Zgrada „Manježa”

Zgrada Manježa
Zgrada Manježa
	Zgrada Manježa pre rekonstrukcije 1947. godine
Opšte informacije
Mesto	Beograd
Opština	Savski venac
Država	Srbija
Vreme nastanka	oko 1860.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
	beogradskonasledje.rs

Zgrada Manježa se nalazi u Beogradu, na teritoriji Gradske opštine Savski venac, u ulici Kralja Milana br. 50. Podignuta je oko 1860. godine i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.^[1]

Izgradnja zgrade[uredi | uredi izvor]

Zgrada Manježa je sagrađena u vreme Kneževine Srbije, oko 1860. godine, tokom druge vladavine Kneza Miloša (1858—1860), za potrebe Kraljevskog konjičkog eskadrona. Tada se u Beogradu, kao vojnom uporištu, izgrađuju brojni vojni objekti: kasarne, bolnice, barutni magacini i dr. Zgrada je izgrađena na prostoru nekadašnje barutan. Nalazila se u okviru vojnog kompleksa ograđenog visokim zidom i predstavljala je tipičan vojni objekat. Bila je to jednostavna prizemna građevina sa strmim krovom na dve vode. Fasada je bila skromna i na njoj su se isticali snažni pilastri. Nerazuđen unutrašnji prostor osvetljavali visoko postavljeni prozori, shodno karakteru i nameni objekta. Glavni ulaz se nalazio na južnoj strani i bio je dekorisan sa dve glave konja postavljene u polukružnoj luneti iznad ulaza, što je bio prepoznatljivi znak škole jahanja. Bila je smeštena duž današnje ulice Kralja Milana.^[2]

Prva adaptacija za pozorište u zgradi Manježa[uredi | uredi izvor]

Tokom Prvog svetskog rata bila je oštećena zgrada Narodnog pozorišta i njenu obnovu pratile su mnoge materijalne i tehničke poteškoće, pa je bilo neophodno pronaći privremeni prostor za nastavak rada Nacionalnog pozorišta. Godine 1920, posle nekoliko godina rada u neuslovnoj sali bioskopa „Kasina” na Terazijama Narodno pozorište se uselilo u zgradu Manježa.^[2] Odluka da se Manjež privremeno adaptira u scenu Narodnog pozorišta prvi put je doneta još juna 1914. godine, u vreme upravnika Milana Grola, zbog toga što je Narodno pozorište od 1911. bilo u neprekidnim rekonstrukcijama, pa je na red došla i sala, ali je početak rata omeo ove planove.^[1]

Manjež je ubrzo postao najintimniji i najprijatniji kutak beogradske pozorišne publike, a to će ostati i kasnije, kada 1922. godine proradi obnovljeno Narodno pozorište, a scena u Manježu postane samo druga scena nacionalnog teatra. U katastarskim knjigama zapisano je da je Narodno pozorište dobilo vlasnički list za plac i objekat Manjež, što se nije menjalo sve do 2009. godine.^[3]

Prethodno adaptirana zgrada „spolja gotovo ni po čemu nije odavala svoju namenu”. Široka, zastakljena vrata vodila su u dograđeno prostranio predvorje i garderobu za publiku. Iz predvorja je uzani hodnik vodio u parter, a drveno stepenište na galerije koje su se nalazile duž bočnih zidova. Čitava unutrašnja konstrukcija bila je napravljena od drveta, pa je pozorište popularno nazvano „Drveni Manjež”.^[2] U svojim zapisima „Sećanje na stari Manjež” Mate Miloševića, čuveni srpski i jugoslovenski reditelj i glumac, piše da je Manjež bio nalik velikom magacinu, sazdan gotovo ceo od drveta: celokupna konstrukcija gledališta, lože, galerije, stepenište, sve ograde, svi podovi i sva sedišta; izuzev četiri osnovna zida jahaće škole. Čak i pomoćni objekti za dramske probe i vežbaonica baletske škole, kao i šupa za dekor, bili su od drveta.^[3]

Prvi požar[uredi | uredi izvor]

U noći 12. septembra 1927. godine, iz neutvrđenih razloga, zapalio se deo kulisa i zbog celokupne drvene građe čitava zgrada sa okolnim objektima brzo se pretvorila u zgarište. Ostali su samo obodni zidovi.^[2]

Druga adaptacija - obnova izgorele zgrade[uredi | uredi izvor]

Samo mesec dana posle požara bili su gotovi planovi za obnavljanje zgrade. Radovi su povereni ruskom arhitekti Nikolaju Petroviču Krasnovu.^[2] Prema njegovom projektu na nekadašnjoj prizemnoj zgradi dozidan je sprat, kao i nad vestibilom uz južnu fasadu, čime je ostvarena jedinstvena arhitektonska celina sa ostalim delom zgrade. Fasada je oživljena nizom dekorativnih arhitektonskih elemenata i figurama na prvom spratu, čiji je autor vajar Vojislav Ratimirović Šikoparija. Novo pozorište otpočelo je sa radom 12. jula 1929. godine,^[1] sve do jeseni 1931, kada je za potrebe Skupštine Kraljevine Jugoslavije privremeno korišćena sve do 1937. godine, kada je završena zgrada Narodne skupštine na današnjem Trgu Nikole Pašića. U međuvremenu je Narodno pozorište koristilo salu palate Luksor (zgrada u kojoj se kasnije nalazio bioskop „20. oktobar“).^[3]

Mnogobrojne javne i ugledne ličnosti su svojim prilozima učestvovali u obnovi, da bi 19. novembra 1927. Ministarstvo finansija odobrilo kredit od 2.600.000 dinara (u današnjem novcu oko 13.000.000 evra), koji je Narodno pozorište, kao vlasnik Manježa, vraćalo godinama, sve dok cela suma nije vraćena od nadoknade koju je Narodna skupština Kraljevine Jugoslavije platila Pozorištu za korišćenje sale Manježa.^[3]

Treća adaptacija[uredi | uredi izvor]

Zgrada Manježa je 1937. godine po treći put adaptirana, a pozorište dobija nov naziv – Vračarsko pozorište i radi redovno tokom Drugog svetskog rata, sve do oslobođenja, oktobra 1944. godine.^[3] U 1939. (odn. još 1924) bilo je određeno da se Beogradska opera nalazi u parku kod "Manježa", zbog čega je predviđeno rušenje zgrade pozorišta i zgrade Oficirskog doma.^[4] - ali klub arhitekata se tome protivio.^[5]

Period posle Drugog svetskog rata - četvrta adaptacija[uredi | uredi izvor]

Posle Drugog svetskog rata, 1947. godine, izvršena je nova adaptacija zgrade Manježa za pozorište, po projektu arhitekte Momčila Belobrka. Zgrada Jugoslovenskog dramskog pozorišta koja od tada dobija zvanično svoje novo ime, predstavljala je modernističko i monumentalno delo, sa jednostavnom i bezornamentalnom fasadom i ulaznim tremom.^[1] Ostala je karakteristična po svojoj dugoj, bezornamentalnoj fasadi. Poseban akcenat, arhitekta Momčilo Belobrk dao je rešenju atrijuma, u čijem se centralnom delu nalazio manji bazen sa bronzanom figurom, rad vajara Borisa Kalina.^[6]

Drugi požar[uredi | uredi izvor]

Zgrada je po drugi put stradala u požaru koji je izbio 17. oktobra 1997. godine. U požaru je izgorela Velika scena, gledalište i deo kancelarija. Zvanična informacija glasi da je požar izbio zbog stare i dotrajale električne instalacije i iste takve protivpožarne zaštite.^[7]

Peta adaptacija[uredi | uredi izvor]

Zgrada Manjež, odnosno zgrada Jugoslovenskog dramskog pozorišta danas

Na konkursu za najbolje idejno arhitektonsko rešenje za rekonstrukciju pozorišta, raspisanom početkom 1998. godine, pobedili su arhitekti Zoran Radojčić i Dejan Miljković. Radovi na adaptaciji počeli su u aprilu iste godine. Nakon bombardovanja gradilište je mirovalo do septembra 2001. godine. Za izgradnju je utrošeno oko 15 miliona evra. Pozorište je ponovo počelo da radi u obnovljenoj zgradi 23. maja 2003. godine.^[7]

Projekat arhitekata Zorana Radojičića i Dejana Miljkovića doneo je upotrebu novih materijala - stakla i metala, čime je u potpunosti izmenjen dotadašnji spoljašnji izgled zgrade. Rekonstrukcijom fasade arhitekte Nikolaja Krasnova i njenim inkorporiranjem u staklenu osnovu, kao i zadržavanjem osnovne ideje arhitekte Momčila Belobrka u ulaznom tremu, podjednako je vrednovano nasleđe pomenutih arhitekata i povezano u novi arhitektonski izraz.^[1] Enterijer je urađen u saradnji sa arhitektom Ivanom Milenković, , u atrijumu zgrade postavljena je skulptura Mrđana Bajića, a u foajeu je sačuvan mozaik „Devojka s bakljom” Mila Milunovića.^[8]

Zgrada je osvojila sledeće nagrade:

Nagrada Saveza arhitekata Srbije 2005. godine (Jugoslovensko dramsko pozorište, Beograd)
Aprilska nagrada Grada Beograda za arhitekturu i urbanizam za objekat Jugoslovenskog Dramskog Pozorišta u Beogradu 2004. godine
Nagrada kompanije „Novosti“ za arhitekturu 2003, za najbolje arhitektonsko ostvarenje (Jugoslovensko dramsko pozorište, Beograd) 2004. godine
Gran pri XXVI Salona arhitekture (Jugoslovensko dramsko pozorište, Beograd, 2004. godine
BPB nagrada 2003. godine za enterijer (Jugoslovensko dramsko pozorište, Beograd)^{[traži se izvor]}

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ ^a ^b ^v ^g ^d „Zgrada Manježa”. Katalog nepokretnih kulturnih dobara na području grada Beograda. Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Pristupljeno 16. 5. 2018.
^ ^a ^b ^v ^g ^d Sretenović 2004, str. 71-88
^ ^a ^b ^v ^g ^d Kovačević, Momčilo (14. 3. 2014). „MANEŽ – JDP – MANjEŽ”. Novi standard (on lajn magazin). Pristupljeno 16. 5. 2018.
^ "Vreme", 9. jul 1939
^ "Vreme", 15. jul 1939
^ Bogunović, Slobodan-Giša (2005). Arhitektonska enciklopedija Beograda XIX i XX veka, arhitekti, tom II. Beograd: Beogradska knjiga. ISBN 86-8590-113-5.
^ ^a ^b Ćirić, Sonja (29. 5. 2003). „U novom ruhu”. Vreme. Pristupljeno 16. 5. 2018.
^ „10 godina nove zgrade JDP-a”. seecult. 22. 5. 2013. Pristupljeno 16. 5. 2018.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Bogunović, Slobodan-Giša (2005). Arhitektonska enciklopedija Beograda XIX i XX veka, arhitekti, tom II. Beograd: Beogradska knjiga. ISBN 86-8590-113-5.
Sretenović, Irena (2004). „Zgrada jugoslovenskog dramskog pozorišta – od manježa do savremenog teatra” (PDF). Nasleđe. Beograd: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. 4. Pristupljeno 16. 5. 2018.

[Завод-1] v ^g ^d „Zgrada Manježa”. Katalog nepokretnih kulturnih dobara na području grada Beograda. Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Pristupljeno 16. 5. 2018.

[Ирена_Сретеновић-2] v ^g ^d Sretenović 2004, str. 71-88

[Нови_стандард-3] v ^g ^d Kovačević, Momčilo (14. 3. 2014). „MANEŽ – JDP – MANjEŽ”. Novi standard (on lajn magazin). Pristupljeno 16. 5. 2018.

[4] "Vreme", 9. jul 1939

[5] "Vreme", 15. jul 1939

[6] Bogunović, Slobodan-Giša (2005). Arhitektonska enciklopedija Beograda XIX i XX veka, arhitekti, tom II. Beograd: Beogradska knjiga. ISBN 86-8590-113-5.

[Vreme-7] Ćirić, Sonja (29. 5. 2003). „U novom ruhu”. Vreme. Pristupljeno 16. 5. 2018.

[8] „10 godina nove zgrade JDP-a”. seecult. 22. 5. 2013. Pristupljeno 16. 5. 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

p r u Nepokretna kulturna dobra u gradu Beogradu
Barajevo	Kuća porodice Jeftić Crkva brvnara u Vraniću Zgrada škole u Vraniću Nadgrobni spomenik Milisava Čamdžije Stara škola, Boždarevac Stara mehana u Barajevu Kuća porodice Stevanović Crkva Svetog arhanđela Mihaila u Beljini Crkva Svete Trojice u Baćevcu
Voždovac	Rodna kuća vojvode Stepe Stepanovića u Kumodražu Stara kuća porodice Živković Mitrovićev dom na Avali Banjički logor Spomenik Neznanom junaku na Avali Hotel „Avala“ u Beogradu Crkva Svete Trojice u Ripnju
Vračar	Kuća vojvode Petra Bojovića Zgrada Treće beogradske gimnazije Zgrada Državne hemijske laboratorije u Beogradu Dom braće Krstić Kuća braće Nikolić Socijalistički narodni dom Kafana „Tri lista duvana“ Kuća vajara Đorđa Jovanovića Dom Društva za ulepšavanje Vračara Vozarev krst Muzička škola „Stanković“ Genčićeva kuća Spomenik Vasi Pelagiću Narodna biblioteka Srbije Kuća arhitekte Milana Zlokovića Kuća arhitekte Momira Korunovića Kuća Popovića Kuća Bogdana Gavrilovića Dom Udruženja novinara Srbije Kuća Mihaila Popovića Kuća Flašar u Beogradu Kuća pukovnika Elezovića u Beogradu Zgrada Tehničkog fakulteta u Beogradu Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu Spomenik Karađorđu u Beogradu Zgrada auto servisa „Fiat” u Beogradu Kuća Josifa Šojata u Beogradu Kuća Petronijevića
Grocka	Rimska grobnica u Brestoviku Rimska grobnica na lokalitetu Dubočaj Rančićeva kuća Mitrovićeva kuća Karapešićeva kuća Vlajkovićeva kuća Cincarska kuća u Grockoj Teomirovićeva kuća Panićeva kuća Topalovićeva kuća Popovićeva kuća Smiljanićeva kuća Markovićeva kuća Božićeva kuća u Grockoj Manastir Rajinovac Spomenik i spomen kosturnica u Ritopeku
Zvezdara	Spomenik Vuku Karadžiću Novo groblje (Beograd) Astronomska opservatorija u Beogradu Crkva Sv. Nikole u Višnjici Hram Pokrova Presvete Bogorodice u Beogradu Studentski dom kralj Aleksandar I u Beogradu Crkva Svetog Antuna Padovanskog u Beogradu
Zemun	Zemunska tvrđava Nikolajevska crkva u Zemunu Kuća porodice Karamata Kuća u kojoj se rodio Dimitrije Davidović Kuća Afrodite Bialo Kuća sa sunčanim satom Crkva Sv. Trojice u Zemunu Kuća u Ul. Glavnoj 7 Špirtina kuća Magistrat u Zemunu Zgrada carinarnice u Zemunu Markovićeva kuća u Grockoj Ičkova kuća Kontumacka kapela Svetih arhanđela Mihaila i Gavrila Kontumacka kapela Svetog Roka Livnica Pantelić Kuća Burovca na Gardošu Crkva Sv. Dimitrija (Hariševa kapela) Crkva Svetih Arhanđela Mihaila i Gavrila u Batajnici Bogorodičina crkva (Zemun) Dom srpske pravoslavne crkvene opštine Zemun Zemunsko groblje na Gardošu Zemunska gimnazija Kuća inženjera Pavla Horvata Kuća dr Save Nedeljkovića Srpska škola u Gornjoj varoši u Zemunu Zemunska pošta Evangelistička crkva (Zemun) Zgrada komande vazduhoplovstva Zgrada Dečjeg doma kraljice Marije Osnovna škola Kraljica Marija Binderova kuća u Zemunu Stara kapetanija u Zemunu Zgrada Vodne zajednice u Zemunu Stara zgrada Poljoprivrednog fakulteta u Zemunu Srpska škola u Batajnici Crkva Uznesenja Blažene djevice Marije
Lazarevac	Spomen crkva u Lazarevcu Spomenik knezu Stanoju Nadgrobni spomenik knezu Aksentiju Miladinoviću Čaršijska kuća porodice Vasić Kuća porodice Dimitrijević Kuća porodice Đurđić Kuća porodice Miletić Kuća porodice Perlić Kuća porodice Krdžalić Crkva Svetog Velikomučenika Dimitrija
Mladenovac	Manastir Pavlovac Spomenik despotu Stefanu Lazareviću (Crkvine) Spomen česma „Crkvenac“ Spomenik palim ratnicima 1912—1918. Kuća porodice Badžak Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Jagnjilu sa sobrašicama
Novi Beograd	Staro sajmište Muzej savremene umetnosti Crkva Svetog Georgija u Bežaniji Palata Srbije Hangar Starog aerodroma Zgrada Stare osnovne škole u Bežaniji Sava centar Zapadna kapija Beograda
Obrenovac	Kuća u selu Draževcu Kuća u kojoj se rodio narodni heroj Vlada Aksentijević Crkva brvnara u Orašcu Stara mehana u Ušću Mehana Uzun Mirka Apostolovića Stara Osnovna škola Dom porodice Mihajlović Crkva u Obrenovcu Stara varoška kuća Spomenik streljanim taocima Stara zadružna kuća Rankovića Manastir Grabovac Crkva Svetog Vaznesenja u Drenu Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Bariču Sokolski dom (Obrenovac)
Palilula	Memorijalni muzej Nadežde i Rastka Petrovića Crkva Svetog Marka u Beogradu Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“ Zgrada Arhiva Srbije Groblje oslobodilaca Beograda Poslovno-stambena zgrada Petra Jankovića Hotel „Metropol“ Kuća Milutina Milankovića Crkva Svetog cara Konstantina i carice Jelene u Ovči Zgrada Seizmološkog zavoda Zgrada Pravnog fakulteta u Beogradu Palata Glavne pošte Zgrada Vojnogeografskog instituta u Beogradu Kuća Nevene Zaborski u Beogradu Vila Prendić u Beogradu Stara mehana u Velikom Selu
Rakovica	Manastir Rakovica
Savski venac	Konak kneza Miloša u Topčideru Topčiderska crkva (Crkva Sv. Apostola Petra i Pavla) Crkveni konak u Topčideru Amam kneza Miloša Muzej Tome Rosandića Manakova kuća Porodična kuća Nikole Nestorovića Skulptura „Žetelica“ Muzej 4. jula Ilegalna štamparija CK KPJ na Banjičkom vencu Obelisk u Topčiderskom parku Spomenik Arčibaldu Rajsu Doktorova kula u Beogradu Zgrada Oficirske zadruge Vaznesenjska crkva Kuća porodice Veljković Kuća Branislava Nušića Zgrada prve srpske opservatorije Zaostavština Dragomira Glišića Kuća porodice Popović-Predić Abadžijske kuće Beogradska nadbiskupija Železnička stanica Beograd–Glavna Kuća dr Arčibalda Rajsa Kuća Isidore Sekulić Kuća porodice Najdanović Zgrada Oficirskog doma Stara zgrada Generalštaba Zgrada „Manježa“ Kuća dr Aleksandra Belića Dom sirote dece Parni mlin u Beogradu Krst sa Male pijace Hotel „Bristol“ Vojna bolnica na Vračaru Zgrada državne štamparije Univerzitetska dečja klinika Kasarna 7. puka Kuća kralja Petra I Karađorđevića Kuća Vukićevića Vučina kuća na Savi Kuća Dragoljuba Gošića Palata Ministarstva finansija Kraljevine Jugoslavije Vila Dušana Tomića Vila Olge Mos Palata Ministarstva šuma i ruda i Ministarstva poljoprivrede i voda Zgrade Generalštaba vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane Manastir Vavedenje Presvete Bogorodice u Beogradu Crkva Svetog arhangela Gavrila u Beogradu Zgrada Sokolskog doma „Matica“ Zgrada Arhiva Jugoslavije Kuća trgovca Dušana Lazića u Beogradu Vila Stevke Milićević u Beogradu Zgrada Ministarstva saobraćaja u Beogradu Hala 1 Beogradskog sajma Dvorski kompleks na Dedinju u Beogradu Fabrika hartije Milana Vape Vila Rajh u Beogradu Zgrada Socijalnog osiguranja u Beogradu Vila Lazića i Mitrovića u Beogradu Vila glumice Marice Popović u Beogradu Zgrada Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja u Beogradu Kuća arhitekte Jovana Ilkića u Beogradu Dom Radničke komore u Beogradu Vila Šterić u Beogradu
Sopot	Crkva Sv. Nikole u Sibnici Sopotski han Stara kuća porodice Žujović Han Radosavljevića Han Pantića Osnovna škola u Malom Popoviću Manastir Kastaljan Nadgrobni spomenik vojvodi Pavlu Cukiću Stara kuća porodice Žmurić Crkva Svetog Marka u Stojniku
Stari grad	Dositejev licej Konak kneginje Ljubice Beogradska tvrđava Božićeva kuća Terazijska česma Turbe Šeih Mustafe Kafana "?" Spomenik knezu Mihailu Kapetan Mišino zdanje Bajrakli džamija u Beogradu Kuća slikara Đorđa Krstića Dom Jevrema Grujića Zgrada zadužbine Nikole Spasića Dom Jovana Cvijića Krsmanovićeva kuća na Terazijama Prva varoška bolnica Zgrada Uprave fondova u Beogradu Zgrada Realke u Beogradu Spomenik zahvalnosti Francuskoj Čukur česma Stara kuća na Varoš kapiji Zgrada Ministarstva pravde Zgrada Smederevske banke Zgrada Narodne banke Srbije u Ulici kralja Petra Osnovna škola Kralj Petar Prvi Dorćolska osnovna škola Palilulska osnovna škola Kuća Jovana Smederevca Građanske kuće u Ul. Knez Mihailovoj br. 46, 48 i 50 Dom Mike Alasa Zgrada Beogradske zadruge Zgrada Ministarstva prosvete Zgrada trgovca Stamenkovića Robni magazin Spomenik Dositeju Obradoviću Spomenik Josifu Pančiću Saborna crkva u Beogradu Palata „Anker“ Palata „Atina“ Zgrada stare telefonske centrale Zgrada hotela „Moskva“ Dom porodice Pavlović Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“ Kuća Branislava Kojića Igumanova palata Zgrada „Srpska kruna“ Zgrada u Ul. Kralja Milana 1 Zgrada u Ul. Kralja Milana 3 Zgrada Narodnog pozorišta u Beogradu Crkva Aleksandra Nevskog Dom Svetog Save Kuća Stevana Mokranjca u Beogradu Zgrada Beogradske opštine Zgrada Starog dvora Zgrada Novog dvora Grobnica narodnih heroja na Kalemegdanu Hotel „Nacional” Zgrada umetničke škole Zgrada Narodne skupštine Palata „Albanija“ Kuća Nikole Pašića Bioskop „Balkan“ Kuća Filipa Filipovića Kuća Nikole Predića Zanatski dom Dom vojske u Beogradu Zgrada Patrijaršije Zgrada PRIZAD-a (TANJUG) Zgrada Prometne banke Kuća Bete i Riste Vukanovića Kuća Jovana Skerlića Kuća porodice Ribar Kuća Milana Piroćanca Zgrada Velike škole Zgrada Kolarčevog narodnog univerzizeta Etnografski muzej Kuća Laze Pačua Zgrada Agrarne banke Kuća dr Stanoja Stanojevića Dom društva Crvenog krsta Atelje Uroša Predića Kuća u Ul. Cara Dušana 10 Kuća Stevana Kaćanskog Spomenik Moši Pijade Kuća Dimitrija Krsmanovića Kuća vajara Dragomira Arambašića Kafana „Ruski car“ Zgrada Ekonomske škole Zgrada Prve beogradske gimnazije Spomenik Pobedniku Kuća Miladina Pećinara Palata SANU Zgrada Druge ženske gimnazije (Škola „Nikola Tesla“) Zgrada Trgovačke akademije Fotografski atelje Milana Jovanovića Kuća porodice Hristić-Mijušković Kuća Milana A. Pavlovića Moderna garaža u Beogradu Hotel „Mažestik“ Kuća Leone Panajot Kuća Mihaila Đurića Kuća porodice Milovanović Kuća Radisava Jovanovića Zgrada Društva svetog Save Kuća Dimitrija Živadinovića Kuća Andre Đorđevića Parno kupatilo braće Krsmanović Kuća Zdravka Đurića Zgrada Ljubomira Miladinovića Kuća trgovca Crvenčanina Zgrada Josifa Šojata Kuća Milorada Pavlovića Zgrada Jakova Čelebonovića Spomen dom vajara Radete Stankovića Botanička bašta Jevremovac Zgrada Ministarstva pošta Kompleks radničkih stanova Palata penzionog fonda Zgrada Aero kluba Dom vračarske štedionice u Beogradu Zgrada Penzionog fonda Beočinske fabrike cementa u Beogradu Kuća izdavača i knjižara Gece Kona u Beogradu Dom sindikata (Beograd) Bitef teatar Beogradska sinagoga Kuća knjižara Marka Markovića Termoelektrana „Snaga i svetlost“ Zgrada Klasne lutrije u Beogradu Hotel „Prag” u Beogradu Umetnička livnica „Plastika“ u Beogradu Spomenik vojvodi Vuku Kuća građevinara Karla Knola u Beogradu Zgrada sa slikarskim ateljeima i galerijom Salona Muzeja savremene umetnosti u Beogradu Dom Saveza nabavljačkih zadruga državnih službenika u Beogradu Spomenik Vasi Čarapiću u Beogradu Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva u Beogradu Zgrada „Progresa” u Beogradu Zgrada Doma štampe Zgrada Hempro Zgrada Službe društvenog knjigovodstva Jugoslavije
Surčin	Crkva Sv. Paraskeve u Boljevcima Crkva Svetog Vaznesenja u Jakovu Crkva Sv. Nikole u Dobanovcima Manastir Fenek Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Progaru Stara porodična kuća Aćimovića Crkva Svete Petke u Surčinu Crkva Svetog Save u Bečmenu Crkva Svetog Jovana Preteče u Petrovčiću Muzej vazduhoplovstva u Beogradu Crkva Svetog velikomučenika Georgija u Ugrinovcima
Čukarica	Zgrada škole u Žarkovu Osnovna škola „Ljuba Nenadović“ Crkva Svetog Nikole u Ostružnici Janićevi dućani u Ostružnici Janićeva kafana u Ostružnici Zgrada u Ul. Turgenjevljevoj 1 Fabrika šećera Zgrada Kovnice novca Crkva Rođenja Bogorodice sa Boračkim grobljem