Портал:Vojska/Članak meseca/Arhiva
Članak meseca [uredi izvor]
Januar[uredi izvor]
M-84 je savremeni tenk treće generacije proizveden u SFRJ. Korišćen je u svim sukobima na prostorima bivše Jugoslavije kao i u Operaciji „Pustinjska oluja“ u sastavu kuvajtskih snaga. Paralelno sa raspadom SFRJ raspao se i lanac proizvodnje ovog tenka zbog čega se M-84 ne proizvodi još od 1992. god. Tokom sedamdesetih godina 20. veka vojni vrh JNA je doneo odluku da se započne proizvodnja prvog domaćeg tenka. Zbog nedostatka iskustva u projektovanju i proizvodnji tenkova odlučeno je da kao osnova za izradu domaćeg tenka posluži neki od postojećih modela tenkova treće generacije. Odlučeno je da to bude sovjetski tenk T-72, koji je u to vreme svrstavan među najbolje tenkove na svetu. Od Sovjetskog Saveza je kupljena licenca za proizvodnju T-72. Paralelno sa početkom proizvodnje analizirane su sve prednosti i nedostaci ovog modela kako bi stečena iskustva bila iskorišćena prilikom izrade domaćeg tenka.
Februar[uredi izvor]
JAS 39 Gripen (engl. griffin) je višenamenski jednomotorni borbeni avion četvrte generacije, s mogućnošću daljeg razvoja (4+). Proizvodi ga švedska kompanija Sab (šved. Saab). Naziv JAS mu naglašava višenamensku ulogu. To su početna slova od švedskih reči: jagt, attak, spaning, što znači lovac, jurišnik i izviđač. Razvijen je i proizvodi se kao rezultat dosledne švedske strategije višegodišnjeg oslonca na vlastiti razvoj i proizvodnju borbenih aviona. Bez obzira što su razvoj pratile značajne teškoće, šveđani su istrajali do kraja, i ne samo da su obezbedili svome vazduhoplovstvu kvalitetan borbeni avion, nego su ga ponudili i na inostranom tržištu. „Gripen“ zamenjuje starije avione Sab 35 draken i 37 viggen, u švedskom vazduhoplovstvu. Koncepciono se zasniva na aerodinamičkoj konfiguraciji delta krilo spregnuto s kanardom, projektovanom relaksiranom uzdužnom statičkom stabilnošću, na osnovu primene električnih komandi leta (engl. fly-by-wire control systems). Pokreće ga dvoprotočni turbomlazni motor Volvo RM12, a postiže maksimalnu brzinu adekvatnu Mahovom broju 2. Kasnije je avion modifikovan za NATO standarde, sa mogućnošću punjenja gorivom u letu.
Mart[uredi izvor]
Vojska Srbije (skraćeno VS) je oružana formacija Republike Srbije. Zvanično je stvorena 8. juna 2006. godine uredbom Narodne Skupštine Republike Srbije. Nastala je nakon proglašenja nezavisnosti Crne Gore od onih delova Vojske Srbije i Crne Gore koji su se nalazili na teritoriji Srbije.
Po Ustavu Republike Srbije, Vojska Srbije je oružana sila Republike Srbije namenjena za odbranu zemlje od oružanog ugrožavanja spolja, kao i za izvršavanje drugih misija i zadataka, u skladu sa Ustavom, zakonom i principima međunarodnog prava koji regulišu upotrebu sile. Vojska Srbije se može upotrebiti van granica Republike Srbije samo po odluci Narodne skupštine Republike Srbije.
Brojno stanje Vojske Srbije je oko 38.000 lica. Vojska sprovodi značajne organizacione promene, ali se suočava i sa velikim finansijskim problemima.
Misije i zadatke Vojske definiše Skupština na osnovu neotuđivog prava države na individualnu i kolektivnu odbranu, saglasno članu 51. povelje OUN, na principima međunarodnog prava kojima se reguliše upotreba sile.
Misije Vojske su: odbrana države od spoljnog oružanog ugrožavanja; učešće u izgradnji i očuvanju mira u regionu i svetu; podrška u slučaju prirodnih nepogoda i katastrofa.
April[uredi izvor]
F-22 Raptor (engl. F22-Raptor) je jedini borbeni avion pete generacije u operativnoj upotrebi. Može da leti s većim brzinama od brzine zvuka na baznom potisku, bez uključivanja dopunskog sagorevanja. Osnovna namena mu je postizanje prevlasti u vazdušnom prostoru a sekundarna dejstvo po zemaljskim ciljevima.
F-22 je sposoban da leti na izuzetno velikim visinama i s velikim brzinama. Na njemu je primenjena najsavremenija tehnologija aerodinamičkog oblikovanja, gradnje motora, elekrtonske i druge opreme, sistema upravljanja i za smanjenje uočljivosti i mogućnosti otkrivanja sa zemlje i iz vazduha (stelt tehnologija).
Nekoliko država poput, Japana, Australije, Izraela pokazalo je želju za kupovinom Raptora, ali je američki Kongres stavio zabranu na prodaju, čak i pouzdanim američkim saveznicima.
Maj[uredi izvor]
Bugarska vojska (bug. Българска армия) je oružana formacija Republike Bugarske. Glavnokomandujući je Predsednik Georgi Prvanov. Ministarstvo odbrane je zaduženo za civilnu kontrolu i političku upravu, dok je Generalštab zadužen za vojnu upravu. Operativne elemente Vojske Bugarske čine: Bugarske kopnene snage, Bugarska mornarica i Bugarske vazdušne snage.
Nakon što je postala članica NATO pakta u aprilu 2004., ministarstvo odbrane Bugarske je započelo plan (poznat pod imenom PLAN 2004) kojim je započet proces smanjenja, modernizacije i reorganizacije u Bugarskoj vojsci čime je broj pripadnika Vojske Bugarske smanjen na 50.000. Od 1. januara 2008., odsluženje vojnog roka u Bugarskoj je ukinuto, čime je Vojska Bugarske postala 100% profesionalna.
Juni[uredi izvor]
G-4 Super Galeb je avion s turbomlaznim motorom, namenjen za prelazno školovanje pilota. Razvijen je kao savremeniji naslednik G-2 Galeba, većih mogućnosti, za prelazno školovanje vojnih pilota posle aviona Utva 75, odnosno posle aviona Lasta, a ispred aviona Orao i drugih borbenih aviona. Sekundarna mu je borbena namena za dejstvo protiv ciljeva na zemlji.
Projekat i kompletan razvoj je vodio Vazduhoplovnotehnički institut u Žarkovu a proizvoden je u vazduhoplovnoj industriji SFRJ, na čelu s fabrikom aviona Soko Mostar.
Juli[uredi izvor]
Tenk je teško oklopljeno i dobro naoružano gusenično borbeno vozilo namenjeno za uništavanje neprijateljske pešadije, oklopnih vozila i utvrđenih položaja. Tenk služi kao podrška pešadiji ili djeluje samostalno. Ima glavni top velikog kalibra koji se nalazi na pokretnoj kupoli i dodatne strojnice. Svojim oklopom štiti posadu, a ima mogućnost kretanja po teškim terenima. Glavno je strateško i taktičko oružje u kopnenoj vojsci.
Kao vojno sredstvo, tenk se prvo pojavio u Prvom svetskom ratu kao inovacija britanske vojske i poslužio je u razbijanju rovovskog ratovanja. U Drugom svetskom ratu, tenk je napravio revoluciju u ratovanju, i skupa sa vazduhoplovstvom stvorili su okosnicu vojnog delovanja u vojnoj doktrini munjevitog ratovanja (nem. blitzkrieg) koji su usavršili i primenjivali Nemci, iako su teoretske osnove postavili Englezi po završetku Prvog svetskog rata.
Danas tenkovi retko deluju samostalno, pošto su organizovani u oklopno-mehanizovane jedinice, koje uključuju podršku pešadije, koja može pratiti tenkove u oklopnim transporterima ili borbenim vozilima pešadije. Takođe ih obično prate avioni za izviđanje i podršku.
Avgust[uredi izvor]
Rimska legija (od latinske reči legio, prema glagolu legere, „držati se zajedno“) bila je osnovna jedinica rimske kopnene vojske. Legionar je bio vojnik - pripadnik legije.
Savremeni ekvivalent legije kao vojne jedinice po veličini, odnosno broju pripadnika, bi otprilike bila jedna brigada. Jedna legija se obično teritorijalno vezivala za jednu rimsku provinciju u kojoj se brinula za njenu bezbednost i vojnu odbranu, ali je takođe značajan broj primera mobilnosti legija što je bilo naročito izraženo tokom rimskih vojnih kampanja i ratova. Tako je na primer legija pod nazivom Legio VI Ferrata pratila Cezara (100 - 44 godine p. n. e.) od Galije, preko Hispnije i Balkana do Egipta, a nakon njegovog ubistva služila je i u područjima koja danas nose ime Mala Azija i Bliski istok. Rimska vojska je brojala 60 legija u vremenu uspona i oko 18 legija u vreme kriza. Sa prelaskom Rimske republike u Rimsko carstvo, rimska vojska je profesionalizovana, a struktura legije je pretrpela velike promene.
Zbog velikog vojnog uspeha koje su postigle Rimska republika i kasnije, Rimsko carstvo, legija je dugo vremena bila smatrana kao uzor vojne efikasnosti i sposobnosti.
Veličina jedne legije varirala je tokom istorije antičkog Rima od 4.200 legionara (30 manipula od po 120) i 300 konjanika (equites) vremenu Republike do 5200 vojnika plus pomoćne trupe u imperijalnom dobu (10 kohorti, od toga njih 9 po 480 legionara dok je prva kohorta brojala gotovo dvostruko više - 800 legionara).
Smatra se da je Rim ukupno formirao nekoliko stotina legija a do danas je identifikano njih oko 50, sa njihovim imenima, datumima formiranja i raspuštanja, simbolima, bitkama u kojima su učestvovale i područjima gde su bile raspoređene.
Septembar[uredi izvor]
Litorio (ital. Littorio, liktorski) je bio italijanski bojni brod klase Litorijo. Porinut je u Đenovi 1937. g. Koristila ga je Italijanska kraljevska ratna mornarica tokom Drugog svetskog rata. Nakon pada fašizma u Italiji, brod je preimenovan u Italija (ital. Italia), zbog povezanosti njegovog imena sa tom ideologijom (simbol fašizma je bio snop pruća kojeg su nosili rimski liktori — lat. fasces lictoriae).
Brod je sveukupno izveo 46 borbenih misija od čega 9 u potrazi za neprijateljem i 3 kao podrška konvojima. Isečen je nakon njegovog otpisivanja, 1948.
Oktobar[uredi izvor]
Equites je bio naziv za konjicu u vreme antičkog Rima. Konjica je prvobitno bila prestižna jedinica u kojoj su rimski mladići mogli da pokažu i dokažu svoje veštine i snagu i možda tako da otvore sebi put za eventualnu političku karijeru. Svaki konjanik je nabavljao svoju opremu, i to: okrugli štit, šlem, oklop, mač i jedno ili više kopalja. U legiji nije bilo mnogo konjanika. U prvim legijama koje su ukupno brojale oko 3.000 ratnika (4.200 ako uračunamo i laku pešadiju, velites) konjanika je bilo samo oko 300, podeljenih u 10 jedinica od po 30 ljudi.
Pored teške konjice, bila je tu i laka konjica koju su činili siromašniji građani i bogati momci koji nisu bili dovoljno stari da bi bili hastati ili equites. Njihova uloga u borbi bila je ometanje, razbijanje i obilaženje neprijateljskih jedinica pešadije kao i borba protiv protivničke konjice. U nastavku borbe često su silazili s konja i nastavljali borbu na nogama, na prvi pogled čudan izbor, ali sasvim logičan, jer pre nego što su izumljene uzengije nije bilo lako održavati ravnotežu u borbi na konju.
Novembar[uredi izvor]
Crvena armija (rus. Красная Армия) je skraćeno ime za Crvenu armiju radnika i seljaka (rus. Рабоче-Крестьянская Красная Армия), oružanu snagu koju su stvorili boljševici tokom Ruskog građanskog rata 1918. Ova organizacija je postala vojska Sovjetskog Saveza nakon njegovog osnivanja 1922. Crvena boja u imenu se odnosi na boju krvi koju je prolila radnička klasa u svojoj borbi protiv kapitalizma. Iako je Crvena armija 1946. promenila ime u Sovjetska armija, ljudi sa zapada su i dalje koristili termin „Crvena armija“ i kasnije, na primer, tokom Hladnog rata.
Decembar[uredi izvor]
Nemački bojni brod Bizmark (nem. Bismarck) jedan je od najpoznatijih ratnih brodova Drugog svetskog rata, i najbolji je u svojoj klasi. Dobio je ime po nemačkom kancelaru iz XIX veka, Otu fon Bizmarku, a postao je poznat nakon Bitke za Danski tesnac (maj, 1931), kada je, pošto je potopio zastavni brod i ponos Britanske kraljevske mornarice, bojni krstaš HMS Hud 1941, Čerčil naredio „Potopite Bizmark!“. Nakon lova koji je trajao tri dana, Bizmark je potopila Britanska kraljevska ratna mornarica.