Ali botuš

Koordinate: 41° 22′ 37″ N 23° 37′ 14″ E / 41.37694° S; 23.62056° I / 41.37694; 23.62056
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Rezervat prirode Ali botuš
Mapa sa lokacijom zaštićene oblasti Rezervat prirode Ali botuš
Mapa sa lokacijom zaštićene oblasti Rezervat prirode Ali botuš
MestoOpštine Sandanski i Hadžidimovo, Blagoevgradska oblast  Bugarska
Najbliži gradGoce Delčev
Koordinate41° 22′ 37″ N 23° 37′ 14″ E / 41.37694° S; 23.62056° I / 41.37694; 23.62056
Površina16.38 km²
Osnovano24. novembar 1951. godine
Upravljačko teloMinistarstvo voda i životne sredine

Ali botuš (bug. Али ботуш) je rezervat prirode koji se nalazi na malom planinskom vencu planine Slavjanke, na granici između Bugarske i Grčke. Rezervat zauzima severni deo planije koja se nalazi na području Bugarske, a pripada opštinama Sandanski i Hadžidimovo u Blagoevgradskoj oblasti.

Ovaj park prirode osnovan je 24. novembra 1951. godine, da zaštiti najveće šume endemske vrste munike na Balkanskom poluostrvu.[1][2] Teritorija Ali botuša se više puta proširivala, a danas zauzima površinu od 16,38 km².[3] Nalazi se pod programom Čovek i biosfera u okviru Uneska od 1977. godine.[2]

Rezervat je osnovan da zaštiti najveću koncentraciju munike na Balkanu i bogatu floru ovog područja, na kojoj je nastanjenom preko 1500 vrsta biljaka u okviru svoje ograničene teritorije.[2]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Rezervat se nalazi na severnim padinama planinskog područja Slavjanka na nadmorskoj visini između 1140 i 2212 m. Odvojen je od planine Pirin planinskim prevojem Paril. Planinski venac na kojem se nalazi Ali botuš formiran je od metamorfnih stena, paleozoitstog krečnjaka i metamorfne stene mermer.[4][5]

Teritorija prirodno rezervata Ali Botuš ima raznolike geomorfološke forme i brojne grebene kao što su Brezata, Sveti Konstantin, Mitnicata, Tepleški vrh i Čaplen bair.

U rezervatu preovlađuje sredozemna klima, a zbog svoje velike nadmorske visine javlja se i planinska klima.[5] Međutim, uticaj Mediterana je veoma jak i određuje režim padavina, koje imaju svoj maksimum u jesen i zimu, a minimum tokom leta. Prosečne temperature tokom zime su mnogo veće od prosečnih temperatura na istim nadmorskim visinama u ostatku zemlje. Uticaj vetra je veoma veliki u zimskom periodu.

Prosečna godišnja temperatura za niže delove rezervata je 14 °C, a najviša - oko 6 °C. Prosečno trajanje perioda sa temperaturama iznad 10 °C za niske predele rezervata je 200-220 dana, a za visoke 130 dana.

Godišnje padavine se kreću između 700 i 900 mm i prelaze 900 mm u najvišim zonama. Zbog kraškog reljefa planine, vodni resursi rezervata su oskudni.[5] Potoci se održavaju uglavnom podzemnim vodama, Kiša obezbeđuje 25-30% ukupne zapremine protoka, dok sneg čini još 20-25%.

U donjem delu rezervata nalaze se šume cimeta, a na višim nadmorskim visinama ravna područja.[4] Na nižim nadmorskim visinama preovlađuje tip humusa—karbonata, a na višim su planinsko-livadska zemljišta. Tla humus—karbonta su plitka do umereno duboka, obično suva i topla.

Flora[uredi | uredi izvor]

Pogled na rezervat
Marina poljana, jedino mesto sa pitkom vodom u višim delovima rezervata

Ali botuš je dom raznolike flore koja je ostala netaknuta i čista zbog relativne izolacije rezerve u graničnoj zoni između Bugarske i Grčke. Na ovoj teritoriji popisano je preko 1500 vaskularnih biljaka[2] što ga čini centralnim florističkim centrom na Balkanskom poluostrvu. Postoji preko 20 bugarskih endemičnih, od kojih se pet može naći samo u ovom rezervatu i 42 do 46 balkanskih endemičnih taksona.[5][6] Biljne vrste u rezervatu su iz mediteranskih zimzelenih šuma bioma i iz umerenih šuma bioma.

U najnižim predelima rezervata preovlađuju listopadne šume, odnosno evropska bukva i crni grab, a retko i pitomi kesten. Četinarske šume]u rezervatu obuhvataju vrste kao što su beli bor, crni bor, evropska jela, molika, i munika.[2][6] Najrasprostranjenije vrsta drveta u nižim delovima rezervata između 1000 i 1400 m je crni bor,[6] dok su šuma na višim nadmorskim visinama od 1800-1900 m, formirane od munike, čiji najveći primerci na Balkanu se nalaze u Ali botušu.[2][3] Ovaj rezervat prirode zajedno sa Nacionalnim parkom Pirin jedina su staništa munike u Bugarskoj, a njihova prosečna starost u rezervatu je između 60 i 120 godina[6], neki premašuju 200 godina, a nekoliko njih stari su čak 400 godina. Visina pojedinačnih stabala U rezervatu može da pređe 30 m.

Bukva i jelke rastu u senovitim staništima sa bogatim zemljištem, dok munika zauzima zone zemljišta sa manje hranjivim materijama.

Vegetacija žbunjeva takođe varira i sastoji se od evropske tise, Daphne kosaninii[traži se izvor], daphne mezereum, daphne oleoides i drugih.[6]

Zelena vegetacija je veoma raznovrsna zbog povoljnih uslova klime i tla, kao i prisustva krečnjaka.[2] U Bugarskom delu planine Slavjanke je jedino stanište endemske vrste Convolvulus suendermanii.[traži se izvor] Važne zaštićene vrste uključuju venerinu vlas, Polygala nicaeensis, Rhamnus fallax, kao i balkanske endemske vrste Fritillaria drenovskii koja se nalazi samo na planini Slavjanskoj, u Pirinu i u severnom delu Grčke, Pulsatilla rhodopaea, Saxifraga siribrnyi, Viola delphinantha[2], ograničene na ovaj predeo Bugarske, kao i na Grčku.[7][8] Takođe vrste Pulsatilla rhodopaea, Saxifraga siribrnyi, Viola delphinantha i Paril centaurea[2] karakteristične su za ovo područje.[7][8]

Godine 2012. jedna od najređih gljiva u svetu, Zeus, za koju se do tada mislio da raste samo na planini Olimp u Grčkoj, pronađena je u Ali botušu.[9][10] Gljiva raste samo uz muniku.[9]

Fauna[uredi | uredi izvor]

Fauna rezervata varira, a najveće sisare uključuju mrki medved, vuk, srna[2], divlja svinja, evropski zec, riđa lisica, jazavac i obični šakal.[6]

Gmizavci su raznovrsni u rezervatu i uključuju dve vrste kornjača, kao što su grčka i šumska kornjača, kao i veliki broj vrsta zmija i guštera, kao što su retka crnokrpica i Podarcis erhardi.[6] Ovaj rezervat je ujedno i jedino stanište guštera Triturus macedonicus u Bugarskoj.[11]

Od vrsta beskičmenjaka između 55 i 60% pripada mediteranskom biomu. U rezervatu je popisano više od 1200 vrsta insekata.[6]

Dnevni leptiri su od posebnog značaja u ovom rezervatu. Godine 1992, biolog Zdravko Kolev identifikovao je pet novih vrsta u Bugarskoj, na prostoru Ali botuša — Euchloe penia[12], Polyommatus andronicus[13], Polyommatus aroaniensis, Agrodiaetus nephohiptamenos[14] i Pseudochazara orestes.[15]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Pogled sa planinskog vrha Šabran
    Pogled sa planinskog vrha Šabran
  • Put kroz rezevat prirode
    Put kroz rezevat prirode
  • Pogled na Gočev vrh
    Pogled na Gočev vrh
  • Tabla i informacije o rezervatu
    Tabla i informacije o rezervatu
  • Planina Slavjanka
    Planina Slavjanka
  • Vrhovi koji se nalaze u okviru rezervata
    Vrhovi koji se nalaze u okviru rezervata
  • Rezervat prirode tokom zime
    Rezervat prirode tokom zime
  • Vladarski vrh
    Vladarski vrh

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Geographic Dictionary of Bulgaria 1980, str. 16
  2. ^ a b v g d đ e ž z i „Ali Botush Biosphere Reserve”. Official Site of UNESCO. Pristupljeno 8. 12. 2017. 
  3. ^ a b „Register of the Protected Territories and Zones in Bulgaria”. Official Site of the Executive Environment Agency of Bulgaria. Pristupljeno 8. 12. 2017. 
  4. ^ a b Geographic Dictionary of Bulgaria 1980, str. 445
  5. ^ a b v g „Ali Botush Reserve”. Bulgarian Geographic Portal. Pristupljeno 9. 12. 2017. 
  6. ^ a b v g d đ e ž „Ali Botush Reserve”. Official Site of the Regional Inspectorate on Environment and Water – Blagoevgrad. Pristupljeno 9. 12. 2017. 
  7. ^ a b „Viola delphinantha”. IUCN Red List of Threatened Species. Pristupljeno 9. 12. 2017. 
  8. ^ a b „Centaurea parilica”. Red Book of Bulgaria, Volume I. Arhivirano iz originala 10. 12. 2017. g. Pristupljeno 9. 12. 2017. 
  9. ^ a b „Zeus olympius”. The Global Fungal Red List. Pristupljeno 7. 12. 2017. 
  10. ^ „One of the World's Rarest Fungi Found in Bulgaria”. Dir.bg. Pristupljeno 7. 12. 2017. 
  11. ^ Naumov, Borislav; Tzankov, Nikolay (2008). „First record of Triturus macedonicus (Karaman, 1922) (Amphibia: Salamandridae) in Bulgaria” (PDF). Historia Naturalis Bulgarica. National Museum of Natural History. 19: 111—114. Arhivirano iz originala (PDF) 14. 7. 2014. g. Pristupljeno 13. 7. 2015. 
  12. ^ „Euchloe penia”. Diurnal Butterflies of Bulgaria. Arhivirano iz originala 01. 11. 2007. g. Pristupljeno 9. 12. 2017. 
  13. ^ „Polyommatus andronicus”. Diurnal Butterflies of Bulgaria. Arhivirano iz originala 01. 11. 2007. g. Pristupljeno 9. 12. 2017. 
  14. ^ „Agrodiaetus nephohiptamenos”. Diurnal Butterflies of Bulgaria. Arhivirano iz originala 01. 11. 2007. g. Pristupljeno 9. 12. 2017. 
  15. ^ „Pseudochazara orestes”. Diurnal Butterflies of Bulgaria. Arhivirano iz originala 01. 11. 2007. g. Pristupljeno 9. 12. 2017. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Mičev, Nikolaй; Cvetko, Mihaйlov; Vapcarov, Ivan; Svetlin, Kiradžiev (1980). Geografski rečnik na Bъlgariя. Sofija. ISBN 978-619-152-142-5. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Ali botuš na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Али_ботуш&oldid=27674588”