Jovan Oliver
| Jovan Oliver | |
|---|---|
 Jovan Oliver, ktitorski portret iz manastira Lesnovo | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1310. |
| Datum smrti | 1356. |
| Porodica | |
| Supružnik | Marija Paleolog |
| Prethodnik | Gradislav Vojšić |
| Naslednik | Dejan |
Jovan Oliver (rođen oko 1310. godine, umro posle 1356. godine) bio je srpski velmoža koji je u doba Stefana Dušana (kralj 1331—1345, car 1346—1355) vladao oblastima oko Ovčeg Polja i uz levu obalu Vardara (danas Severna Makedonija) sa titulama velikog vojvode, sevastokratora i od proglašenja Srpskog carstva despota. Bio je jedan od najznačajnijih Dušanovih vojskovođa tokom njegovih osvajanja Makedonije i Tesalije, da bi u vreme Carstva bio jedan od najmoćnijih vlastelina. Za svog života je podigao svoju zadužbinu manastir Lesnovo kod Zletova u kome je i sahranjen. Posle njegove smrti, njegove posede su međusobno razdelili okolni srpski velikaši (Mrnjavčevići i Dejanovići) tokom raspada srpskog carstva, tako da za njegovih šest sinova nije ostalo ništa na upravu.
Poreklo i porodica[uredi | uredi izvor]
Jovan Oliver je bio sin vlastelina Grčina koji je imao posede negde u kraljevini Srbiji. Nije poznato da li je Grčin imao još dece osim Olivera. Sam Oliver je bio oženjen Marom (Anom Marijom) sa kojom je imao sedmoro dece: Danicu, Krajka, Damjana, Vidoslava, Dabiživa, Rusina i Olivera, ali su svi oni u trenutku njegove smrti bili maloletni, tako da su njegovi posedi razdeljeni između susednih srpskih velikaša Mrnjavčevića i Dejanovića.
Oliverova uloga u državi Dušana Silnog[uredi | uredi izvor]
Nije poznato kako se Oliver uzdigao među veliku gospodu srpsku, ali je za to najverovatnije imao da zahvali svojim vojnim sposobnostima pošto se u istorijskim izvorima prvi put pominje sa titulom velikog vojvode, koja nije bila nasledna i nosile su je vojskovođe. On je već 1342. imao značajan položaj, jer je bio jedan od prisutnih na sastanku održanom tokom jula u Prištini, na kome je sklopljen pakt između Dušana i vizantijskog pretendenta Jovana Kantakuzina (1347—1354). On i Vratko su predvodili srpske snage koje su pomagale Kantakuzinu u neuspešnim opsadama Sera. Zbog zasluga u Dušanovim osvajanjima, nagrađen je titulom sevastokratora, da bi najverovatnije prilikom proglašenja Carstva u Skoplju na Uskrs 16. aprila 1346. sa delom srpske vlastele uzdignut na nivo despota, iako se sa tom titulom pominje u izvorima tek 1349. Tom prilikom mu je dozvoljeno i da kuje sopstveni novac, što dovoljno govori o snazi njegovog položaja u Carstvu. Međutim, on je i pored toga ostao veran saradnik Dušana Silnog o čemu svedoče i freske u Oliverovoj zadužbini manastiru Lesnovo kod Zletova, posvećenog arhangelu Mihailu.
Nije poznato kada i kako je Oliver umro, ali se to dogodilo verovatno neposredno posle Dušanove smrti, jer se njegovo ime ne pominje, u kasnijim dešavanjima u kojima je došlo do raspada srpskog carstva tokom vladavine cara Uroša (1355—1371).
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Fine, John Van Antwerp (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-08260-5.
- Pirivatrić, Srđan (2013). „The Byzantine titles of Jovan Oliver: A contribution to the issues of their origin and chronology”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 50 (2): 713—724.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Mediji vezani za članak Jovan Oliver na Vikimedijinoj ostavi
