Hronologija Narodnooslobodilačke borbe septembar 1942.
Hronološki pregled važnijih događaja vezanih za Narodnooslobodilačku borbu naroda Jugoslavije, koji su se desili tokom septembra meseca 1942. godine:
| ← avgust | Hronologija Narodnooslobodilačke borbe u 1942. | oktobar → | |||||||||||||||||||||||||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
2. septembar[uredi | uredi izvor]
- U Moslavini, naredbom naredbom Glavnog štaba NOP i DV Hrvatske, od tri bataljona Banijskog partizanskog odreda, formirana Peta brigada Hrvatske (kasnije Sedma banijska udarna brigada „Vasilj Gaćeša”). Na dan formiranja brigada je imala tri bataljona, sa oko 850 boraca. Komandni sastav brigade su činili — Nikola Maraković Nina komandant i Đuro Čizmek politički komesar. Od novembra 1942. pa do kraja rata brigada se nalazila u sastavu Sedme banijske divizije. Brigada je za zasluge u toku Narodnooslobodilačkog rata odlikovana Ordenom narodnog heroja.[1][2][3]
- U rano jutro 2. septembra neprijateljski avion pogodio seosku kuću u selu Dujakovci, na Manjači, u kojoj se nalazio Štab Prve krajiške udarne brigade. Četničke izvidnice su prethodnog dana, otkrile mesto boravka Štaba brigade i to dojavili Nemcima, koji su sutradan ujutro bombardovali selo. Prilikom bombardovanja kuće u kojoj se nalazio Štab brigade, na licu mesta su stradala trojica boraca, a 18 ih je bilo ranjeno. Među ranjenima su bili i rukovodioci brigade — Ilija Materić, politički komesar i Sava Keser, zamenik političkog komesara, koji su bili lakše ranjeni, dok je komandnat brigade Ivica Marušić Ratko (1912—1942), bio teško ranjen i prenet u partizansku bolnicu u selu Drinić, kod Bosanskog Petrovca, gde je ubrzo preminuo. Posle rata je proglašen za narodnog heroja.[4][5]
početak septembra[uredi | uredi izvor]
- Na osnovu naredbe Štaba Treće operativne zone Hrvatske, Okružni komitet KPJ za Srem izvršio reorganizaciju dotadašnjih partizanskih odreda i od postojeća tri odreda formirao tri bataljona, koji su zajedno sa Bosutskom partizanskom četom, ušli u sastav tada formiranog Trećeg odreda Treće operativne zone, čime su sve partizanske jedinice u Sremu objedinjene pod jednu komandu, s obzirom da je u neprijateljskoj ofanzivi bio uništen Štab NOP odreda Srema. Štab novoformiranog Odreda sačinjavali su — komandant Stanko Lužajić Milan, zamenik komandanta Sreta Savić Kolja, politički komesar Luka Mrkšić Miša i zamenik političkog komesara Stevan Jovičić Maksim. Od Fruškogorskog odreda formiran je Prvi fruškogorski bataljon, od Podunavskog odreda Drugi podunavski bataljon, a od Posavskog odreda je formiran Treći posavski bataon.[6][7]
3. septembar[uredi | uredi izvor]
- Na stratištu Gramozna jama u Ljubljani, italijanski okupator streljao osmoro talaca iz ljubljanskog zatvora. Streljani su — Alojz Vrhovec, Slavko Demšar, Ivan Jelovšek, Janez Jelovšek, Anton Jereb, Antunija Kuclar, Jernej Kuclar i Anton Merlak. Jedna od streljanih, Antonija Kuclar (1896—1942), bila je aktivna saradnica Narodnooslobodilačkog pokreta i u njenoj kući se nalazilo skladište oružja i municije. Uhapšena je 26. avgusta i potom mučena u ljubljanskom zatvoru. Posle rata je proglašena za narodnog heroja.[5]
6. septembar[uredi | uredi izvor]
- U selu Dobro, kod Livna, naredbom Štaba Četvrte operativne zone Hrvatske, od dalmatinskih partizanskih odreda formirana Prva dalmatinska brigada. Na dan formiranja brigada je imala četiri bataljona, sa oko 1.200 boraca. Komandni sastav brigade su činili — Pero Ćetković komandant, Ante Kronja politički komesar, Božo Bilić zamenik komandanta, Vlado Šćekić zamenik političkog komesara i Rudolf Primorac načelnik Štaba. Brigada je za zasluge u toku Narodnooslobodilačkog rata odlikovana Ordenom narodnog heroja.[8][9][10]
7. septembar[uredi | uredi izvor]
- U selu Obljaju, kod Gline, naredbom Štab Prve operativne zone Hrvatske, od boraca iz Prvog, Drugog i Četvrtog bataljona Banijskog partizanskog odreda, formirana Šeta brigada Hrvatske (kasnije Osma banijska udarna brigada). Na dan formiranja brigada je imala tri bataljona, sa oko 1.000 boraca. Komandni sastav brigade su činili — Stanko Bjelajac komandant i Dušan Vujnović politički komesar. Od novembra 1942. pa do kraja rata brigada se nalazila u sastavu Sedme banijske divizije. Brigada je za zasluge u toku Narodnooslobodilačkog rata odlikovana Ordenom narodnog heroja.[11][3]
15. septembar[uredi | uredi izvor]
- Jedinice Prve i Druge ličke brigade i partizanskog bataljona „Krbava”, otpočele dvodnevno rušenje objekata na železničkoj pruzi od Vrhovina do Perušića i napale neprijateljske posade na njoj. Italijanske snage i domobrani su imali oko 150 vojnika izbačenih iz stroja, a partizanske jedinice su imale osmam mrtvih i 42 ranjena borca. Tokom ovih borbi zaplenjena je znatna količina naoružanja, među kojima tri mitraljeza, tri puškomitraljeza, jedan minobacač sa 90 mina, kao i nekoliko kamiona. Među poginulim partizanskim borcima, bio je komandir Prve čete Prvog bataljona „Marko Orešković” Prve ličke brigade Miloš Rastović (1921—1942), narodni heroj, koji je stradao prilikom napada na železničku stanicu u blizini sela Sinac.[12][13]
20. septembar[uredi | uredi izvor]
- U blizini sela Ošljane, kod Knjaževca, grupa boraca Knjaževačko-boljevačkog partizanskog odreda, predvođena članom Štaba odreda Miluna Minića pokušala da u noći 19/20. septembra izvrši napad na stražu nedićeve poljske straže. Njihov napad osujetio je jedan četnik Koste Pećanca, koji je blagovremeno obavestio stražu o pripremi napada. Pošto su nedićevci očekivali napad spremno su dočekali partizane, pa je borba trajala kratko. Pošto je Milun Minić (1906—1942) bio teško ranjen, naredio je povlačenje. Kako ne bi živ pao u ruke neprijatelju, on je u zoru 20. septembra izvršio samoubistvo, a posle rata je proglašen za narodnog heroja.[14]
25. septembar[uredi | uredi izvor]
- U blizini sela Vinac, kod Jajca, delovi Četvrte proleterske crnogorske udarne brigade, sprečili intervenciju jedne nemačke čete i oko 200 domobrana iz pravca Donjeg Vakufa prema Jajcu. U toku ove borbe poginuo je politički komesar Prve čete Prvog bataljona Vojin Dragović (1914—1942), narodni heroj.[15][16]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Đurić 1981, str. 20.
- ^ Leksikon NOR 2 1980, str. 1016.
- ^ a b Narodni heroji 2 1982, str. 420.
- ^ Gončin & Rauš 1981, str. 53.
- ^ a b Narodni heroji 1 1982.
- ^ Atanacković 1968, str. 257.
- ^ Leksikon NOR 2 1980, str. 1129.
- ^ Novović 1986, str. 55.
- ^ Leksikon NOR 2 1980, str. 906.
- ^ Narodni heroji 2 1982, str. 414.
- ^ Leksikon NOR 2 1980.
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 339–344.
- ^ Narodni heroji 2 1982, str. 163.
- ^ Narodni heroji 1 1982, str. 561.
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 336–339.
- ^ Narodni heroji 2 1982, str. 198.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Hronologija oslobodilačke borbe naroda Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojnoistorijski institut. 1963. COBISS.SR 50018311
- Atanacković, Žarko (1968). Srem u Narodnooslobodilačkom ratu i socijalističkoj revoluciji. Šimanovci: Mesna zajednica / Mesni odbor SUBNOR Šimanovci. COBISS.SR 185976327
- Hronologija revolucionarne delatnosti Josipa Broza Tita. Beograd: Export-press. 1978. COBISS.SR 50094343
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom I. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49291527
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom II. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49300743
- Hronologija radničkog pokreta i SKJ 1919—1979. tom II 1941—1945. Beograd: Narodna knjiga; Institut za savremenu istoriju. 1980. COBISS.SR 49272583
- Gončin, Milorad; Rauš, Stevo (1981). Prva krajiška udarna proleterska brigada. Beograd: Vojnoizdavački zavod. COBISS.SR 40545031
- Đurić, Ljuban (1981). Sedma banijska brigada Vasilj Gaćeša. Beograd: Vojnoizdavački zavod. COBISS.SR 21412103
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48703239
- Novović, Mirko (1986). Prva dalmatinska proleterska NOU brigada. Beograd: Vojnoizdavački zavod. COBISS.SR 65301516
