Od Hasel

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Od Hasel
Lični podaci
Datum rođenja(1897-05-17)17. maj 1897.
Mesto rođenjaKristijanija,  Norveška
Datum smrti11. maj 1981.(1981-05-11) (83 god.)
Mesto smrtiOslo, Norveška
Naučni rad
Poljefizička hemija
InstitucijaUniverzitet u Oslu, Univerzitet u Berlinu
NagradeNobelova nagrada za hemiju 1969.

Od Hasel (17. maj 1897 – 11. maj 1981) je bio norveški hemičar u oblasti fizičke hemije i dobitnik Nobelove nagrade 1969. godine.[1]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Hasel je rođen u Kristijaniji (sada Oslo), Norveška. Njegovi roditelji su bili Ernst Hasel (1848–1905), ginekolog, i Matilda Klavenes (1860–1955). Godine 1915. upisao je Univerzitet u Oslu gde je studirao matematiku, fiziku i hemiju, a diplomirao 1920. godine. Viktor Goldšmit je bio Haselov tutor kada je započeo studije u Oslu, dok je Hajnrih Jakob Goldšmit, Viktorov otac, bio Haselov savetnik za tezu. Otac i sin su bili važne ličnosti u Haselovom životu i njegovi prijatelji.[2][3] Nakon što je uzeo godinu dana pauze od studija odlazi u Minhen u Nemačku da radi u laboratoriji profesora Kazimira Fajansa.[4]

Njegov rad tamo doveo je do otkrivanja indikatora apsorpcije. Nakon preseljenja u Berlin, radio je na Institutu Kajzer Vilhelm, gde je počeo da se bavi istraživanjem rendgenske kristalografije.[5] On je unapredio svoja istraživanja sa Rokfelerovom stipendijom, dobijenom uz pomoć Frica Habera. Godine 1924. doktorirao je na Humboltovom univerzitetu u Berlinu, pre nego što je prešao na svoju alma mater, Univerzitet u Oslu, gde je radio od 1925. do 1964. godine. Profesor je postao 1934.[6]

Njegov rad je prekinut u oktobru 1943. godine kada su njega i drugo univerzitetsko osoblje uhapsili članovi Nasjonal Samling (desničarska politička partija) i predali okupacionim vlastima. Bio je u nekoliko logora, dok nije pušten u novembru 1944.[7]

Rad[uredi | uredi izvor]

Hajnrih Jakob Goldšmit je bio Haselov savetnik za tezu i otac Viktora Goldšmita Credit: Narve Skarpmoen, 1916

Hasel se prvobitno fokusirao na neorgansku hemiju, ali počev od 1930. godine, njegov rad se koncentrisao na probleme povezane sa molekularnom strukturom, posebno strukturom cikloheksana i njegovih derivata. Upoznao je norvešku naučnu zajednicu sa konceptima električnih dipolnih momenata i difrakcije elektrona. Rad po kome je najpoznatiji je utvrđivanje trodimenzionalnosti molekularne geometrije. Fokusirao je svoje istraživanje na molekule ugljenika u obliku prstena, za koje je sumnjao da ispunjavaju tri dimenzije umesto dve, što je uobičajeno verovanje tog vremena. Koristeći broj veza između atoma ugljenika i vodonika, Hasel je pokazao nemogućnost postojanja molekula samo u jednoj ravni. Ovo otkriće je dovelo do toga da mu je dodeljena Nobelova nagrada za hemiju za 1969.

Počasti[uredi | uredi izvor]

Hasel je dobio Nobelovu nagradu za hemiju 1969. godine, koju je podelio sa engleskim hemičarem Derekom Bartonom.

Dobio je Guldberg - Vage medalju (Guldberg-Waage Medal) Norveškog hemijskog društva i Gunerus medalju Kraljevskog norveškog društva za nauku i književnost, obe 1964.[8]

Hasel je imao počasne diplome Univerziteta u Kopenhagenu (1950) i Univerziteta u Stokholmu (1960). Godišnje predavanje nazvano u njegovu čast održava se na Univerzitetu u Oslu.[9]

Bio je počasni član Norveškog hemijskog društva, Hemijskog društva u Londonu, Norveške akademije nauka i književnosti, Kraljevske danske akademije nauka i književnosti i Kraljevske švedske akademije nauka.[10]

Proglašen je vitezom Ordena Svetog Olava 1960. godine.[11]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Tor Dahl. „Odd Hassel”. Norsk biografisk leksikon. Pristupljeno 1. 2. 2018. 
  2. ^ Pedersen, Bjørn (2019-09-24), „Odd Hassel”, Store Norske Leksikon (na jeziku: norveški), Pristupljeno 2019-10-23 
  3. ^ Kramish, Arnold (1986). The Griffin: The Greatest Untold Espionage Story of World War II.. Kramish, Arnold (1986). The Griffin. Boston: Houghton Mifflin Company. ISBN 0-395-36318-7. .
  4. ^ Candid Science III: More Conversations with Famous Chemists, Istvan Hargittai, Magdolna Hargittai, Imperial College Press, 2003.
  5. ^ Odd Hassel biography bookrags.com
  6. ^ Odd Hassel - The Nobel Prize in Chemistry 1969, nobelprize.org
  7. ^ Ottosen, Kristian, ur. (2004). Nordmenn i fangenskap 1940–1945 (na jeziku: norveški) (2nd izd.). Oslo: Universitetsforlaget. str. 289. ISBN 978-82-15-00288-0. 
  8. ^ „Professor Odd Hassel, 11. mars 1964”. Guldberg og Waage-medaljen. Pristupljeno 1. 2. 2018. 
  9. ^ Bjørn Pedersen. „Odd Hassel”. Store norske leksikon. Pristupljeno 1. 2. 2018. 
  10. ^ Ralph E. Oesper (januar 1952). „Odd Hassel”. Journal of Chemical Education. 29 (1): 25. Bibcode:1952JChEd..29...25O. doi:10.1021/ed029p25. 
  11. ^ Tor Dahl. „Odd Hassel”. Norsk biografisk leksikon. Pristupljeno 1. 2. 2018. 

Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]

  • Oakes, E (2002). A to Z of Chemists. Facts on File Science library: Notable scientists. New York: VB Hermitage. ISBN 978-0-8160-4579-2. 
  • Laylin, James K. (30. 10. 1993). Nobel Laureates in Chemistry, 1901-1992. Chemical Heritage Foundation. ISBN 9780841226906. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

  • Od Hasel na sajtu Nobelprize.org Uredi na Vikipodacima including his Nobel Lecture June 9, 1970 Structural Aspects of Interatomic Charge-Transfer Bonding
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Од_Хасел&oldid=27542730”