红 Qing hong	2005	Vang Sjaošuai (Wang Xiaoshuai)	drama	Nagrada žirija na filmskom festivalu u Kanu.
Leto u gradu na reci 江城夏日 Jiang cheng xia ri	2006	Vang Čao (Wang Chao)	drama	Specijalna nagrada na filmskom festivalu u Kanu 2006. godine.
Čvor 云水谣 Yun shui yao	2006	Jin Li (Yin li)	drama	Zlatni petao za najbolji film 2007. godine.
Miran život 三峡好人 Sanxia haoren	2006	Đia Džangke (Jia Zhangke)	drama	Zlatni lav na filmskom festivalu u Veneciji 2006. godine.
Trinaest paulovnija 十三棵泡桐 Shi san ke pao tong	2006	Lu Jue (Lu Yue)	drama	Specijalna nagrada žirija na festivalu u Tokiju.
Požuda, oprez! 色，戒 Se , Jie	2007	Ang Li (Ang Li)	drama	Zlatni lav na filmskom festivalu u Veneciji 2007. godine.
Noćni voz 夜车 Ye che	2007	Diao Jinan (Diao Yi'nan)	drama	Gran Prix nagrada na međunarodnom festivalu u Varšavi.
Park 公园 Gong yuan	2007	Jin Ličuan (Yin Lichuan)	drama	Fipresci nagrada na Manhajm-Hajdelberg međunarodnom filmskom festivalu 2007. godine.
Crveni kombajn 红色康拜因 Hongse kangbaiyin	2007	Cai Šangđun (Cai Shangjun)	drama	Zlatni Aleksandar na međunarodnom filmskom festivalu u Tesaloniki–u 2007. godine.
Tujino venčanje 图雅的婚事 Tuya de hunshi	2007	Vang Ćuenan (Wang Quan'an)	drama	Zlatni medved na berlinskom filmskom festivalu 2007. godine.
Gospodari rata 投名状 Tou ming zhuang	2007	Piter Čen (Peter Chan)	ratni(istorijski)	Zlatni konj na tajvanskom filmskom festivalu za najbolji film 2008. godine i nagradu za najbolji film na festivalu u Hongkongu 2008. godine.
Telohranitelji i ubice 十月围城 Shi yue wei cheng	2009	Tedi Čen (Teddy Chen)	drama(istorijski), akcija	Nagrada za najbolji film na festivalu u Hongkongu.
Našoj mladosti 致我们终将逝去的青春 Zhi women chun zhong jiang shiqu de qingchun	2013	Džao Vei (Zhao Wei)	drama	Zlatni petao za najbolji rediteljski prvenac.

Vidi još

• Film
• Kina
• Kinematografija
• Kultura
• Umetnost
• Kineska umetnost
• Kineska kultura
• Muzika u Kini 20. i 21. veka
• Kineska mitologija

Literatura

• Zhang, Y.2012. A Centennial Review of Chinese Cinema. University of California, San Diego:1-8
• Luo, H. 2008. Theatricality and Cultural Critique in Chinese Cinema. University of Hawai’i Press 25:122-137
• Chen X.,Kang L. and Shi A., 1997. The Mysterious Other: Postpolitics in Chinese Film. Duke University Press 24:123-141
• Kwok Wah Lau J. 2012. "Farewell My Concubine": History, Melodrama, and Ideology in Contemporary Pan-ChineseCinema. University of California Press 49:16-27
• Lam A.W.K. and Clark P. 2006. Reinventing China: A Generation and Its Films, Hong Kong. China Perspectives. On-line, accessed: 28 October 2013
• Zhang Y.2005. Filmic Folklore and Chinese Cultural Identity, Western States Folklore Society 64:263-280
• Chow R. 2002. Returns: On the Uses of the Everyday in the Recent Films of Zhang Yimou and Wong Kar-wai. The Johns Hopkins University Press 33: 639-654
• Tan Ye and Zhang Yimou, 1999. From the Fifth to the Sixth Generation: An Interview with Zhang Yimou. University of California Press 53: 2-13
• Kuoshu, Harry 2002., Celluloid China Cinematic Encounters with Culture and Society, Southern Illinois University Press, Carbondale, Illinois.

Spoljašnje veze

• Kineski filmovi Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. oktobar 2013)
• Baza kineskih filmova Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. oktobar 2013)