Piter Šafer

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Piter Šafer
Šafer (1966)
Lični podaci
Datum rođenja(1926-05-15)15. maj 1926.
Mesto rođenjaLiverpul, Lankašir, Ujedinjeno Kraljevstvo
Datum smrti6. jun 2016.(2016-06-06) (90 god.)
Mesto smrtiOkrug Kork, Republika Irska
NacionalnostBritanac
UniverzitetKoledž Triniti (Kembridž)
Dramski rad
Debitantsko  delo
Slana zemlja
Najvažnija dela
NagradeOskar za najbolji adaptirani scenario; Zlatni globus za najbolji scenario; nekoliko Nagrada Toni i Nagrada Kruga njujorških dramskih kritičara za najbolju predstavu
Potpis

Ser Piter Levin Šafer, CBE (engl. Sir Peter Levin Shaffer, CBE, IPA: /səː ˈpiː.tə ˈlɛ.vɪn ˈʃæ.fər, siː.biː.ˈiː/; Liverpul, 15. maj 1926. — Kork, 6. jun 2016) bio je engleski dramaturg, scenarista i romanopisac, autor brojnih nagrađivanih predstava od kojih je nekoliko pretvoreno u filmove.

Mladost i obrazovanje[uredi | uredi izvor]

Šafer je rođen u jevrejskoj porodici u Liverpulu, kao sin Reke (rođ. Fredman) i Džeka Šafera, agenta za nekretnine.[1][2] Bio je brat blizanac dramaturga Entonija Šafera sa kojim je sarađivao.

Obrazovao se u Osnovnoj školi „Hol” [en] u Hampstedu te Srednjoj školi „Sent Pol” [en] u Londonu, a potom je dobio stipendiju za Koledž Triniti [en] u Kembridžu gde je studirao istoriju. Šafer je bio Bevinov omladinac [en] radeći kao rudar u Drugom svetskom ratu, te je prihvatao brojne poslove uključujući posao pisara u knjižari i asistenta u Njujorškoj javnoj biblioteci; potom je otkrio svoj talenat za dramu.[3]

Pozorišna karijera[uredi | uredi izvor]

Šaferova prva predstava, Zemlja soli (engl. The Salt Land) iz 1954. godine, predstavljena je na Bi-Bi-Siju. Ohrabren ovim uspehom, Šafer je nastavio da piše i svoju reputaciju dramaturga stekao je do 1958. godine, produkcijom Vežbe pet prstiju (engl. Five Finger Exercise),[4] koja se premijerno izvela u Londonu pod palicom Džona Gilgada i koja je osvojila Nagradu za standardnu večernju dramu (engl. Evening Standard Drama Award). Kada se Vežba pet prstiju preselila u grad Njujork 1959. godine, bila je jednako dobro prihvaćena i Šeferu je donela Nagradu Kruga njujorških dramskih kritičara za najbolju stranu predstavu (engl. New York Drama Critics' Circle Award for Best Foreign Play).

Šaferovo sledeće delo je bilo dvojno, Vlastito uho / Oko javnosti (engl. The Private Ear / The Public Eye), dve predstave sa po tri lika koje govore o aspektima ljubavi. Izvedene su maja 1962. godine u Gloub teatru, a u obe su glumili Megi Smit i Kenet Vilijams. Smitova je sa 27 godina osvojila Nagradu za standardnu večernju dramu za najbolju glavnu glumicu (engl. Evening Standard Theatre Award for Best Leading Actress).

Nacionalni teatar je osnovan 1963. godine, a gotovo sav Šaferov naknadni rad veže se upravo za ovo pozorište. Njegov kanon sadrži jedinstvenu mešavinu filozofskih drama i satiričkih komedija. Kraljevski Lov na Sunce (engl. The Royal Hunt of the Sun) iz 1964. godine predstavlja tragično osvajanje Perua od strane Španije, dok Crna komedija (engl. Black Comedy) iz 1965. godine oslikava duhovit pogled na ludorije grupe likova koji pokušavaju da nađu izlaz iz mrkle crne sobe — mada je pozornica zapravo dobro osvetljena.[5]

Šafer (1975)
Šafer (pre 2017)

Ekvus (engl. Equus) iz 1973. doneo je 1975. godine Šaferu Nagradu Toni za najbolju predstavu, kao i Nagradu Kruga njujorških dramskih kritičara.[6][7] Adaptacija scenarija predstave je nominovana za Oskar za najbolji adaptirani scenario (1978).[8]Ekvus je putovanje u um 17-godišnjeg konjušara koji je zabo šiljke u oči šest konja; predstava je imala preko 1.000 izvođenja na Brodveju. Oživeo ju je masačusetski Berkširski pozorišni festival leta 2005. i 2007, zatim reditelj Tej Šarok u londonskom Gilgudovom pozorištu februara 2007, kao i performans na Brodveju (pod Šarokovim vođstvom) septembra 2008. Poslednja pomenuta produkcija, koja se izvodila u Njujorku do februara 2009, zahtevala je da se konjušar pojavi nag; zvezda predstave, Danijel Redklif, još uvek je bila povezivana za filmovima o Hariju Poteru namenjenim opštoj publici, što je dovelo do blage kontroverze.[9]

Šafer je nastavio da niže uspehe delom Amadeus (engl. Amadeus) iz 1979. godine, kojim je osvojio Nagradu za standardnu večernju dramu (engl. Evening Standard Drama Award) te Nagradu pozorišne kritike (engl. Theatre Critics' Award) za londonsku produkciju. Ovo je priča o Volfgangu Amadeusu Mocartu i dvoranskom kompozitoru Antoniju Salijeriju koji, savladan ljubomorom što sluša „božji glas” koji dolazi od „bestidnog deteta”, odlučuje da uništi svog rivala. Kada se predstava preselila na Brodvej, osvojila je 1981. godine Nagradu Toni za najbolju predstavu (engl. Tony Award for Best Play)[10] te je, kao i Ekvus, bila izvedena više od 1.000 puta.

Nakon uspeha Amadeusa, Šafer je 1986. godine napisao predstavu Letis i ljupčac (engl. Lettice and Lovage), i to posebno za Damu Megi Smit, a delo je bilo nominovano za drugu Nagradu Toni koju je Smitova na kraju — posle tri nominacije — 1990. godine i osvojila. Letis i ljupčac je takođe doneo Margaret Tajzak nagradu za najbolju ulogu podrške, a produkcija je nominovana i za najbolju režiju drame, sve za Nagradu Toni 1990.

Filmska adaptacija[uredi | uredi izvor]

Nekoliko Šaferovih predstava pretvoreno je u film, uključujući Vežbu pet prstiju (1962), Kraljevski Lov na Sunce (1969) i Oko javnosti (1962), od kojih su kasnije stvoreni filmovi Pratite me! (engl. Follow Me!; 1972), Ekvus (1977) i Amadeus (1984), sa osvojenih osam Akademijinih nagrada uključujući onu za najbolji film.

Šafer je imao dve nominacije za Akademijinu nagradu za adaptaciju svojih predstava Ekvus i Amadeus na velike ekrane. Za pisanje scenarija za Ekvus, nominovan je 1977. godine za Oskara za najbolji adaptirani scenario, ali nagrada je otišla Alvinu Sardžentu koji je napisao scenario za Džuliju (engl. Julia). Za pisanje scenarija za Amadeusa, Šafer je 1984. godine dobio Zlatni globus za najbolji scenario te Oskara za najbolji adaptirani scenario (iste godine).

Grob Roberta Leonarda i Pitera Šafera na groblju Hajgejt

Privatni život[uredi | uredi izvor]

Šafer je bio gej ali o tome nikada nije pisao ili govorio u javnosti.[11][12][13] Njegov partner Robert Leonard preminuo je 1990. godine.[11]

Smrt[uredi | uredi izvor]

Šafer je umro 6. juna 2016. godine u 91. godini života, na putu ka jugozapadu Irske.[14][15][16]

Nagrade[uredi | uredi izvor]

Šafer je 1992. godine dobio Nagradu Vilijam Indž za istaknuto ostvarenje u američkom teatru (engl. William Inge Award for Distinguished Achievement in the American Theatre). Dve godine kasnije, imenovan je za Kameron Makintoš gostujućeg profesora Savremenog teatra na Univerzitetu Oksford (engl. Cameron Mackintosh Visiting Professor of Contemporary Theatre at Oxford University).

Godine 1993, dodeljeno mu je počasno zvanje „doktor književnosti” (engl. Doctor of Letters) od strane Univerziteta Bat.[17]

Šaferova predstava Vežba pet prstiju osvojila je Nagradu za večernju standardnu dramu (engl. Evening Standard Drama Award) nakon premijere u Londonu, a potom i Nagradu Kruga njujorških dramskih kritičara za najbolju stranu predstavu (engl. New York Drama Critics' Circle Award for Best Foreign Play) nakon izvođenja u gradu Njujorku.[18]

Šaferova predstava Ekvus osvojila je 1975. godine Nagradu Toni za najbolju predstavu (engl. Tony Award for Best Play) te Nagradu Kruga njujorških dramskih kritičara iste godine. Njegova adaptacija scenarija predstave nominovana je 1977. godine za Oskara za najbolji adaptirani scenario (engl. Best Adapted Screenplay Oscar).

Šaferova predstava Amadeus osvojila je Nagradu za večernju standardnu dramu i Nagradu pozorišnih kritičara (engl. Theatre Critics' Award) za svoju prvobitnu londonsku produkciju. Nakon preseljenja pozornice na Brodvej, Amadeus je 1981. godine osvojio Nagradu Toni za najbolju predstavu. Njegova adaptacija scenarija predstave osvojila je 1984. godine Oskara za najbolji adaptirani scenario, kao i Zlatni globus za najbolji scenario (engl. Golden Globe for Best Screenplay) iste godine.

Šaferova predstava Letis i ljupčac nominovana je za drugu Nagradu Toni, a za svoj performans u ovoj predstavi Dama Megi Smit osvojila je nakon tri nominacije 1990. Nagradu Toni za najbolju glumicu. Letis i ljupčac je takođe doneo Margaret Tajzak Nagradu Toni za najbolju ulogu podrške te je 1990. bio nominovan za Nagradu Toni za najbolju režiju predstave.[19]

Priznanja[uredi | uredi izvor]

Šafer je 1987. godine dobio titulu CBE, a na dodeli Novogodišnjih priznanja 2001. (engl. 2001 New Year's Honours) imenovan je za Kt-a. Ušao je u Američku pozorišnu dvoranu slavnih 2007. godine.[20]

Bibliografija[uredi | uredi izvor]

Izabrana dela
Spisak publikacija

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Peter Shaffer Biography”. FilmReference.com. 15. 5. 1926. Pristupljeno 10. 11. 2016. 
  2. ^ Ivry, Benjamin (2. 10. 2008). „Baring Body and Soul, Again, on Broadway”. The Jewish Daily Forward. Forward.com. Pristupljeno 10. 11. 2016. 
  3. ^ Gardner, Lyn (2016-06-06). „Sir Peter Shaffer obituary”. The Guardian. ISSN 0261-3077. Pristupljeno 2018-12-07. 
  4. ^ Stevens, Christopher (2010). Born Brilliant: The Life Of Kenneth Williams. John Murray. str. 377. ISBN 978-1-84854-195-5. Pristupljeno 10. 11. 2016. 
  5. ^ „Black Comedy”. samuelfrench.com. Pristupljeno 8. 11. 2019. 
  6. ^ „Search Past Tony Awards Winners and Nominees”. TonyAwards.com. Pristupljeno 2019-01-08. 
  7. ^ „Past Awards”. www.dramacritics.org. Pristupljeno 2019-01-08. 
  8. ^ „The 50th Academy Awards | 1978”. Oscars.org | Academy of Motion Picture Arts and Sciences. Pristupljeno 2019-01-30. 
  9. ^ „Naked stage role for Potter star”. BBC News. 28. 7. 2006. Pristupljeno 10. 11. 2016. 
  10. ^ „Search Past Tony Awards Winners and Nominees”. TonyAwards.com. Pristupljeno 2019-01-08. 
  11. ^ a b Lawson, Mark (6. 6. 2016). „Peter Shaffer wanted to make elaborate theatre – and he succeeded”. The Guardian. Pristupljeno 10. 11. 2016. 
  12. ^ Shenton, Mark (3. 4. 2017). „Mark Shenton's week: Is gay theatre back on form?”. Arhivirano iz originala 3. 4. 2017. g. 
  13. ^ „Robert Leonard; Voice Teacher, 49”. The New York Times. 17. 10. 1990. Pristupljeno 18. 7. 2020. 
  14. ^ „Sir Peter Shaffer, playwright – obituary”. The Telegraph. 6. 6. 2016. Pristupljeno 10. 11. 2016. „Sir Peter Shaffer, born May 15 1926, died June 6 2016” 
  15. ^ Kennedy, Maev (6. 6. 2016). „Equus and Amadeus playwright Peter Shaffer dies aged 90”. The Guardian. Pristupljeno 10. 11. 2016. 
  16. ^ „Equus and Amadeus playwright Peter Shaffer dies at 90”. Daily Mail UK. Associated Press. 6. 6. 2016. Pristupljeno 10. 11. 2016. 
  17. ^ „Honorary Graduates 1989 to present”. bath.ac.uk. University of Bath. Arhivirano iz originala 19. 12. 2015. g. Pristupljeno 10. 11. 2016. 
  18. ^ „Five Finger Exercise”. Playbill. Pristupljeno 10. 11. 2016. 
  19. ^ „1990 Tony Award Winners”. Broadway World. Pristupljeno 10. 11. 2016. 
  20. ^ Rawson, Christopher (30. 1. 2008). „Hall of Fame: theater veterans get a night in limelight”. Pittsburgh Post-Gazette. Pristupljeno 10. 11. 2016. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Vikicitat ima citate vezane za članak Piter Šafer.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Питер_Шафер&oldid=27355794”