Moldavija (pokrajina)
 |
_v2.svg)
Moldavija (rum. Moldova, ukr. Молдова) je jedna od istorijskih rumunskih pokrajina i važnih delova istočne Evrope, koja se pruža od Karpata na zapadu do Dnjestra na istoku. Nekadašnja pokrajina Moldavija, koja je zauzimala ovo područje, danas je izdeljena između Rumunije, istoimene države Moldavije i Ukrajine.
Pod pojmom „Moldavija“ u istoriji se često misli na Moldavsku kneževinu, koja je trajala sve do 1859. godine.
Prirodni uslovi[uredi | uredi izvor]
U geografskom smislu Moldavija je ograničena istočnim Karpatima na zapadu, rekom Čeremoš na severu, rekom Dnjestar na istoku i Dunavom i Crnim morem na jugu.
Reljef Moldavije je mahom brežuljkast, nadmorske visine 200-350 m. Planinsko područje je na krajnjem zapadu (deo Karpata), gde se nalazi i najviši vrh Ineu (2.279 m), ujedno i najzapadnija tačka pokrajine. Potpuno ravničarsko tlo jedino na jugoistoku Moldavije, u crnomorskom primorju (oblast Budžak).
Klima u Moldaviji je kontinetnalna.
Moldavija je bogata vodama. Najvažnija reka je Prut, koja deli pokrajinu na istočnu i zapadnu polovinu. Istočna polovina se naziva i Besarabijom. Na zapadu je važna reka Siret, na istoku granična reka Dnjestar, a na jugu takođe granični Dunav pre svog ušća u more (severni deo Delte Dunava pripada ovoj pokrajini).
Istorija[uredi | uredi izvor]
Veći deo istorije Moldavije vezuje se za Moldavsku kneževinu, mada se zna da je još početkom srednjeg veka ovo područje bilo naseljeno i vlaškim i slovenskim stanovništvom. U 13. veku započinje veće zanimanje za oblast Moldavije i to od strane Mađara zbog nadiranja ratobornih Tatara na područje Moldavije. 1353. godine knez Dragoš bio je poslat od Mađara da uspostavi odbranu od preteće Zlatne Horde, 1 1359. godine drugi knez, Bogdan, uspostavlja upravu nad većim delom oblasti (osim juga). On se postepeno oslobađa mađarske vlasti. Njegovi sledbenici učvršćuju vlast, prvo u Siretu, a kasnije u Jašu (od 1565. g.). 1392. godine polazi im za rukom da osvvoje izlaz na Crno more. Tim činom Moldavija postaje važan politički činilac, posebno za Mađare i Poljake. Uporedo sa tim dolazi i do jačanja crkvenog sedišta u Jašu (Moldavska mitropolija).
U 15. veku počinje se osećati snažan pritisak Otomanskog carstva. Tada kneževina pada pod vazalni odnos prema Osmanlijama, a južni primorski deo priključuje se turskim teritorijama. Razdoblje vazalstva keneževini je donelo nazadovanje u privrednom i kulturnom smislu, ali budući pošteđena neposredne uprave Moldavija ostaje bogato poljoprivredno područje. U ovom razdoblju sve se više oseća uticaj Grka Fanariota i niže vlastele, koji sve više konkurišu knezovima. Sve ovo je završeno sukobima krajem 16. veka. Posebno teško bilo zbog uvlačenja stranih sila u sukob (Poljska, Habzburzi).
Rusko-turski rat 1710-11. godine doveo je novu silu - Ruse - na granicu Moldavije, što je izazvalo ustanak. Gušenje ustanka značilo je novu fazu u istoriji kneževine. Novoizabrani kneževi bili su od tada iz redova carigradskih Fanariota. Ovo je dovelo do okretanja niše vlastele Rusima. Tokom predstojećih ratova to će se ispoljiti ruskim napredovanjem, da bi 1812. godine istočna polovina kneževine (Besarabija) pripala Ruskom carstvu. To je dovelo i do pada fanariotske vlasti 1821. g.
Posle Rusko-turski rat 1826-29. godine počinje razdoblje velikom ruskog uticaja na Moldaviju i Vlašku. Ovim Moldavija dobila razvijenijeg zaštitnika što se odrazilo na opšti razvoj. Ovo je dovelo i do masovnog doseljavanja Jevreja Aškenaza u brzorastuće gradove. Sa druge strane, romantizam iznosi i želju za ujedinjenjem Moldavije u veliku rumunsku državu, što će se postepeno desiti tokom 50-ih i 60-ih godina 19. veka. 1866. godine proglašnjem uspostvaljanja države Rumunije prestaju postojati Vlaška i Moldavija kao zasebna politička područja.
Današnja politička podela[uredi | uredi izvor]
Danas je područje istorijske pokrajine Moldavije podeljen na tri države:
- Rumunija poseduje najveći deo (oko 42%), tzv. rumunsku Moldaviju sa središtem u gradu Jaš
- Država Moldavija duguje ime ovoj pokrajini, ali zauzima manji prostor, oko 33% pokrajine Moldavije. Središte je Kišinjev.
- Najmanji deo Moldavije, oko 25%, je ukrajinska oblast Budžak, koja gravitira Odesi.
- U područje Moldavije često se uključuje i susedna istorijska oblast Bukovina na severu, danas većim delom u Ukrajini.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Moldavija spada u evropske oblasti sa brojnim entičkim grupama:
- Pretežno stanovništvo područja (oko 80%) nekadašnje Moldavije su Rumuni, gotovo isključivi u zapadnoj i središnjoj trećini pokrajine, a brojni i u istočnoj trećini. U njih se mogu ubrojiti i Moldavci.
- Ukrajinci naseljavaju obod Moldavije na severu (Bukovina) i istoku (Pridnjestrovlje), kao i Budžak na jugoistoku.
- Rusi mahom žive u gradovima istočnog dela područja, koje je bilo deo bivšeg Sovjetskog Saveza (država Moldavija, Budžak).
- Bugari žive u Budžaku i potomci su prebeglica sa nekadašnjeg turskog područja.
- Mala zajednica Čango Mađara živi u krajnje zapadnom delu Moldavije. To su jedini „stari“ katolici u Moldaviji.
- Gagauzi su pravoslavno tursko pleme, naseljeno u južnom delu današnje države Moldavije.
- Romi su manjina na celoj području pokrajine.
- Jevreji i Jermeni danas su gotovo nestali, ali su pre Drugog svetskog rata bili veoma važan činilac gradskog života Moldavije.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
