Hasan-paša Predojević

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Nikola Predojević
Hasan Predojević
Lični podaci
Puno imeHasan-paša Predojević
Datum rođenja(1530-00-{{{day}}})1530.
Mesto rođenjaLušci Palanka,
Bosanski pašaluk, Otomansko carstvo
Datum smrti22. jun 1593.(1593-06-22) (62/63 god.)
Mesto smrtiSisak, Kraljevina Hrvatska, Habsburška monarhija
Vojna karijera
Činpaša, vezir
Učešće u ratovimaBitka za Bihać (1592)
Bitka za Senj (1592)
Bitka za Brest (1592)
Bitka za Sisak (1593)

Hasan Predojević (oko 1530 – 22. jun 1593), poznat i kao Teli Hasan-paša (tur. Telli Hasan Paşa)[a], bio je peti osmanski beglerbeg (vali) Bosanskog pašaluka i osmanski vojskovođa bosanskog porekla, koji je predvodio napade na habzburšku Kraljevinu Hrvatsku tokom osmanskog osvajanja Balkanskog poluostrva.

Mladost[uredi | uredi izvor]

Hasan-paša Predojević rođen je kao Nikola Predojević[1][2] u srpskoj porodici Predojević,[3][4][5][6][7] iz Istočne Hercegovine. Prema pisanju istoričara Muvekit Hadžihuseinovića, Nikola je rođen u mestu Lušci Palanka, u regionu Bosanske Krajine.[8] Međutim, sudeći po njegovom nadimku Hercegli, on je bio iz Hercegovine.[9] Smatra se da je njegovo rodno mesto Bijela Rudina, u opštini Bileća.[10]

Jedan otomanski sultan napisao je u svojoj knjizi da je zatražio od plemićke porodice iz Hercegovine, zvane Predojevići, da mu se pošalje tridesetoro srpske dece, uključujući i Predojevićevog jedinog sina Jovana i nećaka Nikolu kako bi služili otomanskom carstvu. Ovaj danak u krvi Predojević je teško podneo.[11]Veoma mlad Nikola odveden je u Konstantinopolj kao adžemi oglana (strano dete) gde je na sultanovom dvoru preobražen u islam, dobijajući ime Hasan, što na turskom znači lepi. Ubrzo je napredovao u glavnog sokolara i komandanta sokola u Palati Topkapi (turski çakircibaşa).[12]

Po imenovanju za beglerbega Bosne, Teli Hasan-paša obnovio je manastir Rmanj u kojem je živeo njegov brat Gavrilo Predojević monah, pravoslavne crke.[13] On je takođe podigao i džamiju u mestu Polje, Grabovica, u opštini Bileća.[12]

Služba u Otomanskom carstvu[uredi | uredi izvor]

Sandžakbeg Segedina[uredi | uredi izvor]

Tokom vladavine sultana Murata III, koji je vladao Osmanskim carstvom od 1574 do 1595, Hasan-paša je postao sandžakbeg segedinskog sandžaka.[14] Tu dužnost je obavljao do juna 1591. godine.[12]

Beglerbeg Bosne[uredi | uredi izvor]

Hasan-paša Predojević predvodi otomansku vojsku iz Bosanskog pašaluka u bitci kod Siska tokom 1593. godine.

Nakon službe u Segedinu, Hasan-paša je 1591. godine imenovan za beglerbega Bosanskog ejalata. Ratoboran i dinamičan vojskovođa[15] ojačao je vojsku pašaluka opremivši je boljom konjicom. Ubrzo po stupanju na dužnosti sagradio je most kod Gradiške kako bi poboljšao upadice i napade u Slavoniji.[16]

Moderan prikaz nepoznatog autora koji prikazuje uspešan napad Gazi Hasan-pašine vojske na utvrđenje kod Bihaća u 1592. godini.

U augustu 1591. godine, bez prethodnog proglašenja rata, Hasan-paša napada Bansku Hrvatsku i dolazi do Siska, ali nakon četiri dana borbe nailazi na snažan otpor. Toma Bakač-Erdedi, hrvatski ban, pokreće kontranapad i zauzima veći deo Moslavinskog regiona. Iste godine, Hasan-paša predvodi nove pohode i zauzima grad Ripač nadomak reke Une. Ovi napadi su prisilili hrvatskog bana da, krajem 1592. godine, organizuje ustanke za odbranu zemlje.[17] Ovi napadi Hasan-paše iz Bosanskog pašaluka bili su suprotno interesima i političkim ciljevima centralne otomanske administracije u Konstantinopolju,[18] i pre su predstavljali ambiciju bosanskih spahija za osvajanje i organizovano pljačkanje, često koristeći za argumenat zaustavljanje uskoka iz pograničnih delova Habsburške monarhije. Hasan-pašina vojska, koju su činili oko 20.000 janičara[19] nastavila je napade u regionu, osvajajući važan strateški grad Senj i njegovu luku uzastopno ubijajući uskoke. Zbog svega ovoga car Svetog rimskog carstva šalje svog ambasadora u Konstantinopolj moleći da se Hasan-paša smeni sa položaja ili će biti primoran da prekine postojeći mirovni sporazume između dva carstva. Delegatu je kratko saopšteno da ovo pitanje potpada pod odlukom velikog vezira i Derviš-paše, miljenika sultana.[15] Čuvši ovo, Hasan-paša se osećao ohrabreno da nastavi svoje pohode i ubrzo je krenuo u osvajanje Bihaća,[15] koji je pao 19. juna 1592.[20] nakon osam dana borbe,[15] zajedno sa još nekoliko okolnih tvrđava.[12] Istorijski zapisi pokazuju da je u odbrani grada poginulo skoro 2.000 ljudi, a da su Osmanlije uzele 800 dece kao danak u krvi i odveli ih na preobraženje u islam i na obuku za janičare. Po osvajanju ovih poseda, Hasan paša je podigao dva utvrđenja. Jedno je dao na upravljanje Rustem-paši, vođi vojske velikog vezira Ferhad-paše.[21] U toku dvogodišnjih napada osmanski vojnici iz Bosanskog pašaluka predvođeni Hasan-pašom, spalili su 26 hrvatskih gradova i uhvatili oko 35.000 ratnih zarobljenika.[22][23]Istovremeno Predojević je Bihaćki region naseljavao pravoslavnim Srbima.[24]On se u potpunosti oslanjao na Vlahe regrutujući ih u svoje vojne snage. Prema službenim zabeleškama, Vlasi su po Hasanovoj naredbi nakon pada Bihaća 1593. godine, naselili područja oko Brekovica, Ripača i Ostrvice.[25] Pravoslavni Vlasi iz Istočne Hercegovine i neki aristokrati i timara iz redova turskih i bosanskih Muslimana,[b] naseljavali su centralne delove regiona oko reke Une, činivši značajno stanovništvo u ovom regionu.[26][27][28]

Fethija, džamija u Bihać, bivša rimokatolička crkva. Nakon pada grada, Bihać je postao sedište istoimenog sandžaka a rimokatolička crkva je pretvorena u džamiju i nazvana Fethija ("osvojena")

Na početku borbi Hasan-paša nailazio je na manje otpore i napade uskoka. Njegove oružane snage vrlo brzo su osvojile i zauzele Senj i gotovo istrebili sve lokalne uskoke. Za ovaj uspeh, paša je, od strane sultana, dobio odlikovanje i titulu "vezir"a. Paša je narednih godina nastavio pohode po hrvatskoj. Njegovih dvadeset hiljada dobro opremljenih vojnika krenulo je u treći napad na Sisak u bitki nadomak grada,[29] u kojoj se veruje da je Hasan-paša poginuo.[30][31] U ovoj borbi hrišćanske snage ubile su i Hasanovog brata Džafer-bega, upravnika Sandžaka Pakrac, Mehmed pašu, sultanovog nećaka u upravnika hercegovačkog sandžaka i Opardi-bega, upravnika Kliškog sandžak,[32][33] kao i mnoge druge paše, begove i age koje su pratile Hasana u napad. [34]. Prema zapisima Mustafa Naima, Hasan-paša je život izgubio nakon što je sa jednog od mostova pao u reku [35] Nakon što se utopio, njegov ogrtač odnet je u Ljubljanu kao trofej gde je prepravljen u sveštenički kaput koji je nosio biskup tokom služenje mise zahvalnosti.[36]

Zaostavština[uredi | uredi izvor]

Sultan Murat III dopustio je da se na mestu poginuća Nikole sagradi crkva kojoj je dodelio i metohiju.[2] Safvet-beg Bašagić hvalio ga kao zaslužnog generala i državnika, kao i velikog i neustrašivog heroja.[37]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Njegovo ime po rođenju bilo je Nikola Predojević.[2] Hronolozi i istoričari nazivali su ga raznim imenima, među kojima su Gazi Hasan-paša, Hasan-paša Došen,[12]Predojević, Klobučarić, Hersekli i Deli Hasan-paša.[38]
  2. ^ U vakufnami Turali-bega iz 1562 godine, zabeleženo je da su neki veliki Turski i bosansko-muslimanske spahije i timari doveli sa pravoslavne Vlahe iz Smederevsko sandžaka. U Bosanski Ejalat, kako bi obrađivali njihovu zemlju.[39][40] Turci su se često oslanjali na iskustva svojih vlaških radnika i njihovoj sposobnosti života u planinski predelima. Iz tog razloga često su bili regrutovani kao pomoćni vojnici (vidi: Martolozi koji su uvek pratili osmanske vojnike u njihovim pohodima. Pored toga često su služili i kao špijuni osmanskih vojskovođa. Za svoj angažman u vojsci, često su bili nagrađivani i oslobađani plaćanja bilo kakvog poreza osim godišnjeg u vidu jednog zlatnog dukata ili florina koju je plaćalo svako domaćinstvo. Zbog toga su često nazivani kao Florin ili Dukat Vlasi.[41]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  • Istorija za treći razred gimnazije, opšti i društveno-jezički smer, Radoš Ljušić

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Glasnik 3. M. 9, 1897, 695, upor. i B. Vila 19, 1904, 71 — 25. 

    »Nikola Predojević« je i ime pastira (docnije Hasan paše) koji je osvojio Bihać. On je pasao ovce na »Predojevića Glavici«
  2. ^ a b v Bosanska vila, Vol. 19. Nikola T. Kašiković. 1904. str. 71. 

    Predojević ... Nikola [...] Car turski, Murat P. dopusti Predojeviću da crkvu sagraditi može, a carica (sultanija) mu pak dade sve troškove, što su za gradnju trebali. Predojević na grobnici ubijenog Nikole sagradi manastir, te po tome i manastir ...
  3. ^ Noel Malcolm: Agents of Empire: Knights, Corsairs, Jesuits and Spies in the Sixteenth-century Mediterranean World, Oxford University Press. 2015. ISBN 9780190262785. str. 393.
  4. ^ "Predojevići" u prilozima, tom 14-15, Institut za istoriju Sarajevo 1978, str. 136
  5. ^ Egidio Ivetic, Drago Roksandić (ed): Tolerance and Intolerance on the Triplex Confinium: Approaching the "other" on the Borderlands Eastern Adriatic and Beyond, 1500-1800, Università di Padova. Dipartimento di storia CLEUP. 2007. ISBN 9788861293007. str. 115.
  6. ^ Kurtović, Esad (2011). Iz historije vlaha Predojevića [About the history of Predojević Vlachs]. Godišljak (na jeziku: bošnjački). Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine. ISSN 2232-7770. [mrtva veza]
  7. ^ Mandić, Dominik (1990). Hrvati i Srbi: dva stara naroda, različita naroda. Nakladni zavod Matice Hrvatske. str. 201. ISBN 978-86-401-0081-6. 

    [After the fall of Bihać in 1592 the Bosnian Beylerbey Hasan Pasha Predojević settled Orthodox Vlachs from Eastern Herzegovina, especially those of his own Predojević clan, in the central part of Pounje around Brekovica, Ripač, Ostrovica and Vrla Draga up to Sokolovac.]
  8. ^ Kozličić, Mithad (2003). Unsko-sansko područje na starim geografskim kartama. Nacionalna i Univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine. ISBN 978-9958-500-22-0. „To je doista Hasan-paša Predojević. Prema HADžIHUSEINOVIĆ MUVEKKIT, S. S., 1999, svezak 1, str. 183, Hasan paša je islamizirani Bosanac iz "sela Lušci, u kadiluku Mejdan", tj. iz današnjeg naselja Lušci - Palanka pored Starog Majdana ...” 
  9. ^ Srpski etnografski zbornik. 12. 1909. str. 119. „Predoeuich Vlachus comitis Pauli", koji je na dvadest i pet konja izgonio so iz Dubravnika.") Osim toga zna se, da je bio i jedan paša koji se zvao Hercegli Gazi Hasan paša Predojević, za koga neki tvrde, da je porijeklom iz B. Krajine, ali iz samog atributa Hercegli vidi se da je iz Hercegovine, kao što je to i Bašagić tačno opazio ...” 
  10. ^ Književnost. 1991. „Riječ je o predanju da je izradu ove freske platio Hasan-paša Predojević, porijeklom s Bijele Rudine, koji je u Planoj kod Bileće sagradio džamiju s četvrtastim minaretom, a u Prijevoru je za majku sagradio crkvu koja na ...” 
  11. ^ „Predojević knez i njegov bratić Nikola”. Srpski etnografski zbornik, tom 41. Državna štamparija. 1927. str. 392. 

    U staro vrijeme pisao je car turski knjigu u Hercegovinu nekakvom znatnom knezu, zvanom Predojeviću, da mu pošalje trideset malijeh srpskijeh dječaka, i s njima svoga jedinog sina Jovana. Kada je Predojević to razumio, on je grozno plakao.
  12. ^ a b v g d Hasandedić, Hivzija (1990). Muslimanska baština u istočnoj Hercegovini (Muslim heritage in eastern Herzegovina). El-Kalem, Sarajevo. str. 168. 
  13. ^ Ševo, Ljiljana (1998). Monasteries and wooden churches of the Banja Luka eparchy. Glas srpski. str. 28. „and the monastery of Rmanj was renewed by Hasan Pasha Predojević, as a chair to his brother, the monk Gavrilo Predojevic.” 
  14. ^ Historical review. 37. Prosveta. 1991. str. 65. „Hasan-paša Predoevip do tada gotovo nepozna- ti sancak-beg Segedina.” 
  15. ^ a b v g Naima, Mustafa (1832). Annals of the Turkish Empire from 1591 to 1659 of the Christian Era. Oriental Translation Fund. str. 4. 
  16. ^ R. Lopašić, Spomenici Hrvatske Krajine, III. (Zagreb, 1889)
  17. ^ Vjekoslav Klaić: Povjest Hrvata od najstarijih vremena do svršetka XIX. Stoljeća, Knjiga peta, Zagreb, 1988, str. 471
  18. ^ Moačanin, Nenad: Some Problems of Interpretation of Turkish Sources concerning the Battle of Sisak in 1593, in: Nazor, Ante et al (ed.), Sisačka bitka 1593 Arhivirano 2011-07-16 na sajtu Wayback Machine, Proceedings of the Meeting from 18–19 June 1993. Zagreb-Sisak (1994); pp. 125–130.
  19. ^ Joseph Hammer-Purgstall (Freiherr von) (1829). Geschichte des osmanischen Reiches: Bd. 1574-1623. C. A. Hartleben. 
  20. ^ Petrović, Mihailo (1941). Đerdapski ribolovi u prošlosti i u sadašnjosti. Izdavaštvo Zadužbine Mikh R. Radivojevića. 
  21. ^ Naima, Mustafa (1832). Annals of the Turkish Empire from 1591 to 1659 of the Christian Era. Oriental Translation Fund. str. 5. 
  22. ^ Lopašić (1890). Bihać i Bihaćka krajina, mjestopisne i poviestne crtice. Matica Hrvatska. str. 60, 95. 
  23. ^ Izbor, LASZOWSKI. Habsburski spomenici, I. str. 176, 180. 
  24. ^ Vasić, Milan (1995). Bosna i Hercegovina od srednjeg veka do novijeg vremena: međunarodni naučni skup od 13 – 15. decembra 1994. Istorijski institut SANU. 
  25. ^ I ratobornoga Hasanpašu Predojevića milovali su Vlasi, a on se podpunoma u njih uzdao, upotrebljavajuüi ih na svojih vojnah. Po službenom izvještaju zaokupiše Vlasi po Hasanovoj odredbi g. 1593. nakon pada Bišća krajeve oko Brekovice, Ripča, Ostrvice i u Vrloj dragi do Sokolca, množeći se kasnije svakim danom. Ali jedva što se Vlasi po Krajini naseliše, već je mnogim izmedju njih dodijalo tursko gospodstvo. Spominje se, da su već g. 1579. Vlasi stojeći na turskoj službi u Cazinu i Ostrožcu,https://pdfslide.net/documents/radoslavlopasic-zakon-za-licke-vlahe-od-1433-1890-4dio.html str. 34
  26. ^ Mandić, Dominik. Hrvati i Srbi: dva stara, različita naroda. str. 145. 
  27. ^ Mužić (Radoslav Lopažić) 2010, str. 34.
  28. ^ Mužić, Ivan (2010). Vlasi u staroj hrvatskoj historiografiji (PDF) (na jeziku: Croatian). Split: Muzej hrvatskih arheoloških spomenika. ISBN 978-953-6803-25-5. Arhivirano iz originala (PDF) 22. 09. 2015. g. Pristupljeno 15. 12. 2019. 
  29. ^ Luthar 2008, str. 215
  30. ^ Hasan Celâl Güzel; Oğuz, Cem; Karatay, Osman; Ocak, Murat (2002). The Turks: Ottomans (2 v. ). Yeni Türkiye. 
  31. ^ Ivo Goldstein: Croatia. A History, Transl. by Nikolina Jovanović, London: C. Hurst & Co.. 1999. ISBN 978-1-85065-525-1. str. 39.. ISBN 978-1-85065-525-1.
  32. ^ Alfred H. Loebl, Das Reitergefecht bei Sissek vom 22. Juni 1593. Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung IX (1915): pp. 767-787.
  33. ^ Peter Radics, Die Schlacht bei Sissek, 22. Juni 1593. (Ljubljana: Josef Blasnik, 1861)
  34. ^ Mandić, Dominik. Croats and Serbs: Two Old and Different Nations. str. 112. 
  35. ^ Naima, Mustafa (1832). Annals of the Turkish Empire from 1591 to 1659 of the Christian Era. Oriental Translation Fund. str. 15. 
  36. ^ Baskar, Bojan. „Ambivalent Dealings with an Imperial Past: The Habsburg Legacy and New Nationhood in ex-Yugoslavia” (PDF): 4. 
  37. ^ Hasandedić, Hivzija (1990). Muslimanska baština u istočnoj Hercegovini (Muslim heritage in eastern Herzegovina). El-Kalem, Sarajevo. str. 168. 
  38. ^ Buturović, Đenan (1992). Bosanskomuslimanska usmena epika. Institut za književnosti. str. 382. 
  39. ^ Kreševljakoivić, Hamdija (1914). Odakle su i šta su bili Bosne i Hercegovine Muslimani?. Hrvatska Svijest. str. 10. 
  40. ^ Krunoslav S. Draganović (1940). Hrvati i Herceg-Bosna: Povodom polemike o nacionalnoj pripadnosti Herceg-Bosne. Dr.: Vrček, Sarajevo. str. 20. 
  41. ^ Mandić, Dominik. Hrvati i Srbi: dva stara, različita, naroda. str. 256. 

Literatura[uredi | uredi izvor]


Beglerbeg Bosanskog pašaluka
1590 — 22. jun 1593.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Хасан-паша_Предојевић&oldid=27040604”