Ženska loza ustaškog pokreta

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Članica Ustaškog ženskog pokreta u uniformi, 1942.

Ženska linija ustaštva bila je jedina dozvoljena ženska organizacija u NDH. Ženski ogranak Hrvatske seljačke stranke (HSS), kao i društva poput Hrvatske žene, morali su da pristupe organizaciji.[1] U prvom planu, članice pokreta su se dobrotvorno bavile: prikupljanjem odeće za borce, zbrinjavanjem ranjenih boraca, siročadi, izbeglica, siromašnih majki i dece. Takođe su širili ustašku propagandu i promovisali ustaški režim.[1] Samo 21-godišnjim „hrvatsko-arijevskim“ ženama bilo je dozvoljeno da se učlane u ovu organizaciju.[1]

Politika ustaštva prema ženama[uredi | uredi izvor]

Stvaranje NDH impliciralo je da je nova država inspirisana nacionalizmom i katoličkom verom, podsticala i promovisala natalitet i tradicionalnu porodicu.[2] Po ustaškoj ideologiji, dužnosti žene bile su materinstvo i intelektualni rad. U nekim publikacijama oštro su kritikovane sve žene koje još nisu postale majke ili ne žele ni da budu majke. Novi režim nije stvorio nikakve prepreke za unapređenje i delovanje žena.[2] Podaci potvrđuju da je broj studenatkinja prava između aprila 1941. i proleća 1942. porastao sa 120 na 727.[2] Ustaški pokret nije bio otvoren samo za muškarce, već i za žene koje se okupljaju u okviru posebne strukture poznate kao „Ženska loza ustaškog pokreta“. Mlade devojke, kao i dečaci, primali su se u „Ustašku omladinu“[2], odnosno u zavisnosti od uzrasta u organizacije kao što su Ustaška uzdanica (7-11 godina), Ustaški junak (11-14 godina) i Starčevićanska omladina (15-21 godina), pre početka radnog staža u jedinicama Državne počasne službe rada.[2] Ni žene u ustaškom pokretu nisu isključene, što znači da su slikarka Anka Krizmanić (1896-1987) i skulptorka Ksenija Kantoci (1909-1995) redovno dobijale pozive da učestvuju u predstavljanju hrvatske savremene umetnosti na velikim međunarodnim manifestacijama. izložbe u Berlinu, Beču i Bratislavi.[2]

Jevrejke su bile stigmatizovane i proganjane u ustaškom režimu zbog rasnih zakona. Srpkinje su bile izložene stigmi i nasilničkom osvetničkom ponašanju ustaškog režima zbog hegemonističkog režima Kraljevine Jugoslavije; Policija i Kraljevska žandarmerija Kraljevine Jugoslavije sprovodili su takvu represiju da nisu bežali od pretnji, zastrašivanja, zlostavljanja, hapšenja, zatvaranja, prebijanja i bičevanja žena (Marija Hranilović, Manda Devčić), pa čak i ubistava (senjska žrtva Katica Tonković).[2][3] Pravoslavne žene, ako nisu bile iz reda naroda koji nisu bili saveznici NDH, nisu imale poverenje režima. Kada su vlasti NDH shvatile da nasilje nad Srbima (masovna ubistva vojno sposobnih muškaraca, ali i žena i dece) pojačava pobunu protiv NDH, politika prema Srbima se od početka 1942. godine menja i od tada se Srbi nazivaju Hrvatima pravoslavne vere i postoji želja da se integrišu u društvo NDH.[4] Ustaški režim je sve žene koje su se angažovale kao borce, bolničarke ili političke radnice u partizanskom pokretu, odnosno u Antifašističkom frontu, prozivao kao „žene bez morala, ubice, koje vrše abortuse i kao rušiteljice tradicionalnih vrednosti“.[1] Ustaško mišljenje je bilo da je zadatak žena da unesu moral među ljude, a partizanke su koristili kao loš primer.[1]

U pravilniku ustaškog pokreta, na osnovu tačke 13.„усташког“ ustava – HOP – Po naredbi Poglavnika, stoji da "ustaškinje" (članice Ženske loze hrvatskog ustaškog pokreta) jesu sve članice Pokreta od navršene dvadeset i prve godine života i da se "ustaškinjom" smatra osoba koja je udata ili je upisana na fakultet, čak i ako nema 21 godinu.

Članice[uredi | uredi izvor]

Vođe Ženske ustaške mladeži bile su Mira Vrljičak-Dugački i njena naslednica Dolores Bracanović.[1] Irena Javor, ćerka hrvatskog političara Stipe Javora, postavljena je za čelnicu Ustaškog ženskog pokreta.[1] Njen zamenik bila je Vlasta Arnold, ćerka poznatog hrvatskog pedagoga i filozofa Đure Arnolda.[1] Zadaci ovih žena bili su mobilizacija i organizovanje devojaka i žena u ustaški pokret i širenje ustaške propagande u dnevnoj štampi.[1]

Uticajne članice ŽLUP-a:[2][1] Zdenka Smrekar, Olga Osterman, Vlasta Arnold, Mira Vrljičak, Ivona Majhner, Silva Radej, Vera Stipetić, Kaja Perekvoić, Zdenka Žanko, Mara Švel-Garmišek, Dolores Bracanović.

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e ž z i Vladimir Matijanić (razgovor s Martinom Bitunjac): Martina Bitunjac: I žene su euforično stvarale NDH, Slobodna Dalmacija, 16. studenoga 2011.
  2. ^ a b v g d đ e ž Christophe Dolbeau: U povodu Dana žena Arhivirano 2014-02-23 na sajtu Wayback Machine, HAZUD (objavljeno u Hrvatskom tjedniku, objavljeno 14. ožujka 2013.), s francuskog preveo Tomislav Sunić Greška kod citiranja: Neispravna oznaka <ref>; naziv „Dolbeau” je definisano više puta s različitim sadržajem
  3. ^ Tomislav Jonjić: Marija Hranilović: Moja su braća dala živote za Hrvatsku!
  4. ^ Nikica Barić: Položaj Srba u domobranstvu Nezavisne Države Hrvatske, 1941. – 1945., Polemos 5 (2002.) 1-2: str. 161
    "Kao jedan od glavnih uzroka pobune Laxa (general-poručnik (podmaršal) Vladimir Laxa, posebni poglavnikov opunomoćenik koji je imao zadaću gušenja pobune koja je izbila u istočnoj Hercegovini krajem lipnja 1941.) je naveo masovna ustaška ubojstva srpskog stanovništva, ne samo za borbu sposobnih muškaraca, nego i žena i djece."

Спољашње везе[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Женска_лоза_усташког_покрета&oldid=27141271”