Srpski Garčin
| Srpski Garčin mađ. Görcsönydoboka | |
|---|---|
 | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Mađarska |
| Region | Južna prekodunavska regija |
| Županija | Baranja |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 363 |
| — gustina | 38,17 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 46° 04′ 16″ S; 18° 37′ 45″ I / 46.07117° S; 18.62907° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 9,51 km2 |
  Srpski Garčin Srpski Garčin na karti Mađarske | |
| Poštanski broj | 7728 |
| Pozivni broj | 69 |
| Veb-sajt | |
| www.gorcsonydoboka.hu | |
Srpski Garčin[1] (mađ. Görcsönydoboka, nem. Ketschinge-Tuwoke) je selo u Mađarskoj, u južnom delu države. Selo upravo pripada Mohačkom srezu Baranjske županije, sa sedištem u Pečuju. Današnje naselje je nastalo spajanjem ranijih naselja Srpski Garčin (mađ. Rácgörcsöny) i Duboka (mađ. Cseledoboka).
Prirodne odlike[uredi | uredi izvor]
Naselje Srpski Garčin nalazi u južnom delu Mađarske. Najbliži veći grad je Mohač.
Istorijski gledano, selo pripada mađarskom delu Baranje. Područje oko naselja je bregovito, približne nadmorske visine oko 110 m. Ono severozapadno prelazi u planinu Meček, dok se jugoistočno spušta do Dunava.
Prošlost Srba u mestu[uredi | uredi izvor]
Srbi su u naselju prisutni još od srednjeg veka, ali je njihov broj posebno narastao posle Velike seobe. U 19. veku oni su činili većinu seoskog stanovništva, uz nemačku manjinu.
Godine 1735. pred Uskrs tokom posta ispovedali su se Srbi pravoslavci iz Garčina. U "Protokolu ispovedajušćih" je evidentirano njih 96 pravoslavnih duša. Radi se o sledećim domaćinima: Relić, Lazić, Jugović, Grujičin, Ivanac, Mihatov, Ozorlija i Radovanov. Pominju se negde i samo kao "birov" i "dijak =đak". U mestu je 1731. godine registrovano samo 10 pravoslavnih domova. Broj stanovnika Srba je 1796. godine iznosio 168, a 94 godine docnije bilo ih je popisano 153.[2]
Tridesetih godina 19. veka administrator te parohije bio je pop Gavril Arsić, koji se javlja kao pretplatnik jedne srpske knjige u Šumberku.
Godine 1905. Racgarčin je selo u Mohačkom srezu, Baranjske županije. Tu živi 647 stanovnika u 134 doma, dominiraju Nemci. Srba ima 151 pravoslavna duša (ili 23%) sa 24 kuće. Od srpskih javnih zdanja pominju se pravoslavna crkva i narodna škola.[3]
U mestu početkom 20. veka u Rac Gorčini je proglašena srpska crkvena opština. Njena skupština je 1907. godine redovna pod predsedništvom Damjana Vujića. Crkveni zemljišni posed od 3 kj. dovoljno govori o bogatstvu i prosperitetu te zajednice. Crkva je 1905. godine stara, ali u dobrom stanju, posvećena Sv. arhistratigu Mihajlu. Slava se održava svake godine. Postoji srpsko pravoslavno groblje. Mesto je parohijska filijala Šumberka, gde se nalazi paroh i vode crkvene matrikule. Tokom 20. veka srpska pravoslavna crkva to prestaje biti jer je ustupljena drugoj verskoj zajednici.[4]
Iz konkursa za učitelja u Racgarčinu iz 1898. godine vide se učiteljska primanja u mestu: 2 kj 900 kv hv zemlje, 27 f. 20 novčića, osam požunskih merova žita, toliko i raži i kukuruza, dva hv tvrdih drva, slobodni stan i potpora iz eparhijskog školskog fonda od 150 f.[5] Škola je početkom 20. veka srpska narodna veroispovedna, ali nije po zakonu uređena.[6] U njoj radi učiteljica Katica Maširević (i 1907) koja služi tri godine u mestu. Redovnu nastavu u osnovnoj školi pohađa devet đaka, a u nedeljnu školu ide četiri učenika starijeg uzrasta.[3] Odobren je plan za gradnju nove srpske škole u mestu 1907. godine.[7]
Posle Prvog svetskog rata i podele Baranje na dva dela — danas mađarski (severni, veći) i hrvatski (južni, manji), Srpski Garčin se našao u sasvim drugačijem, nepovoljnijem položaju. Nova granica između Republike Mađarske i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca ostavila je selo u mađarskom delu. U sledećim godinama veći deo Srba (oko 400 duša) se iselio u srpske delove novoobrazovane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca[8].
Savremeno doba[uredi | uredi izvor]
Od Srba u Srpskom Garčinu danas (2018) nema više materijalnih tragova. Crkve odavno nema (srušena je 1973[9]), a groblje zaraslo u pravu šumu, uništeno, spomenici pokradeni. Deo groblja su lokalni zadrugari orali, iako je vlasništvo crkvene opštine, a spomenike nabacali uz jugoistočni njegov deo. Ni njih više nema. Ostalo je tek nekoliko postolja spomenika u visokoj travi. Od nekoliko preostalih oštećenih spomenka od peščara natpisi su iščezli. Odviše sumorna srpska slika sa praga 21. veka.[10] Postavljen je i osvećen spomen-krst u Garčinu početkom novembra 2018. godine, na prostoru gde se nalazila srušena srpska crkva.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Prema podacima iz 2013. godine Srpski Garčin je imao 363 stanovnika. Poslednjih godina broj stanovnika opada[11].
Pretežno stanovništvo u naselju čine Mađari rimokatoličke veroispovesti, a manjina su Nemci (oko 25%).
Srba danas u selu nema. Slično tome, srpska pravoslavna crkva u naselju je srušena.[12]
Popis 1910.[uredi | uredi izvor]
| Srpski Garčin[13] | |
|---|---|
| jezik | vera |
ukupno: 783 Rimokatolici 627 (80,07%) Pravoslavci 152 (19,41%) Jevreji 3 (0,38%) Kalvinisti 1 (0,12%)
| |
| Duboka[13] | |
|---|---|
| jezik | vera |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ www.poreklo.rs/2014/04/14/optiranje-iseljavanje-srba-u-madjarskoj-1920-1931
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1895. godine
- ^ a b Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ "Nin", specijalni dodatak, Beograd 1990. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1898. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1896. godine
- ^ "Školski list", sombor 1907. godine
- ^ Optiranje i iseljavanje Srba u Mađarskoj 1920-1931. - Poreklo
- ^ "Srpske nedeljne novine", Budimpešta 8. novembar 2018.
- ^ Srpski institut, internet baza podataka, Budimpešta
- ^ Baranya (Hungary): County, Towns and Villages - Population Statistics in Maps and Charts
- ^ Magyarországi ortodox templomok | Szakrális építészet
- ^ a b „Jezički i verski sastav stanovništva Kraljevine Ugarske po naseljima, Popis 1910. godine”. Arhivirano iz originala 13. 01. 2018. g. Pristupljeno 10. 04. 2019.
